Warunki udzielania pomocy finansowej uczniom na zakup podręczników
W Dz.U. z 2018 r. pod poz. 1796 opublikowano rozporządzenie Rady Ministrów z 17.9.2018 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy finansowej uczniom na zakup podręczników i materiałów edukacyjnych.
Rozporządzenie określa:
1) szczegółowe warunki udzielania pomocy uczniom objętym Rządowym programem pomocy uczniom w 2018 r. – „Wyprawka szkolna” ustanowionym uchwałą nr 126/2018 Rady Ministrów z 17.9.2018 r. w sprawie Rządowego programu pomocy uczniom w 2018 r. – „Wyprawka szkolna”;
2) formy i zakres pomocy;
3) tryb postępowania w sprawie udzielania pomocy.
Z rozporządzenia wynika m.in., że pomoc w formie dofinansowania zakupu podręczników do kształcenia ogólnego, w tym podręczników do kształcenia specjalnego, lub podręczników do kształcenia w zawodach, dopuszczonych do użytku szkolnego przez ministra oświaty, jest udzielana uczniom: słabowidzącym, niesłyszącym, słabosłyszącym, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, a także z niepełnosprawnościami sprzężonymi, w przypadku gdy jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność tu wymieniona.
Chodzi tu o uczniów:
1) posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego (art. 127 ust. 10 ustawy z 14.12.2016 r. – Prawo oświatowe, t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 996 ze zm.), albo orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego (art. 312 ust. 1 i 2 ustawy z 14.12.2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe, t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 60 ze zm.);
2) uczęszczających w roku szkolnym 2018/2019 do szkół dla dzieci i młodzieży do: klasy III dotychczasowej zasadniczej szkoły zawodowej prowadzonej w branżowej szkole I stopnia, klas I i II branżowej szkoły I stopnia, liceum ogólnokształcącego, technikum, szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy, klas IV-VI ogólnokształcącej szkoły muzycznej II stopnia, klas IV-VI ogólnokształcącej szkoły sztuk pięknych, klas VII-IX ogólnokształcącej szkoły baletowej, lub liceum plastycznego.
Wartość pomocy nie może przekroczyć limitów, które w zależności od rodzaju niepełnosprawności wynoszą: 225 zł, 390 zł, 445 zł oraz 175 zł (§ 3 rozporządzenia).
Wniosek składa się:
1) do dyrektora szkoły, do której uczeń uczęszcza w roku szkolnym 2018/2019;
2) w terminie ustalonym odpowiednio przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, właściwego ze względu na siedzibę szkoły (w przypadku wymienionych w § 4 ust. 4 rozporządzenia szkół: muzycznych, rolniczych, leśnych i morskich – wnioski składa się w terminie ustalonym odpowiednio przez ministra: kultury, rolnictwa, środowiska lub gospodarki morskiej).
Środki na udzielenie pomocy na rachunek bankowy szkoły prowadzonej przez gminę przekazuje wójt, burmistrz lub prezydent miasta, a w przypadku wspomnianych wyżej szkół specjalistycznych – właściwy minister. Dyrektor szkoły, co do zasady, zwraca rodzicom uczniów albo pełnoletniemu uczniowi koszt zakupu podręczników lub materiałów edukacyjnych, po przedłożeniu dowodu zakupu, do wysokości wartości limitów pomocy określonych w § 3 rozporządzenia. Szczegółowe zasady udzielania pomocy (zwrotu kosztów zakupu podręczników lub materiałów edukacyjnych) określa § 6 rozporządzenia).
Wzory dokumentów w egzekucji należności pieniężnych
W Dz.U. z 2018 r. pod poz. 1804 opublikowano rozporządzenie Ministra Finansów z 12.9.2018 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych w egzekucji należności pieniężnych.
