Areszt: środek powszechnego zastosowania

Lawinowo wzrasta liczba tymczasowych aresztowań. Czy możliwa jest powtórka sprzed dekady, gdy tymczasowo aresztowani stanowili blisko 1/5 wszystkich osadzonych?

Tymczasowe aresztowanie to środek ultima ratio. Jednak coraz częściej staje się nie tyle wyjątkowym, ile podstawowym środkiem zapobiegawczym.

Analiza danych dotyczących wniosków o zastosowanie tymczasowego aresztowania za lata 2015–2018 prowadzi do smutnej konstatacji o de facto podwojonej liczbie przypadków, w których tymczasowy areszt został zastosowany. – Jeśli bowiem zważyć, że w 2015 r. było to ok. 12 tys. spraw, a tylko w pierwszej połowie 2018 r. jest ich już ponad 9 tys., to mamy wręcz skokowy przyrost pozwalający przyjąć, że liczby znacznie przekroczą te z lat 2005–2007 – twierdzi adwokat Marcin Nowak.

Z danych Prokuratury Krajowej (PK) wynika, że w latach 2005–2007 liczba zastosowanych aresztów wahała się od 31,7 do 35,1 tys. Obawy adwokatów potwierdza liczba pensjonariuszy aresztów śledczych.

Areszty puchną

Dowodzi tego analiza statystyk prowadzonych przez Centralny Zarząd Służby Więziennej. W pierwszym półroczu tego roku liczba osób, wobec których zastosowano tymczasowy areszt, była najwyższa od stycznia 2013 r. Na koniec I kwartału było to 8045 osób, a 30 czerwca – 7978 osób. Dla porównania średnia roczna liczba tymczasowo aresztowanych w latach 2013–2017 wahała się w granicach 4,9–6,8 tys.

Dodatkowo, gdyby być bardziej szczegółowym i spojrzeć nie na średnią roczną, ale na liczbę osadzonych w poszczególnych miesiącach lat 2013-2017 – to w żadnym miesiącu nie osiągnęła ona pułapu zbliżonego do 8 tys. osób. Identyczny wniosek płynie z ubiegłorocznego raportu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka o prawach osób pozbawionych wolności, w którym czytamy: „Po stosunkowo długim okresie zmniejszania zaludnienia zakładów karnych i aresztów śledczych w grudniu 2015 r. nastąpiło odwrócenie tej tendencji, a liczba osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych zaczęła systematycznie rosnąć”.

Aktywność prokuratorów

Powód jest oczywisty. W 2015 r. prokuratorzy złożyli 13 665 wniosków o areszt. W 2017 r. już 18 750. To wzrost o ponad 27 proc. W pierwszym półroczu tego roku złożono już 10 163 wnioski.

Trend większej aktywności prokuratury widoczny jest również w poszczególnych regionach. I tak na przykład z danych Sądu Apelacyjnego w Krakowie wynika, że w obszarze apelacji krakowskiej liczba prokuratorskich wniosków o tymczasowy areszt wzrosła z 973 w 2015 r. do 1489 w 2017 r. W pierwszej połowie tego roku odnotowano ich 737. Podobne wnioski nasuwa analiza statystyk z obszaru apelacji katowickiej. – Od 2016 r. znacząco wzrasta liczba kierowanych do sądów przez prokuratorów wniosków o zastosowanie tymczasowego aresztowania, co nie ma uzasadnienia w liczbie stwierdzonych przestępstw, która osiąga najniższe poziomy od 1999 r. – uważa Robert Kirejew, sędzia Sądu Apelacyjnego w Katowicach.

W Prokuraturze Krajowej zarzuty jednak odpierają. – Nie nastąpiło zwiększenie liczby wniosków o tymczasowe aresztowanie kierowanych przez prokuraturę. Od 2013 r. wskaźnik kierowanych wniosków w stosunku do wszczętych postępowań utrzymuje się na tym samym poziomie – uważa Ewa Bialik, rzecznik PK.

Aktywność prokuratury nie jest tu jednak najważniejsza. O tymczasowym aresztowaniu ostatecznie decyduje bowiem sąd. A statystyki PK dowodzą, że bez względu na liczbę prokuratorskich wniosków sądy stosują areszt z niesłabnącym zamiłowaniem. Skuteczność złożonych wniosków oscyluje między 90 a 92 proc.

– Musi zaskakiwać ponad 90-proc. skuteczność prokuratury, która oznacza, że prokuratorzy w zasadzie nie popełniają w zakresie wniosków o zastosowanie tymczasowego aresztu błędów. Wystarczy spojrzeć na inne obszary decyzji podejmowanych przez prawników w praktyce, by z łatwością dostrzec, że skala rozstrzygnięć błędnych jest zdecydowanie wyższa – komentuje prof. Piotr Kardas, adwokat.

Sądy przyklepują

Odpowiedź, dlaczego tak się dzieje, jest złożona. I nie ogranicza się wyłącznie do oceny kodeksowych przesłanek tymczasowego aresztowania, jakiej w każdej sprawie podejmują się sądy.

– W ostatnim okresie można suponować, że stosowanie tymczasowego aresztowania przez sądy wynika także ze swoistego efektu mrożącego będącego konsekwencją publicznej krytyki decyzji o odmowie zastosowania aresztu, formułowanej przez przedstawicieli ministerstwa sprawiedliwości. Często powiązanej ze wskazaniem, że takie rozstrzygnięcia uzasadniają wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec sędziego, który nie uwzględnił wniosku prokuratora o zastosowanie tymczasowego aresztu – uważa Piotr Kardas.

Być może jednym z czynników powodujących tak łatwe sięganie po najsurowszy środek jest też brak odpowiedzialności za jego konsekwencje. – W prawdzie kodeks postępowania karnego w art. 557 prze widuje możliwość roszczeń regresowych Skarbu Państwa do osób, które spowodowały niesłuszne tymczasowe aresztowanie, czyli właśnie sędziów, lecz jest to przepis zupełnie martwy – dodaje mec. Marcin Nowak.

Z krytyczną oceną pracy sędziów nie zgadza się Robert Kirejew. – Nie wydaje się ona uprawniona, a wręcz zbliża się do niesprawiedliwej czy nawet obraźliwej dla sędziów. Każde postępowanie dotyczące zastosowania, a następnie przedłużania tymczasowego aresztowania może być poddane kontroli instancyjnej, zatem każdorazowo sztampowo i bez zapoznania się z aktami musiałyby orzekać sądy dwóch instancji! – argumentuje sędzia.

