Ograniczenia wynikające z art. 2b ust. 1 i 2 ustawy z 11.4.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1405 ze zm.; dalej: UstRolU) nie mają zastosowania do osoby zbywającej nieruchomość, która uzyskała przysądzenie jej własności po 30.4.2016 r., w egzekucji z nieruchomości wszczętej przed tą datą (uchw. Sądu Najwyższego z 7.9.2018 r., III CZP 32/18).

Stan faktyczny

Pan B. w styczniu 2016 r. uczestniczył w licytacji komorniczej nieruchomości obejmującej grunty rolne o powierzchni blisko 0,8 ha. Dzięki niej nabył wspomnianą działkę. Przysądzenie własności uzyskał ponad pół roku później, dokładnie 16.8.2016 r. i od tej pory dysponował już wszelkimi uprawnieniami właściciela tej nieruchomości. W lutym 2017 r. zdecydował się sprzedać część działki, wynoszącą niespełna 2000 m2 innemu właścicielowi. Gdy pan B. i jego kontrahent stawili się u notariusza, ten odmówił sporządzenia stosownego aktu sprzedaży ziemi i wręczył obydwu zainteresowanym protokół odmowy czynności notarialnej, powołując się na sprzeczność tej czynności z prawem.

Notariusz uznał bowiem, że obydwaj kontrahenci zdecydowali się zawrzeć umowę sprzedaży nieruchomości rolnej już pod rządami zmienionej UstRolU, a ponieważ od nabycia nieruchomości rolnej nie minęło 10 lat, transakcja nie spełnia warunków wskazanych w zmienionej UstRolU.

Stanowisko sądu I instancji

Sprzedawca odwołał się do sądu wskazując, że wprawdzie formalnie nabył grunt w sierpniu 2016 r., ale licytacja, którą wygrał, odbyła się jeszcze w styczniu tego roku, gdy zmiany ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego jeszcze nie obowiązywały.

Jednak już sąd okręgowy w S., rozpatrujący zażalenie pana B. uznał że w sprawie istnieje poważny problem prawny, dotyczący kwestii – czy należy stosować nowe, restrykcyjne przepisy o obrocie ziemią do nieruchomości rolnej, która została wprawdzie nabyta na licytacji (prowadzonej zgodnie z przepisami ustawy z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego [t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.] o egzekucji z nieruchomości) przed dniem wejścia w życie nowych przepisów, ale przysądzenie przez sąd własności nastąpiło już po tym dniu?

Stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi negatywnej, wskazując, że nowe, restrykcyjne przepisy o obrocie ziemią do nieruchomości rolnej nie dotyczą gruntów nabytych na licytacji komorniczej, którą zamknięto przed dniem wejścia w życie tych przepisów.

Ważne
To oznacza, że w przypadku nabycia nieruchomości, gdy procedury trwają stosunkowo długo (jak w przypadku licytacji komorniczej, gdzie między zakończeniem licytacji a przysądzeniem własności przez sąd może upłynąć nawet kilka miesięcy, za moment nabycia gruntu uznaje się datę zakończenia licytacji. Jeżeli nastąpiła ona przed 29.4.2016 r., wówczas nie obowiązują ograniczenia ustawowe, a notariusz powinien sporządzić akt sprzedaży nieruchomości.