Określono wzory następujących dokumentów obowiązujących od 21.9.2018 r.:
1) zawiadomienia o zajęciu wynagrodzenia za pracę (załącznik nr 1);
2) zawiadomienia o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego i wkładu oszczędnościowego (załącznik nr 3);
3) zawiadomienia o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego i wkładu oszczędnościowego na poczet należności z tytułu podatku od towarów i usług lub innych należności pieniężnych (załącznik nr 4);
4) protokołu zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego związanego z dokumentem (załącznik nr 5);
5) zawiadomienia o zajęciu innej wierzytelności pieniężnej (załącznik nr 6);
6) zawiadomienia o zajęciu praw z instrumentów finansowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych lub innym rachunku oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego (załącznik nr 7);
7) protokołu odbioru dokumentu (załącznik nr 8);
8) protokołu zajęcia autorskiego prawa majątkowego i prawa pokrewnego lub prawa własności przemysłowej/ zawiadomienia o zajęciu prawa własności przemysłowej (załącznik nr 9);
9) zawiadomienia o zajęciu udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (załącznik nr 10);
10) zawiadomienia o zajęciu pozostałych praw majątkowych (załącznik nr 11);
11) protokołu zajęcia i odbioru ruchomości (załącznik nr 12).
Rozporządzenie określa też wzór zawiadomienia o zajęciu świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia społecznego oraz renty socjalnej (załącznik nr 2), ale wejdzie on w życie 21.9.2019 r. Tym samym, do tego czasu będzie stosowany dotychczasowy wzór.
Czy poniesione koszty reprezentacji sfinansowane ze środków ZFŚS dają prawo do odliczenia VAT?
Na wstępie należy wskazać, że ustawodawca wyraźnie wskazał w treści art. 2 pkt 1 ustawy z 4.3.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1316 ze zm.; dalej: FundŚwSocjU) co należy rozumieć pod pojęciem działalności socjalnej. Rozumie się przez to usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową. Wskazane w treści powyższego artykułu formy działalności socjalnej warunkują możliwe wydatki jakie mogą być finansowane z tego funduszu.
Jednocześnie ustawodawca wskazał w treści art. 23 ust. 1 pkt 23 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 200 ze zm.; dalej: PDOFizU), że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kosztów reprezentacji, w szczególności poniesionych na usługi gastronomiczne, zakup żywności oraz napojów, w tym alkoholowych. Natomiast w odniesieniu do podatku od towarów i usług należy wskazać na fakt, iż wydatki ponoszone na rzecz pracowników i innych osób uprawnionych nie podlegają w ogóle opodatkowaniu VAT. Należy bowiem wskazać, że zgodnie z treścią art. 15 ust. 2 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1221 ze zm.; dalej: VATU) po pojęciem działalności gospodarczej należy rozumieć wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
W świetle przedstawionej definicji można zauważyć, iż działalność socjalna pracodawcy z wykorzystaniem ZFŚS nie wypełnia znamion wskazanych w powyższym artykule. Taki pogląd jest podzielany bezpośrednio przez Ministra Finansów, który w interpretacji ogólnej z 27.5.2013 r., PT1/033/20/831/KSB/12/RD-50859: „działania pracodawcy polegające wyłącznie na dokonywaniu zakupów od osób trzecich, których nabycie w całości następuje ze środków Funduszu (takich jak np. wczasów dla pracowników i emerytów) w celu udostępnienia ich osobom uprawnionym na zasadach wymienionych w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych podejmowane są poza sferą prowadzonej przez pracodawcę działalności gospodarczej. Tym samym czynności te nie są podejmowane przez pracodawcę w charakterze podatnika podatku od towarów i usług.”
Podsumowując, przedsiębiorca dokonując zakupów ze środków ZFŚS nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego.