Co ciekawe, o ile skuteczność wniosków o areszt jest relatywnie wysoka, o tyle skuteczność wnoszonych przez aresztowanych zażaleń już nie i od 2015 r. systematycznie maleje. Według Prokuratury Krajowej w 2017 r. sądy uchyliły 426 postanowień o tymczasowym aresztowaniu (na 6696 rozpoznanych zażaleń), co daje skuteczność na poziomie 6,4 proc. Rok wcześniej 343 (na 4425 wniosków, skuteczność 7,8 proc.), a dwa lata wcześniej 345 (na 3891 wniosków, skuteczność 8,9 proc.).

Mimo ustawowego prymatu wolnościowych środków izolacyjnych relatywnie niewielka jest też liczba zastosowanych poręczeń. Z danych Prokuratury Krajowej wynika, że w ubiegłym roku w postępowaniach przygotowawczych zastosowano jedynie 17 poręczeń osób godnych zaufania (o 28 mniej niż rok wcześniej) i 7521 poręczeń majątkowych. Dla porównania w 2016 r. poręczeń majątkowych było 5994, a w 2015 r. – 6850.

– Statystyki dowodzą, że mamy do czynienia z odwróceniem ustawowej zasady wyjątkowości tymczasowego aresztu. Dziś wyjątkiem jest poręczenie. Z mojej praktyki wynika, że areszt bez głębszej refleksji stosowany bywa nawet wobec osób w podeszłym wieku, które dodatkowo borykają się z poważnymi problemami zdrowotnymi i w żaden sposób nie są w stanie utrudniać śledztwa, gdy będą na wolności. Kto w razie tragedii weźmie odpowiedzialność za śmierć człowieka? – pyta adwokat Roman Kusz. Z danych Centralnego Zarządu Służby Więziennej wynika, że w tym roku w tymczasowych aresztach zmarło 8 osób. W ubiegłym – 24. Dwa lata temu – 15.

Problem strukturalny

Analiza porównawcza na tle krajów Europy Zachodniej prowadzi do wniosku, że zakres i czas stosowania tymczasowego aresztu w Polsce jest zbyt duży. Piotr Kubaszewski z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka uważa, że tymczasowe aresztowanie w Polsce jest problemem strukturalnym. Takie oceny zawiera też raport fundacji poświęcony wykonywaniu wyroków w sprawach polskich, gdzie wprost sformułowano wniosek, że od pamiętnego wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Kauczor z 3 lutego 2009 r. (skarga nr 45219/06) tymczasowe aresztowanie w Polsce nie przeszło głębokiej reformy.

Nie oznacza to jednak, że rewolucyjnych zmian, zwłaszcza w ciągu ostatnich lat, nie było wcale. 1 lipca 2015 r. całkowicie zmieniono przecież filo zofię postępowania karnego, wprowadzając proces kontradyktoryjny. W założeniu miał on usprawnić i przyspieszyć proces karny. Po niespełna roku wielką reformę jednak odwrócono. Stało się to na mocy nowelizacji z kwietnia 2016 r. Ważka zmiana dotyczyła samych aresztów. Przywrócono bowiem art. 258 par. 2 KPK w brzmieniu sprzed lipca 2015 r., wedle którego grożąca wysoka kara może być samoistną przesłanką do zastosowania tymczasowego aresztu.

Czy te dwie nowelizacje można uznać za przyczyny gwałtownego wzrostu liczby tymczasowych aresztów? Jednoznacznej odpowiedzi nie ma. Proces kontradyktoryjny w tej kwestii większej roli raczej nie odegrał. – Ten model postępowania jurysdykcyjnego obowiązywał jedynie ok. 9 miesięcy, więc okres nie wydaje się miarodajny. Natomiast opierając się na założeniach tego modelu postępowania, wśród których znajdowało się przecież przeniesienie odpowiedzialności za wynik sprawy z sądu na strony procesu, można twierdzić, że tymczasowych aresztów byłoby mniej – uważa Marcin Nowak.

Zmiana prawa

Inną sprawą jest obecne brzmienie art. 258 par. 2 KPK, które na liczbę zastosowanych aresztów w sposób oczywisty wpływa. Profesor Piotr Kardas zwraca jednak uwagę na często niewłaściwe wykorzystywanie przesłanki zagrożenia surową karą. – Prokuratura ogranicza się do stwierdzenia, że zarzucane podejrzanemu przestępstwo zagrożone jest przez ustawę karą pozbawienia wolności powyżej 8 lat, podczas gdy przesłankę tę należy rozumieć jako wymóg ustalenia, że w tej sprawie zachodzi wysokie prawdopodobieństwo orzeczenia wobec podejrzanego surowej kary – mówi ekspert.

Niewykluczone więc, że kasandryczne przepowiednie adwokatów się spełnią i liczba tymczasowych aresztowań sięgnie niechlubnego poziomu sprzed 10 lat. Z danych statystycznych wynika, że sądy uwzględniające wnioski na niezmiennym poziomie ponad 90 proc. nie są zdolne do zmiany tego kierunku. Wystarczy zatem, że prokuratorzy będą składać jeszcze więcej wniosków.

Paweł Matyja

Nowa ustawa o rynku pracy

Wprowadzenie nowych przepisów ma umożliwić m.in.:

1) lepsze dostosowanie oferowanych form pomocy do potrzeb poszukujących pracy i pracodawców oraz zwiększenie dostępności pomocy,

2) zwiększenie koncentracji na pomoc osobom w najtrudniejszej sytuacji i doprowadzenie ich do zatrudnienia,

3) szersze wykorzystanie partnerów urzędów pracy w realizacji działań na rzecz bezrobotnych,

4) bardziej efektywne wsparcie kształcenia ustawicznego osób pracujących,

5) poprawę jakości usług i efektywności pomocy udzielanej klientom przez urzędy pracy,

6) zmniejszenie biurokracji, uproszczenie, doprecyzowanie i uspójnienie przepisów,

7) doprecyzowanie niektórych przepisów w zakresie powierzania pracy cudzoziemcom, w szczególności dotyczących ułatwień proceduralnych oraz zapobiegania nadużyciom ze strony nieuczciwych pracodawców.