Z inną sytuacją będziemy mieli natomiast do czynienia, gdy pracodawca (przedsiębiorca) przeznaczy środki pieniężne zgromadzone na koncie Funduszu na cele sprzeczne z FundŚwSocjU. Otóż jeżeli takie wydatki będą miały związek z czynnościami opodatkowanymi to odliczenie podatku naliczonego od wydatków na koszty reprezentacji będzie możliwe. Stanowisko takie potwierdza NSA w wyroku z 22.11.2012 r., I FSK 52/12, Legalis, gdzie wskazuje: „skarżąca twierdzi, że wydatki z funduszu były przypisane celom związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą tj. na reprezentację, reklamę oraz promocję. W takim przypadku, tj. gdyby twierdzenia kasatora znalazły potwierdzenie, źródła finansowania zakupów związanych z działalnością gospodarczą, opodatkowaną VAT (np. środki z ZFŚS) nie przesądzają kwestii prawa do odliczenia podatku należnego. Oznacza to, że sfinansowanie działalności gospodarczej z tychże środków nie wyklucza prawa do odliczenia VAT, bez względu na naganność takiego działania podatnika. Nie ma bowiem regulacji prawnej, która by zabraniała takiego postępowania”.
Podsumowując:
– na gruncie podatków dochodowych wydatki na reprezentację nie są uznawane za koszty podatkowe,
– na gruncie VAT, pomimo złamania FundŚwSocjU, możliwe jest odliczenie podatku naliczonego od wydatków na reprezentację, o ile mają związek z czynnościami opodatkowanymi.
Ewidencja w deklaracjach: W deklaracji VAT-7(17) nabycie towarów i usług pozostałych wykazujemy w poz. 45 wartość netto i w poz. 46 podatek naliczony
(RA)
Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych – najczęstsze pytania
Pobierz bezpłatny e-book
Obowiązki pracodawcy w zakresie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Tworzenie. Odpis podstawowy. Zakres danych osobowych →
Zmiany w ustawie – Prawo zamówień publicznych związane z elektronizacją zamówień publicznych
Ponadto w przywołanej ustawie dokonano zmiany definicji środków komunikacji elektronicznej, poprzez wykreślenie z niej faksu. Oznacza to, że nie jest on już środkiem komunikacji elektronicznej w zamówieniach publicznych.
Środki komunikacji elektronicznej to – według nowej definicji – środki komunikacji elektronicznej w rozumieniu ustawy z 18.7.2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. z 2017 r. poz. 1219 ze zm.), czyli rozwiązania techniczne, w tym urządzenia teleinformatyczne (hardware) i współpracujące z nimi narzędzia programowe (software), umożliwiające indywidualne porozumiewanie się na odległość przy wykorzystaniu transmisji danych między systemami teleinformatycznymi, a w szczególności poczta elektroniczna.
Podkreślić jednocześnie należy, że powyższe zmiany nie eliminują jednak zupełnie w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego, prowadzonych przez innych zamawiających niż centralny zamawiający, których wartość zamówienia jest mniejsza od progów unijnych, możliwości stosowania faksu w tzw. okresie przejściowym do 1.1.2020 r. Pozostaje on bowiem do wyboru zamawiającego – na podstawie przepisu przejściowego art. 18a wprowadzonego do nowelizacji ZamPublU – jako jeden ze sposobów komunikacji zamawiającego z wykonawcą (ale nie jako środek komunikacji elektronicznej).
Zmiana przesłanki odrzucenia oferty
Z uwagi na to, że nie przewidziano przepisów przejściowych dotyczących zmienionego art. 89 ust. 1 pkt 7d ZamPublU, ma on zastosowanie także do niezakończonych postępowań o udzielenie zamówienia publicznego wszczętych przed 28.8.2018 r. Oznacza to, że w postępowaniach będących w toku zamawiający mają obowiązek od tego dnia dokonywać oceny ofert zgodnie z nowym brzmieniem art. 89 ust. 1 pkt 7d ZamPublU. Istotny jest więc moment dokonywania czynności oceny ofert i podjęcia decyzji o odrzuceniu oferty (bądź uznanie oferty za niepodlegającą odrzuceniu) na podstawie art. 89 ust. 1 ZamPublU.
Na podstawie zmienionego art. 89 ust. 1 pkt 7d ZamPublU zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli jej przyjęcie naruszałoby bezpieczeństwo publiczne lub istotny interes bezpieczeństwa państwa, w tym bezpieczeństwo podmiotów objętych jednolitym wykazem obiektów, instalacji, urządzeń i usług wchodzących w skład infrastruktury krytycznej, o której mowa w art. 5b ust. 7 pkt 1 ustawy z 26.4.2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 2018 r. poz. 1401) , a tego bezpieczeństwa lub interesu nie można zagwarantować w inny sposób.
Doprecyzowano zatem, że oferta złożona w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego podlegać będzie odrzuceniu także w przypadku, gdy realizacja rozwiązań w niej przyjętych powodowałaby naruszenie bezpieczeństwa podmiotów wskazanych w jednolitym wykazie obiektów, instalacji, urządzeń i usług wchodzących w skład infrastruktury krytycznej, sporządzonym przez Dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa. Przywołany wykaz ma charakter niejawny, ale zamawiający, na podstawie art. 5b ust. 7 pkt 4 ww. ustawy o zarządzaniu kryzysowym, są informowani przez Dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa o ujęciu w wykazie obiektów, instalacji lub urządzeń, których są właścicielami, posiadaczami samoistnymi lub zależnymi.
Ograniczenia w rozporządzaniu ziemią rolną w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego
Stan faktyczny
Pan B. w styczniu 2016 r. uczestniczył w licytacji komorniczej nieruchomości obejmującej grunty rolne o powierzchni blisko 0,8 ha. Dzięki niej nabył wspomnianą działkę. Przysądzenie własności uzyskał ponad pół roku później, dokładnie 16.8.2016 r. i od tej pory dysponował już wszelkimi uprawnieniami właściciela tej nieruchomości. W lutym 2017 r. zdecydował się sprzedać część działki, wynoszącą niespełna 2000 m2 innemu właścicielowi. Gdy pan B. i jego kontrahent stawili się u notariusza, ten odmówił sporządzenia stosownego aktu sprzedaży ziemi i wręczył obydwu zainteresowanym protokół odmowy czynności notarialnej, powołując się na sprzeczność tej czynności z prawem.
Notariusz uznał bowiem, że obydwaj kontrahenci zdecydowali się zawrzeć umowę sprzedaży nieruchomości rolnej już pod rządami zmienionej UstRolU, a ponieważ od nabycia nieruchomości rolnej nie minęło 10 lat, transakcja nie spełnia warunków wskazanych w zmienionej UstRolU.
Stanowisko sądu I instancji
Sprzedawca odwołał się do sądu wskazując, że wprawdzie formalnie nabył grunt w sierpniu 2016 r., ale licytacja, którą wygrał, odbyła się jeszcze w styczniu tego roku, gdy zmiany ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego jeszcze nie obowiązywały.
Jednak już sąd okręgowy w S., rozpatrujący zażalenie pana B. uznał że w sprawie istnieje poważny problem prawny, dotyczący kwestii – czy należy stosować nowe, restrykcyjne przepisy o obrocie ziemią do nieruchomości rolnej, która została wprawdzie nabyta na licytacji (prowadzonej zgodnie z przepisami ustawy z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego [t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.] o egzekucji z nieruchomości) przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, ale przysądzenie przez sąd własności nastąpiło już po tym dniu?
Stanowisko Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi negatywnej, wskazując, że nowe, restrykcyjne przepisy o obrocie ziemią do nieruchomości rolnej nie dotyczą gruntów nabytych na licytacji komorniczej, którą zamknięto przed dniem wejścia w życie tych przepisów.