Krajowy Fundusz Szkoleniowy

Projekt nowej ustawy przewiduje efektywniejsze wsparcie kształcenia ustawicznego osób pracujących z wykorzystaniem środków Krajowego Funduszu Szkoleniowego (dalej: KFS). Wsparcie obejmuje przede wszystkim:

1) wzmocnienie roli partnerów społecznych na poziomie regionalnym/wojewódzkim w decydowaniu o przeznaczeniu środków KFS,

2) umożliwienie dofinansowania kształcenia ustawicznego także osobom wykonującym pracę na podstawie umów cywilnoprawnych,

3) wyraźne powiązanie udzielanego wsparcia z zatrudnieniem – osoby przeszkolone w ramach KFS będą musiały być dalej zatrudnione lub świadczyć pracę przez 6 miesięcy,

4) optymalizację nakładów – podwyższono wkład własny oraz ustalono roczny limit dofinansowania dla jednego wnioskodawcy zróżnicowany w zależności od wielkości podmiotu; zmniejszono także kwotę rocznego dofinansowania na jednego szkolonego pracownika,

5) promowanie racjonalnego zarządzania wiekiem – określono preferencyjne warunki wsparcia (mniejszy wkład własny i większy limit dofinansowania na osobę) dla podmiotów inwestujących w kształcenie ustawiczne osób w wieku 50+, realizujących zarządzanie wiekiem,

6) ułatwienie w zakresie rozliczania środków KFS – należności za kształcenie będą przekazywane na konto usługodawcy, po przedstawieniu przez podmiot faktury.

Efektywniejsze urzędy pracy

Ponadto przewiduje się rozwiązania prawne mające na celu usprawnienie oraz poprawę jakości i efektywności działań podejmowanych przez urzędy pracy, takie jak:

1) wprowadzenie możliwości weryfikacji przez urzędy pracy pracodawców w zakresie m.in. posiadania przez nich zaległości z tytułu podatków i składek na ubezpieczenia społeczne,

2) ściślejsze powiązanie aktywizacji z zatrudnieniem po jej zakończeniu – przez np. wprowadzenie sankcji dla pracodawców i bezrobotnych za uchylenie się od zatrudnienia po szkoleniu w ramach trójstronnej umowy szkoleniowej; podmiot przyjmujący na staż bezrobotnego będzie musiał zaoferować mu zatrudnienie po zakończeniu aktywizacji, a za niewywiązanie się z tego obowiązku przewidziano sankcje,

3) stworzenie podstaw prawnych dla urzędów pracy, aby miały dostęp do informacji gromadzonych m.in. przez ZUS, ośrodki pomocy społecznej, PIP, Straż Graniczną i wojewodów – w celu kontroli efektywności pomocy i eliminacji nadużyć.

Projekt przewiduje zachowanie dotychczasowej struktury i zadań służb zatrudnienia. Natomiast podniesiona ma zostać ranga rad rynku pracy, ma zostać stworzone sprawnie funkcjonujące gremium o charakterze opiniodawczo-doradczym. W tym celu rozszerzono kompetencje rad, wprowadzono przedstawicieli samorządów w skład rady, ponadto z 20% do 30% zwiększona została kwota środków KFS, o rozdysponowaniu której mają decydować członkowie Rady Rynku Pracy.

Klasyfikacja zawodów

Nowa ustawa ma wprowadzić definicję klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy w celu lepszego poinformowania użytkowników o zakresie oraz zasadach konstruowania klasyfikacji i uniknięcia nieuzasadnionych oczekiwań co do roli tego narzędzia. Ponadto rozwinięto przepisy dotyczące klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz przewidziano zmianę formy ogłaszania klasyfikacji zawodów i specjalności – zamiast obecnie obowiązującej formy rozporządzenia przewidziano obwieszczenie, aby umożliwić szybszą aktualizację klasyfikacji. Zachowany natomiast został dotychczasowy obowiązek samorządu województwa, tj. sporządzanie i publikowanie listy zawodów, w których możliwe jest refundowanie pracodawcom wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia społeczne młodocianych pracowników, przy uwzględnieniu zapotrzebowania na zawody na rynku pracy.

Bon ofertowy

Wychodząc naprzeciw potrzebom mikro- i małych przedsiębiorstw projekt ustawy przewiduje wprowadzenie nowego rozwiązania – tzw. bonu ofertowego, które ułatwi poszukiwanie kandydatów do pracy poza rejestrami powiatowych urzędów pracy. Jeśli taki urząd pracy przyzna pracodawcy bon ofertowy, będzie on stanowić gwarancję refundacji pracodawcy z Funduszu Pracy części kosztów rekrutacji pracownika, realizowanej przez agencję zatrudnienia. Bon ofertowy będzie mógł być przyznawany tylko, gdy urząd pracy nie będzie miał możliwości zrealizowania oferty pracy w określonym czasie i zostaną spełnione inne warunki określone w projekcie ustawy. Rozwiązanie to nie będzie jednak dostępne dla średnich i dużych firm (zakłada się, że posiadają one wystarczające własne zasoby ludzkie i finansowe do prowadzenia własnych procesów rekrutacji lub zlecania ich podmiotom komercyjnym). Aby przeciwdziałać nadużyciom proponuje się szereg warunków, które mają spowodować, że kandydaci do pracy rekrutowani będą spośród osób nieaktywnych zawodowo, z wyłączeniem członków rodziny, pracowników tymczasowych i osób uprzednio zatrudnionych u tego pracodawcy.

Szkolenia

Tak jak obecnie, bezrobotny będzie miał możliwość skorzystania z finansowania przez urząd pracy szkolenia wskazanego z oferty rynkowej, szkolenia w ramach trójstronnej umowy szkoleniowej, szkolenia grupowego organizowanego przez urząd pracy, finansowania kosztów egzaminów (i innych sposobów potwierdzania nabycia wiedzy i umiejętności) oraz uzyskania dokumentów potwierdzających nabycie wiedzy i umiejętności, a także skorzystania z pożyczki edukacyjnej. W przypadku trójstronnych umów szkoleniowych (urząd pracy, pracodawca i instytucja szkoleniowa) podtrzymano obowiązek pracodawcy polegający na 6-miesięcznym zatrudnieniu bezrobotnego po ukończeniu szkolenia. Za niewypełnienie tego obowiązku przewidziano sankcję w postaci zwrotu zainwestowanych przez urząd pracy środków. Natomiast absolwent szkolenia, który nie podejmie lub przerwie zatrudnienie przed upływem okresu określonego w ramach takiej umowy, nie będzie mógł ubiegać się o pomoc finansowaną z Funduszu Pracy przez 12 miesięcy.