Altana ogrodowa nie podoba się sąsiadowi – sąd rozstrzygnie spór
Inspektor uznał obiekt za altanę ogrodową i nałożył na jej właścicieli obowiązek przedłożenia decyzji o warunkach zabudowy oraz innych dokumentów, przewidzianych w razie samowoli budowlanej. Nie doszło jednak do jego realizacji, ponieważ altanę rozebrano, a pozostały po niej fundament i stalowe słupki zostały wykorzystane do budowy pergoli. Inspektor umorzył postępowanie jako bezprzedmiotowe, lecz zainteresowany nie skapitulował. W skardze do WSA stwierdził, iż skoro do budowy pergoli użyto części z wybudowanej samowolnie, a następnie rozebranej altany, postępowanie nie stało się bezprzedmiotowe i tym samym zwrócił się o uchylenie postanowienia o umorzeniu postępowania i o przeprowadzenie postępowania naprawczego w sprawie samowolnego wybudowania altany.
WSA stwierdził, że skarga jest nieuzasadniona, a umorzenie postępowania było prawidłowe. Zostało ono wszczęte w sprawie altany ogrodowej. Skoro w chwili orzekania została ona rozebrana, sprawa przestała istnieć. W wyniku rozbiórki powstał obiekt niewymagający prowadzenia postępowania przez organy budowlane.
Nowelizacja ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym
Nowelizacja niesie za sobą istotne i pożądane zmiany, będące odpowiedzią na postulaty zgłaszane zarówno ze strony podmiotów publicznych, jak i szeroko rozumianego sektora prywatnego (co istotne – w tym również instytucji finansujących). Zakres przedmiotowy wprowadzonych zmian jest szeroki i kompleksowy, nowelizacja równocześnie zmienia niemal dwadzieścia innych aktów prawnych. Nowelizacja stanowi pożądany krok w kierunku rozwoju przedsięwzięć realizowanych w formule partnerstwa publiczno-prywatnego zarówno w ujęciu liczbowym, jak jakościowym. Przedmiotowa zmiana legislacyjna nie powinna być jednak traktowana jako efekt końcowy zmian otoczenia prawnego projektów partnerstwa publiczno-prywatnego w Polsce. Partnerstwo publiczno-prywatne, jako interdyscyplinarna i niejednokrotnie wysoko wyspecjalizowana forma współpracy pomiędzy sferą publiczną, a sektorem prywatnym podlega dynamicznym zmianom, które praktyka legislacyjna musi uwzględniać.
Upadły zapłaci składki na FP
Firma ma obowiązek wpłacenia do ZUS składek na Fundusz Pracy ustalonych od środków wypłaconych pracownikom z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Musi być jednak spełniony warunek, że podstawa składek jest wyższa niż minimalne wynagrodzenie.
Do oddziału ZUS w Lublinie pracodawca złożył wniosek o wydanie indywidualnej interpretacji w sprawie obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy za pracowników upadłej firmy, którym wynagrodzenie zostało wypłacone z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP). Powodem wypłaty było wystąpienie syndyka masy upadłościowej do wojewódzkiego urzędu pracy. Pieniądze te miały być przeznaczone na wypłatę pracownikom niezaspokojonych roszczeń z powodu ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa.
Urząd pracy przekazał pieniądze nie tylko na wypłatę zaległego wynagrodzenia, ale także na składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe i wypadkowe). Ale w tej wypłacie nie było składek na Fundusz Pracy. Co warte podkreślenia, środki zostały przekazane przez urząd pracy na rachunek bankowy masy upadłości. Przekazał on również syndykowi imienne listy płac pracowników wnioskodawcy.
Właśnie ów brak środków na wpłatę do Funduszu Pracy był powodem wątpliwości pytającego. A skoro pieniędzy na te składki nie było, nie zostały one opłacone.
Żeby uniknąć problemów z rosnącymi zaległościami, zainteresowany wystąpił do ZUS o indywidualną interpretację. Wskazał, że nie ma obowiązku zapłacenia składek na Fundusz Pracy. Co więcej, syndyk w takim przypadku nie miał możliwości naliczenia składek, bo na ten cel nie zostały przeznaczone żadne środki z urzędu pracy.
Co na to ZUS? Przekazał wniosek o wydanie indywidualnej interpretacji do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Resort w odpowiedzi podkreślił, że obowiązek opłacania składek na Fundusz Pracy za osoby pozostające w stosunku pracy istnieje wyłącznie w odniesieniu do wypłacanych pracownikom kwot spełniających łącznie następujące kryteria: stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. A że tak było w tym przypadku, składki za pracowników upadłego zakładu muszą być zapłacone.
Będące przedmiotem wniosku kwoty środków wypłaconych pracownikom wnioskodawcy są należnościami wynikającymi ze stosunku pracy i jako takie stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. A co za tym idzie, również na Fundusz Pracy. Co więcej, zgodnie z par. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 1949) wskazane kwoty nie należą do katalogu przychodów niestanowiących podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. A to oznacza, że dług firmy wobec ZUS się zwiększy.
Interpretacja
Decyzja ministra rodziny, pracy i polityki społecznej nr DF.VII.4025.1.2018.AP z 6 września 2018 r.
Bożena Wiktorowska
Zmiany w zakresie doradztwa zawodowego
Nowe rozporządzenie zostało wydane na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 4 ustawy z 14.12.2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 996 ze zm., dalej: PrOśw). Zgodnie z tym przepisem minister właściwy ds. oświaty i wychowania jest obowiązany do określenia, w drodze rozporządzenia, treści programowych z zakresu doradztwa zawodowego, warunków i sposobu realizacji i organizacji doradztwa zawodowego w szkołach i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 4 (placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych), oraz wymagania w zakresie przygotowania osób realizujących doradztwo zawodowe w szkołach i ww. placówkach, uwzględniając rolę doradztwa zawodowego we wspieraniu uczniów i słuchaczy w procesie podejmowania decyzji edukacyjnych i zawodowych.
W ocenie twórców nowych przepisów rozporządzenie umożliwia ujęcie doradztwa zawodowego jako procesu, który rozpoczyna się w okresie przedszkolnym i jest kontynuowany na kolejnych etapach edukacyjnych. Natomiast celem doradztwa zawodowego jest wspieranie dzieci, uczniów i słuchaczy w procesie podejmowania samodzielnych i odpowiedzialnych wyborów edukacyjnych i zawodowych opartych na znajomości i rozumieniu siebie, systemu edukacji oraz rynku pracy. Oznacza to, że doradztwo zawodowe wymaga szczególnego wsparcia ze strony systemu oświaty, ponieważ wpływa ono na dalsze decyzje edukacyjne i zawodowe dzieci, uczniów i słuchaczy. W szerszym zakresie ma również wpływ na funkcjonowanie absolwentów na rynku pracy.
Czynności podejmowane w ramach doradztwa zawodowego
W zależności od etapu edukacyjnego czynności podejmowane w ramach doradztwa zawodowego będą miały różny charakter – poczynając od preorientacji i orientacji zawodowej, a kończąc na działaniach mających na celu wspieranie uczniów w procesie przygotowania ich do świadomego i samodzielnego wyboru kolejnego etapu kształcenia i zawodu. Zakres czynności prowadzonych w ramach doradztwa zawodowego w zależności od etapu edukacyjnego przedstawia się następująco:
1) publiczne przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych i inne formy wychowania przedszkolnego, publiczne szkoły, z wyjątkiem artystycznych, oraz publiczne placówki, o których mowa w art. 2 pkt 4 PrOśw, realizują doradztwo zawodowe przez prowadzenie zaplanowanych i systematycznych działań mających na celu wspieranie uczniów i słuchaczy w procesie podejmowania świadomych decyzji edukacyjnych i zawodowych,
2) działania w zakresie doradztwa zawodowego w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych i innych formach wychowania przedszkolnego obejmują preorientację zawodową, która ma na celu wstępne zapoznanie dzieci z wybranymi zawodami oraz pobudzanie i rozwijanie ich zainteresowań i uzdolnień,
3) działania w zakresie doradztwa zawodowego w klasach I-VI szkół podstawowych obejmują orientację zawodową, która ma na celu zapoznanie uczniów z wybranymi zawodami, kształtowanie pozytywnych postaw wobec pracy i edukacji oraz pobudzanie, rozpoznawanie i rozwijanie ich zainteresowań i uzdolnień,
4) działania w zakresie doradztwa zawodowego w klasach VII i VIII szkół podstawowych oraz w szkołach ponadpodstawowych mają na celu wspieranie uczniów w procesie przygotowania ich do świadomego i samodzielnego wyboru kolejnego etapu kształcenia i zawodu, z uwzględnieniem ich zainteresowań, uzdolnień i predyspozycji zawodowych oraz informacji na temat systemu edukacji i rynku pracy.