Staże

Projekt utrzymuje aktywizację zawodową w formie stażu – na zasadach jednolitych dla wszystkich bezrobotnych (zrezygnowano z różnicowania długości stażu w zależności od wieku). Skrócono jednak czas odbywania stażu przez bezrobotnego – minimalny okres stażu ma wynosić 3 miesiące, a maksymalny 6 miesięcy, ponadto uzależniono możliwość zorganizowania stażu dla bezrobotnych od deklaracji zatrudnienia bezrobotnego po odbytym stażu przez okres co najmniej równy okresowi stażu. Zachowano zasadę, że organizator stażu może przyjąć tylu stażystów, ilu zatrudnia pracowników, a jeśli nie zatrudnia pracowników – może przyjąć jednego stażystę. Natomiast ponowne odbycie stażu u tego samego pracodawcy, u którego wcześniej bezrobotny był zatrudniony, będzie możliwe po upływie 24 miesięcy. Łączny wymiar stażu odbywanego przez bezrobotnego nie będzie mógł przekroczyć 24 miesięcy, a u jednego organizatora łącznie nie będzie mógł przekroczyć 12 miesięcy. Nie będzie możliwe przyjęcie na staż przez organizatora osób z najbliższej rodziny. Tak jak obecnie staż będzie się odbywał na podstawie umowy między organizatorem a urzędem pracy, w oparciu o uzgodniony program. Organizator stażu, który przerwie realizację stażu bez uzasadnionej przyczyny lub nie dotrzyma obowiązku zatrudnienia absolwenta stażu, nie będzie miał możliwości przyjęcia stażysty przez okres roku.

Prace interwencyjne

W zakresie prac interwencyjnych projekt przewiduje:

1) wydłużenie okresu utrzymania zatrudnienia po zakończeniu refundacji z 3 do 6 miesięcy,

2) rezygnację ze zróżnicowania wymiaru czasu pracy oraz wysokości należnej refundacji,

3) możliwość organizowania prac interwencyjnych tylko dla długotrwale bezrobotnych.

Projekt przewiduje, że dyrektor powiatowego urzędu pracy zwraca pracodawcy, który zatrudnił w ramach prac interwencyjnych w pełnym wymiarze czasu pracy na okres do 6 miesięcy skierowanych długotrwale bezrobotnych, część kosztów poniesionych na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne skierowanych bezrobotnych w wysokości nieprzekraczającej kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę i składek na ubezpieczenia społeczne od refundowanego wynagrodzenia za każdą osobę bezrobotną. Pracodawca będzie obowiązany, do utrzymania w zatrudnieniu skierowanego długotrwale bezrobotnego przez okres 6 miesięcy po zakończeniu refundacji, a niewywiązanie się z tego warunku lub naruszenie innych warunków umowy powoduje obowiązek zwrotu uzyskanej pomocy wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi od całości uzyskanej pomocy od dnia otrzymania pierwszej refundacji.

Natomiast w razie rozwiązania umowy o pracę przez skierowanego bezrobotnego albo rozwiązania z nim umowy o pracę na podstawie art. 52 albo art. 53 ustawy z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.) lub wygaśnięcia stosunku pracy skierowanego bezrobotnego w trakcie okresu objętego refundacją albo przed upływem okresu 6 miesięcy obowiązku utrzymania w zatrudnieniu, powiatowy urząd pracy będzie kierował na zwolnione stanowisko pracy innego długotrwale bezrobotnego. W przypadku odmowy przyjęcia skierowanego bezrobotnego na zwolnione stanowisko pracy, pracodawca będzie musiał zwrócić uzyskaną pomoc w całości wraz z odsetkami ustawowymi (chyba, że urząd pracy nie będzie miał możliwości skierowania bezrobotnego).

Szczególne uprawnienia opiekunów niepełnosprawnych

Projekt przewiduje zachowanie wszystkich obecnych form pomocy dla opiekunów osób niepełnosprawnych wprowadzonych do ustawy w ramach programu „Za życiem”, m.in.:

1) możliwości refundacji pracodawcy przez okres do 6 miesięcy części kosztów poniesionych na wynagrodzenia, nagrody oraz składki na ubezpieczenia społeczne za bezrobotnych opiekunów osoby niepełnosprawnej (z obowiązkiem utrzymania w zatrudnieniu bezrobotnego przez okres 6 miesięcy po zakończeniu refundacji pod rygorem zwrotu pomocy oraz system uzupełniania stanowiska pracy analogiczny jak przy pracach interwencyjnych),

2) grant na utworzenie stanowiska pracy w formie telepracy w rozumieniu art. 67⁵ Kodeksu pracy dla skierowanego bezrobotnego opiekuna osoby niepełnosprawnej (z obowiązkiem utrzymania zatrudnienia bezrobotnego opiekuna osoby niepełnosprawnej przez okres 12 miesięcy w pełnym wymiarze czasu pracy lub przez okres 18 miesięcy w 1/2 etatu; niewywiązanie się z warunku utrzymania zatrudnienia, lub wykorzystanie grantu niezgodnie z umową, lub jego niewykorzystanie powoduje obowiązek zwrotu grantu).

Zwolnienia monitorowane

Projekt utrzymuje także instytucję zwolnień monitorowanych. Pracodawca, który zamierza zwolnić z przyczyn dotyczących zakładu pracy co najmniej 50 pracowników w okresie 3 miesięcy będzie nadal zobowiązany do uzgodnienia z powiatowym urzędem pracy zakresu i form wsparcia dla zwalnianych pracowników, w szczególności w zakresie: pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego, szkoleń, potwierdzenia nabytej wiedzy i umiejętności oraz uzyskania dokumentów potwierdzających nabycie wiedzy i umiejętności, i objęcie tym wsparciem pracowników. Działania podejmowane na rzecz pracowników przewidzianych do zwolnienia lub będących w trakcie wypowiedzenia lub w okresie 6 miesięcy po rozwiązaniu stosunku pracy lub stosunku służbowego będą realizowane w formie programu. Program będzie mógł być realizowany przez powiatowy urząd pracy, agencję zatrudnienia lub instytucję szkoleniową we współpracy z pracodawcą oraz finansowany przez pracodawcę samodzielnie albo na podstawie porozumienia organizacji i osób prawnych z udziałem pracodawcy.

Projekt ustawy został skierowany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych. Nowa ustawa miałaby wejść w życie z dniem 1.1.2019 r.

Kolejne zmiany w klasyfikacji budżetowej

W Dzienniku Ustaw z 20.7.2018 r. pod poz. 1393 zostało opublikowane rozporządzenie Ministra Finansów z 18.07.2018 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Wprowadzane zmiany dedykowane są jedynie jednostkom samorządu terytorialnego, gdyż mają na celu uprościć proces planowania i dotyczą jedynie klasyfikacji wydatków (klasyfikacja dochodów nie ulega zmianie).