Przy czym doradztwo zawodowe będzie realizowane:
1) w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych i innych formach wychowania przedszkolnego na zajęciach edukacyjnych prowadzonych zgodnie z przyjętymi programami wychowania przedszkolnego (realizują nauczyciele prowadzący te zajęcia);
2) w klasach I-VI szkół podstawowych na obowiązkowych zajęciach edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, o których mowa w art. 109 ust. 1 pkt 1 PrOśw (realizują nauczyciele prowadzący te zajęcia);
3) w klasach VII i VIII szkół podstawowych oraz w szkołach ponadpodstawowych na obowiązkowych zajęciach edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego, a w przypadku szkół prowadzących kształcenie zawodowe również na obowiązkowych zajęciach edukacyjnych z zakresu kształcenia w zawodzie, o których mowa w art. 109 ust. 1 pkt 1 PrOśw (realizują nauczyciele prowadzący te zajęcia);
4) w klasach VII i VIII szkół podstawowych, w branżowych szkołach I stopnia, liceach ogólnokształcących i technikach, z wyjątkiem szkół dla dorosłych, na zajęciach z zakresu doradztwa zawodowego, o których mowa w art. 109 ust. 1 pkt 7 PrOśw (prowadzą doradcy zawodowi posiadający kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela doradcy zawodowego);
5) w szkołach i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 4 PrOśw, na zajęciach związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu prowadzonych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 5 PrOśw (realizują doradcy zawodowi, pedagodzy, psycholodzy lub inni nauczyciele, prowadzący te zajęcia);
6) w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych, z wyjątkiem szkół policealnych i szkół dla dorosłych, na zajęciach z nauczycielem wychowawcą opiekującym się oddziałem;
7) w przedszkolach, szkołach podstawowych i ponadpodstawowych w ramach wizyt zawodoznawczych, które mają na celu poznanie przez dzieci, uczniów i słuchaczy środowiska pracy w wybranych zawodach, organizowanych u pracodawców, w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe lub w placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 4 PrOśw.
Informacja o udziale ucznia w zajęciach z zakresu doradztwa zawodowego nie jest umieszczana na świadectwie szkolnym promocyjnym i świadectwie ukończenia szkoły.
Treści programowe z zakresu doradztwa zawodowego
Twórcy nowych przepisów wskazują, że dobór i opisanie treści programowych zawierających elementy doradztwa zawodowego zakładał powtarzalność całego procesu i ma tym samym umożliwiać realizację doradztwa zawodowego na kolejnych etapach edukacji. W związku z powyższym treści programowe określone w rozporządzeniu składają się, zdaniem ich twórców, na spójny system realizacji doradztwa zawodowego, który powinien zapewnić uczniom wsparcie szkoły w zakresie podejmowania świadomych wyborów edukacyjnych i zawodowych. Rozporządzenie określa treści programowe dla:
1) przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych i innych form wychowania przedszkolnego (załącznik nr 1);
2) klas I-VI szkół podstawowych (załącznik nr 2);
3) klas VII i VIII szkół podstawowych (załącznik nr 3);
4) branżowych szkół I stopnia (załącznik nr 4);
5) liceów ogólnokształcących (załącznik nr 5);
6) techników (załącznik nr 6);
7) branżowych szkół II stopnia, szkół policealnych i szkół dla dorosłych (załącznik nr 7).