Po zmianie zdanie „Do wydatków majątkowych jednostki samorządu terytorialnego, o których mowa w art. 236 ust. 4 ustawy, zalicza się paragrafy: 601, 603, 605, 606, 613, 614, 617, 619-623, 625, 630, 656-659, 661-666, 669 i 680.” otrzymuje brzmienie: „Wymienione niżej paragrafy w jednostkach samorządu terytorialnego łączą się w następujące grupy:

	Symbol grupy
Wydatki bieżące JST (art. 236 ust. 3 ustawy)
Wynagrodzenia i składki od nich naliczane (art. 236 ust. 3 pkt 1 lit. a ustawy)	1400	401, 402, 404 do 412, 417, 418 i 478, w połączeniu z czwartą cyfrą „0”
Wydatki związane z realizacją ich statutowych zadań (art. 236 ust. 3 pkt 1 lit. b ustawy)	1100	paragrafy wydatków bieżących niezaliczone do pozostałych grup, w połączeniu z czwartą cyfrą „0”
Dotacje na zadania bieżące (art. 236 ust. 3 pkt 2 ustawy)	1200	200, 220, 226, 227, 231 do 233, 236, 241, 243, 248 do 259, 262 do 266, 271 do 273, 278, 280 do 283, 288 i 290, w połączeniu z czwartą cyfrą „0”
Świadczenia na rzecz osób fizycznych (art. 236 ust. 3 pkt 3 ustawy)	1300	302 do 305, 307, 311, 320, 321 i 324 do 326, w połączeniu z czwartą cyfrą „0”
Wynagrodzenia i składki od nich naliczane, związane z programami finansowanymi środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 ustawy)	1401	401, 402, 404 do 412, 417, 418 i 478, w połączeniu z czwartą cyfrą „1”, „5”, „7”, „8”
Wynagrodzenia i składki od nich naliczane, związane ze współfinansowaniem programów z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 ustawy)	1402	401, 402, 404 do 412, 417, 418 i 478, w połączeniu z czwartą cyfrą „2”, „6”, „9”
Wynagrodzenia i składki od nich naliczane, związane z realizacją programów finansowanych środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 ustawy)	1403	401, 402, 404 do 412, 417, 418 i 478, w połączeniu z czwartą cyfrą „3”, „4”
Wydatki związane z realizacją ich statutowych zadań, związane z programami finansowanymi środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 ustawy)	1101	paragrafy wydatków bieżących niezaliczone do pozostałych grup, w połączeniu z czwartą cyfrą „1”, „5”, „7”, „8”
Wydatki związane z realizacją ich statutowych zadań, związane ze współfinansowaniem programów z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 ustawy)	1102	paragrafy wydatków bieżących niezaliczone do pozostałych grup, w połączeniu z czwartą cyfrą „2”, „6”, „9”
Wydatki związane z realizacją ich statutowych zadań, związane z realizacją programów finansowanych środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 ustawy)	1103	paragrafy wydatków bieżących niezaliczone do pozostałych grup, w połączeniu z czwartą cyfrą „3”, „4”
Dotacje na zadania bieżące, związane z programami finansowanymi środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 ustawy)	1201	200, 205, 226, 227, 231 do 233, 236, 241, 243, 248 do 259, 262 do 266, 271 do 273, 278, 280 do 283, 288 i 290, w połączeniu z czwartą cyfrą „1”, „5”, „7”, „8”
Dotacje na zadania bieżące, związane zewspółfinansowaniem programów z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 ustawy)	1202	200, 205, 226, 227, 231 do 233, 236, 241, 243, 248 do 259, 262 do 266, 271 do 273, 278, 280 do 283, 288 i 290, w połączeniu z czwartą cyfrą „2”, „6”, „9”
Dotacje na zadania bieżące, związane z realizacją programów finansowanych środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 ustawy)	1203	200, 220, 226, 227, 231 do 233, 236, 241, 243, 248 do 259, 262 do 266, 271 do 273, 278, 280 do 283, 288 i 290, w połączeniu z czwartą cyfrą „3”, „4”
Świadczenia na rzecz osób fizycznych związane z programami finansowanymi środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 ustawy)	1301	302 do 305, 307, 311, 320, 321 i 324 do 326, w połączeniu z czwartą cyfrą „1”, „5”, „7”, „8”
Świadczenia na rzecz osób fizycznych związane zewspółfinansowaniem programów z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 ustawy)	1302	302 do 305, 307, 311, 320, 321 i 324 do 326, w połączeniu z czwartą cyfrą „2”, „6”, „9”
Świadczenia na rzecz osób fizycznych, związane z realizacją programów finansowanych środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy (art. 236 ust. 3 pkt 4 ustawy)	1303	302 do 305, 307, 311, 320, 321 i 324 do 326, w połączeniu z czwartą cyfrą „3”, „4”
Wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez jednostkę samorządu terytorialnego (art. 236 ust. 3 pkt 5 ustawy)	1800	802 i 803 paragrafy z dowolną czwartą cyfrą
Obsługa długu jednostki samorządu terytorialnego (art. 236 ust. 3 pkt 6 ustawy)	1810	801, 806, 807, 809 i 811 do 813 paragrafy z dowolną czwartą cyfrą
Wydatki majątkowe JST (art. 236 ust. 4 ustawy)
Inwestycje i zakupy inwestycyjne (art. 236 ust. 4 pkt 1 ustawy)	1600	605, 606, 613, 614, 617, 658, 666, 669 i 680, w połączeniu z czwartą cyfrą „0”, „3”, „4”
Inwestycje i zakupy inwestycyjne na programy finansowane środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 4 pkt 1 ustawy)	1601	605, 606, 613, 614, 617, 658, 666, 669 i 680, w połączeniu z czwartą cyfrą „1”, „5”, „7”, „8”
Współfinansowanie inwestycji i zakupów inwestycyjnych ponoszonych ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 4 pkt 1 ustawy)	1602	605, 606, 613, 614, 617, 658, 666, 669 i 680, w połączeniu z czwartą cyfrą „2”, „6”, „9”
Wydatki o charakterze dotacyjnym na inwestycje i zakupy inwestycyjne (art. 236 ust. 4 pkt 1 ustawy)	1610	619 do 623, 630, 656, 657, 659 i 661 do 665, w połączeniu z czwartą cyfrą „0”, „3”, „4”
Wydatki o charakterze dotacyjnym na inwestycje i zakupy inwestycyjne na programy finansowane środkami, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 4 pkt 1 ustawy)	1611	619 do 623, 625, 630, 656, 657, 659 i 661 do 665, w połączeniu z czwartą cyfrą „1”, „5”, „7”, „8”
Wydatki o charakterze dotacyjnym na współfinansowanie inwestycji i zakupów inwestycyjnych ponoszonych ze środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy (art. 236 ust. 4 pkt 1 ustawy)	1612	619 do 623, 625, 630, 656, 657, 659 i 661 do 665, w połączeniu z czwartą cyfrą „2”, „6”, „9”
Zakup i objęcie akcji i udziałów (art. 236 ust. 4 pkt 2 ustawy)	1620	601 paragrafy z dowolną czwartą cyfrą
Wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego (art. 236 ust. 4 pkt 3 ustawy)	1630	603 paragrafy z dowolną czwartą cyfrą

Symbole grup 1400, 1100, 1200, 1300, 1401, 1402, 1403, 1101, 1102, 1103, 1201, 1202, 1203, 1301, 1302, 1303, 1800, 1810, 1600, 1601, 1602, 1610, 1611, 1612, 1620, 1630 mogą być stosowane przez jednostki samorządu terytorialnego na potrzeby opracowania projektów planów finansowych w zakresie określonym w odrębnych przepisach. Zmianie uległo brzmienie paragrafu 601 na – „601 Wydatki na zakup i objęcie akcji i udziałów”.

Zmiana przepisów dotyczących sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych

Zmiany dotyczą szczegółowości planów finansowych samorządowych jednostek budżetowych i wpisują się w pakiet zmian mających na celu uelastycznienie gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych. Obecnie plany finansowe samorządowych jednostek budżetowych sporządzane są w szczegółowości dział, rozdział i paragraf. Dokonywanie zmian w trakcie roku budżetowego stanowi pracochłonną procedurę (zmiany dotyczą często kilku złotych i dokonywane są w tej samie grupie paragrafów). Po zmianach jednostki samorządu terytorialnego będą miały swobodę w podejmowaniu decyzji o poziomie szczegółowości sporządzanych planów finansowych, w zakresie wydatków swoich jednostek budżetowych.

Przepisy w nowym brzmieniu będą miały zastosowanie po raz pierwszy do planowania na rok 2019.

Zmiany w sprawozdawczości budżetowej

Główne zmiany dotyczą szczegółowości prezentacji planowanych kwot wydatków w sprawozdaniu Rb-28S z wykonania planu wydatków budżetowych samorządowej jednostki budżetowej/jednostki samorządu terytorialnego. Umożliwią one prezentację planowanych kwot wydatków jednostek, w zależności od przyjętej szczegółowości sporządzanych planów finansowych, w grupach paragrafów bądź w paragrafach.

Celem wprowadzanych zmian jest uelastycznienie gospodarki finansowej JST poprzez zmniejszenie obciążeń sprawozdawczych. Zmieniono także brzmienie załącznika nr 19 do rozporządzenia w sprawie sprawozdawczości budżetowej. Nowe przepisy wejdą w życie 4.8.2018 r., przy czym zmienione przepisy mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań Rb-28S za styczeń 2019 r.

Udostępnianie decyzji wydawanych na podstawie przepisów antykorupcyjnych

K.I. złożył wniosek o udostępnienie informacji publicznej w postaci przesłania kopii decyzji wydanych przez Komisję rozpatrującą wnioski o wyrażenie zgody na zatrudnienie osób, które pełniły funkcje publiczne (dalej jako: Komisja), na podstawie art. 7 ust. 2 ustawy z 21.8.1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (t. jedn.: Dz.U. z 2006 r. Nr 216, poz. 1584 ze zm., dalej jako: OgrDziałGospU), w okresie od 2010 r. do dnia złożenia wniosku.

Odmawiając udostępnienia kopii decyzji dotyczących osób, które za zgodą Komisji uzyskały zgodę na zatrudnienie przed upływem roku u przedsiębiorcy, w stosunku do którego brały udział, z racji stanowiska lub funkcji, w wydaniu rozstrzygnięć, Prezes Rady Ministrów stwierdził, że informacji tych nie może udostępnić z uwagi na treść art. 5 ust. 2 DostInfPubU, czyli z uwagi na ochronę prywatności osób, które zakończyły pełnienie funkcji publicznej. Wniosek składany do Komisji może złożyć jedynie osoba, która przestała już pełnić funkcję publiczną. Zatem zarówno wniosek, jak i postępowanie nim zainicjowane, dotyczą osoby, która nie pełni już funkcji publicznej. Zakaz zatrudnienia lub wykonywania innych zajęć u przedsiębiorcy nie wiąże się z równoczesnym pełnieniem funkcji publicznych, ale rozciąga się na okres roczny, licząc od zaprzestania pełnienia takiej funkcji.

Na skutek skargi K.I. WSA w Warszawie uchylił obie wydane w sprawie decyzje. W ocenie Sądu I instancji żądane przez wnioskodawcę kopie decyzji wydanych na podstawie art. 7 ust. 2 OgrDziałGospU odnoszących się do zatrudnienia osób publicznych po zaprzestaniu pełnienia przez nie funkcji publicznych stanowią informacje publiczne i w udostępnieniu tych informacji nie ma zastosowania ochrona prywatności wynikająca z art. 47 Konstytucji RP i art. 5 ust. 2 DostInfPubU. Celem ustaw antykorupcyjnych jest bowiem transparentność działań osób publicznych nie tylko w czasie ich wykonywania, ale też po ich zakończeniu (przez okres roku). Skoro osoba publiczna po zakończeniu pełnienia funkcji publicznej domaga się ograniczenia zakazu podjęcia zatrudnienia przed upływem roku, opinia społeczna powinna poznać motywy ograniczenia tego okresu karencji. Sąd I instancji podkreślił, że inna wykładnia wypaczałaby sens ustaw antykorupcyjnych i mogłaby powodować, że osoby tuż po zakończeniu działalności publicznej łamałyby zakaz, o którym mowa w art. 7 OgrDziałGospU, zasłaniając się prawem do prywatności. W konsekwencji Sąd uznał, że konstytucyjne prawo do prywatności podlega ograniczeniu na rzecz prawa do informacji.