Program realizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego
Nowe rozporządzenie wskazuje jako główne narzędzie służące jednostkom oświaty w prowadzeniu skutecznych i spójnych działań w zakresie doradztwa zawodowego program realizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego. Program ten będzie sporządzany na każdy rok szkolny, dzięki czemu możliwa będzie jego coroczna aktualizacja w celu uwzględnienia współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym szkoły. Program powinien określać:
1) działania związane z realizacją doradztwa zawodowego, w tym:
a) tematykę działań, z uwzględnieniem treści programowych oraz oddziałów, których dotyczą te działania,
b) metody i formy realizacji działań, z uwzględnieniem udziału rodziców w tych działaniach, w szczególności przez organizację spotkań z rodzicami, z wyjątkiem szkół policealnych i szkół dla dorosłych,
c) terminy realizacji działań,
d) osoby odpowiedzialne za realizację poszczególnych działań,
2) podmioty, z którymi szkoła współpracuje przy realizacji działań,
– z uwzględnieniem odpowiednio potrzeb uczniów, słuchaczy i rodziców oraz lokalnych lub regionalnych działań związanych z doradztwem zawodowym (np. targi pracy, targi edukacyjne, dni otwarte, dni pracy, dni edukacji, festyny).
Program powinien zostać opracowany przez doradcę zawodowego albo innego nauczyciela (nauczycieli) odpowiedzialnego za realizację doradztwa zawodowego w szkole, wyznaczeni przez dyrektora szkoły. Dyrektor szkoły powinien, w terminie do dnia 30 września każdego roku szkolnego, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej, zatwierdzić program (wyjątkowo w roku szkolnym 2018/2019 dyrektor szkoły zatwierdza program w terminie do dnia 31 października 2018 r.).
Zadania doradców zawodowych
Nowe rozporządzenie określa również zadania doradców zawodowych, dotychczas ujęte w rozporządzeniu MEN z 9.8.2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2017 r. poz. 1591 ze zm.). Ponieważ nowe rozporządzenie określa problematykę związaną z podejmowaniem działań związanych z realizacją doradztwa zawodowego w przedszkolu i szkole – zadania doradców bezpośrednio związane z ich realizacją zostały zamieszczone właśnie w nowym rozporządzeniu. Natomiast zadania związane z realizacją doradztwa zawodowego w ramach zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu pozostały w rozporządzeniu MEN z 9.8.2017 r. i będą wykonywane tak jak dotychczas. W rezultacie do zadań doradcy zawodowego zgodnie z nowym rozporządzeniem należy:
1) systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów i słuchaczy na działania związane z realizacją doradztwa zawodowego;
2) prowadzenie zajęć z zakresu doradztwa zawodowego;
3) opracowywanie we współpracy z innymi nauczycielami, w tym nauczycielami wychowawcami opiekującymi się oddziałami, psychologami lub pedagogami, programu, o którym mowa w § 5 ust. 1, oraz koordynacja jego realizacji;
4) wspieranie nauczycieli, w tym nauczycieli wychowawców opiekujących się oddziałami, psychologów lub pedagogów, w zakresie realizacji działań określonych w programie realizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego;
5) koordynowanie działalności informacyjno-doradczej realizowanej przez szkołę, w tym gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu kształcenia.
Warto zaznaczyć, że wszystkie powyższe zadania z wyjątkiem wskazanego w pkt 2 mogą być wykonywane, w przypadku braku doradcy zawodowego, przez nauczyciela (w tym nauczyciela wychowawcę), pedagoga lub psychologa wskazanego przez dyrektora szkoły. Natomiast w przypadku braku w szkole doradcy zawodowego, do roku szkolnego 2021/2022 włącznie, dyrektor szkoły może powierzyć prowadzenie zajęć z zakresu doradztwa zawodowego, o których mowa w art. 109 ust. 1 pkt 7 PrOśw, innemu nauczycielowi lub osobie niebędącej nauczycielem.