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną Prezesa Rady Ministrów. W uzasadnieniu wyjaśniono, że z art. 61 ust. 3 Konstytucji RP oraz art. 5 ust. 2 zd. 2 DostInfPubU wynika, że ograniczenie prawa do informacji ze względu na prywatność osoby fizycznej jest wyłączone w zakresie informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania tych funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna rezygnuje z przysługującego jej prawa. Artykuł 7 OgrDziałGospU kwalifikowany jako przepis antykorupcyjny, ma na celu uniemożliwienie wykorzystywania pełnionej funkcji czy zajmowanego stanowiska do załatwiania prywatnych interesów. TK podkreślił, że postawa wysokich urzędników publicznych, polegająca na zagwarantowaniu sobie pozycji na przyszłość, w praktyce może być bardziej naganna niż „bieżące” nadużywanie funkcji (zob. TK z 23.6.1999 r., K 30/98, OTK Nr 5/1999, poz. 101). W art. 7 ust. 1 OgrDziałGospU chodzi o zakaz przejawiania jakiejkolwiek późniejszej aktywności zawodowej u określonych pracodawców przez osobę, która zaprzestała pełnienia funkcji publicznej. Wprowadzenie rocznego zakazu zatrudnienia u przedsiębiorcy, w stosunku do którego osoba publiczna brała udział w rozstrzyganiu spraw danego przedsiębiorcy, nie dotyczy osób publicznych, ale osób które zaprzestały już pełnienia funkcji publicznej.

W ocenie NSA art. 5 ust. 2 zd. 2 DostInfPubU należy interpretować w ten sposób, że ograniczenie prawa do informacji publicznej dotyczy osób pełniących funkcje publiczne nie tylko aktualnie, ale również w przeszłości – jeżeli oczywiście żądana informacja ma związek z pełnieniem tych funkcji. Skoro w związku z pełnioną funkcją, osoby wymienione w art. 1 i art. 2 pkt 1–3 i 6–6b OgrDziałGospU, nie mogą przez okres roku być zatrudnione u przedsiębiorcy, jeżeli brały udział w rozstrzygnięciu w sprawach indywidualnych dotyczących tego przedsiębiorcy, ale mogą być od tego zakazu zwolnione, to informacje dotyczące tych okoliczności mają związek z wykonywaniem funkcji publicznej. Zatem informacje takie nie są objęte ograniczeniem ze względu na prawo do prywatności tych osób, których dotyczy ta informacja.Interpretacja art. 5 ust. 2 DostInfPubU w zw. z art. 7 ust. 1 i 2 OgrDziałGospU przyjęta przez Prezesa Rady Ministrów wypaczałaby i niweczyła w części cel OgrDziałGospU i mogłaby powodować, że przypadki osób łamiących tuż po zakończeniu działalności publicznej zakaz, o którym mowa w art. 7 OgrDziałGospU, nie zostałyby ujawnione. Ochrona prawa do prywatności uniemożliwiałaby bowiem kontrolę społeczną pod względem tego, czy taka osoba uzyskała zgodę Komisji. Ponadto, skoro osoba publiczna po zakończeniu pełnienia tej funkcji domaga się ograniczenia zakazu podjęcia zatrudnienia przed upływem roku, opinia publiczna powinna poznać motywy ograniczenia tego okresu karencji, a przez to mieć możliwość poddać oceny działalności Komisji rozpoznającej sprawy na podstawie art. 7 OgrDziałGospU. Jest to szczególnie istotne w sytuacji, gdy Prezes Rady Ministrów powołując się na prawo do prywatności tych osób odmówił udostępnienia przedmiotowych decyzji w całości.

Kto powinien wnosić podatek od nieruchomości w zarządzie?

Po jednej stronie sporu stanęła spółka, która nie chciała zapłacić podatku naliczonego przez urzędników, a po drugiej magistrat, który domagał się od przedsiębiorstwa wniesienia ponad 200 tys. zł należności, naliczonej z tytułu braku złożenia deklaracji na podatek od nieruchomości dotyczący roku 2015.

Zanim spór trafił do sądu pomiędzy stronami dochodziło do rozmów, podczas których właściciele przedsiębiorstwa twierdzili, że urząd miasta powinien dochodzić zapłaty nie od spółki, a od innej firmy, która na skutek prowadzonego w 2014 r. sądowego postępowania komorniczego przejęła zarząd nad nieruchomością, z tytułu której naliczana była należność. Argumentując zasadność swojego stanowiska przedstawiciele firmy, wzywanej przez magistrat do uregulowania podatku, przytaczali art. 935 KPC, w którym m.in. jest mowa o tym, że „Zarządca zajętej nieruchomości obowiązany jest wykonywać czynności potrzebne do prowadzenia prawidłowej gospodarki. Ma on prawo pobierać zamiast dłużnika wszelkie pożytki z nieruchomości, spieniężać je w granicach zwykłego zarządu oraz prowadzić sprawy, które przy wykonywaniu takiego zarządu okażą się potrzebne. W sprawach wynikających z zarządu nieruchomością zarządca może pozywać i być pozywany”. W opinii spółki do zobowiązań nowego zarządcy należało także składanie deklaracji odnośnie należnego podatku od nieruchomości.

Pomimo takiej argumentacji urzędnicy konsekwentnie żądali zapłaty od spółki, bowiem w ich mniemaniu sam fakt oddania nieruchomości w zarząd innej firmy nie przenosił na nią obowiązków podatkowych. Dlatego też wszystkie pisma związane z wezwaniem do zapłaty magistrat kierował do właściciela działki oraz do wiadomości spółki zarządzającej.

Z powodu braku możliwości osiągnięcia porozumienia w omawianej sprawie, trafiła ona na wokandę WSA w Białymstoku. Sąd ten po rozpatrzeniu okoliczności sporu przychylił się do stanowiska urzędników, jednak spółka zaskarżyła to orzeczenie, a konflikt ostatecznie trafił do rozpoznania przez NSA. W wyroku z 5.6.2018 r. (II FSK 3769/17) sąd ten podtrzymał w mocy decyzję niższej instancji. Uznał tym samym za prawidłowe stanowisko WSA w Białymstoku, w którym skład orzekający stwierdził, że nie ma podstaw prawnych, by w omawianym przypadku potraktować ustanowionego zarządcę za płatnika podatku od nieruchomości. Sąd zwrócił uwagę na fakt, że zasadniczo przy przeprowadzaniu egzekucji z nieruchomości na ogół wciąż pozostaje ona w zarządzie dłużnika i to na nim ciążą zobowiązania podatkowe. Jednak w rozpatrywanej sprawie zarządca został ustanowiony na mocy procedury przewidzianej w art. 931 § 2 KPC (tj. jeżeli prawidłowe sprawowanie zarządu tego wymaga, sąd odejmie dłużnikowi zarząd i ustanowi innego zarządcę; to samo dotyczy ustanowionego zarządcy), co nie czyni jednak zarządcę odpowiedzialnym za regulowanie kwestii podatkowych.

Wymogi formalne skargi kasacyjnej

Uczestniczka postępowania o stwierdzenie nabycia spadku złożyła w imieniu własnym oraz małoletnich skargę kasacyjną, którą SN odrzucił powołując jako podstawę swojego orzeczenia art. 398⁶ § 3 w zw. z art. 398⁶ § 2 i w zw. z art. 13 § 2 KPC. Sąd Najwyższy stwierdził, że sformułowany w skardze kasacyjnej wniosek o uchylenie zaskarżonego w całości postanowienia i jego zmianę poprzez orzeczenie co do istoty sprawy nie spełnia wymagań określonych w art. 398⁴§ 1 pkt 3 KPC, nie zawiera bowiem wniosku wskazującego na zakres żądanej zmiany zaskarżonego postanowienia.

K.S . wniosła skargę konstytucyjną o stwierdzenie czy:

„1) art. 398⁶ § 2 i 3 w zw. z art. 398⁴ § 1 KPC w zakresie w jakim przewiduje odrzucenia – bez wzywania do usunięcia braków – skargi kasacyjnej niespełniającej wymagań określonych w art. 398⁴ § 1 KPC jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 2 oraz art. 2 Konstytucji RP,

2) art. 398⁶ § 3 w zw. z art. 398⁶ § 2 i art. 394¹ § 1 KPC, w zakresie w jakim przewiduje niezaskarżalność postanowienia SN o odrzucenia skargi kasacyjnej, niespełniającej wymagań określonych w art. 394⁴ § 1 KPC jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP,

3) art. 398⁶ w zw. z art. 398⁴ § 1 i 2 KPC, w zakresie w jakim wprowadza odmienne skutki prawne dla braków konstrukcyjnych skargi kasacyjnej tej samej kategorii, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP”.

Skarżąca dowodziła, że przewidziana w art. 398⁶ § 2 i 3 KPC regulacja, odwołująca się wyłącznie do „braków konstrukcyjnych” skargi kasacyjnej, definitywnie zamyka możliwość merytorycznego rozpoznania sprawy. Skarżący nie ma możliwości konwalidacji skargi poprzez usunięcie braków, a skarga ulega „automatycznemu” odrzuceniu. Taki mechanizm uniemożliwia skarżącemu realizację zagwarantowanego mu konstytucyjnie prawa do sprawiedliwego i rzetelnego postępowania sądowego zainicjowanego wniesieniem skargi kasacyjnej. Nadmierną uciążliwość i nieadekwatność zastrzeżonych przez przedmiotową regulację skutków dostrzegają również sądy powszechne i SN, które mimo ewidentnego nakazu odrzucenia skargi kasacyjnej obarczonej brakami konstrukcyjnymi wielokrotnie tego nie czynią (zob. postanowienie SN z 15.6.2016 r., II CZP 42/16, Legalis; postanowienie SN z 14.1.2015 r., I CZ 116/14, Legalis).

W skardze zarzucano, że daleko posunięty formalizm przedmiotowej regulacji prowadzi do tego, że z horyzontu wyznaczonego przez cel postępowania kasacyjnego oraz sens, który stanowi ochrona interesu publicznego, znika materia jaką jest usuwanie z obrotu prawnego rażąco wadliwych orzeczeń sądów powszechnych. Skarżąca wskazuje, że mało zrozumiałe i niekonsekwent­ne jest rozróżnienie braków kasacyjnych, i skorelowanych z nimi skutków braków skargi kasacyjnej, na braki nieusuwalne i usuwalne. Kwestionowana regulacja stanowi wyraz nieadekwatnej i rażąco niewspółmiernej do zamierzonego przez ustawodawcę celu ingerencji w prawo do sądu, nie jest niezbędna z perspektywy interesu publicznego. Na skutek przewidzianej sankcji odrzucenia skargi, bez wzywania do usunięcia braku strona zostaje skutecznie pozbawiona uprawnień przyznanych przez ustawodawcę do złożenia skargi kasacyjnej i ochrony swych praw przed SN.

W wyroku wydanym przy jednym zdaniu odrębnym TK uznał, że wartością chronioną, uzasadniającą przyjęty przez ustawodawcę model skargi kasacyjnej, w tym podział braków na nieusuwalne i usuwalne, jest ochrona pewności i bezpieczeństwa obrotu prawnego. Trybunał Konstytucujny podkreślił, że w przeciwieństwie do postępowań przed sądami I i II instancji, w postępowaniu przed SN kontroli podlegają orzeczenia prawomocne. Możliwość wzruszania takich orzeczeń ze względu na interes publiczny zawsze będzie wprowadzać stan niepewności, co do ukształtowanej tym rozstrzygnięciem sytuacji i ingerować w zasadę ochrony pewności i bezpieczeństwa obrotu prawnego. Postępowanie kasacyjne jest postępowaniem nadzwyczajnym a nie kolejną instancją, w której strony postępowania do zakończenia wszystkich etapów tego postępowania muszą się liczyć z możliwością podważenia zapadłych w poprzednich instancjach orzeczeń.

Konieczność zapewnienia pewności i bezpieczeństwa obrotu prawnego w demokratycznym państwie stanowi dostateczne uzasadnienie wprowadzania ograniczeń prawa do sądu w zakresie ukształtowania procedury połączonej z zaostrzonymi skutkami niedochowania wymagań skargi kasacyjnej. W doktrynie i orzecznictwie podkreśla się, że elementy konstrukcyjne to obligatoryjne elementy składowe, które konstytuują skargę, sprawiając, że określone pismo procesowe strony jest skargą kasacyjną. Przesądzają zatem o istocie skargi kasacyjnej. Brak któregokolwiek z nich powoduje, że taki środek zaskarżenia nie jest w ogóle skargą kasacyjną i dlatego też braki te nie podlegają uzupełnieniu.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że wysoki stopień sformalizowania skargi kasacyjnej łagodzony jest przez przymus adwokacko-radcowski. Wymaganie związane z realizacją obowiązku zawarcia w skardze wszystkich jej konstrukcyjnych elementów nie jest niemożliwe do spełnienia dla profesjonalnego pełnomocnika.

Czy otrzymane przez gminę dofinansowanie ma wpływ na podstawę opodatkowania?

Gmina usuwa i unieszkodliwia odpady azbestowe z nieruchomości mieszkańców, a takie działanie należy do jej zadań własnych. W celu realizacji tego zadania nabyła tego typu usługę od wyspecjalizowanej firmy. Mieszkańcy partycypują w kosztach przedsięwzięcia. Na podstawie zawieranych z gminą umów cywilnoprawnych uiszczają na rzecz gminy kwotę stanowiącą równowartość podatku VAT usługi, jaka zostanie wykonana na ich nieruchomości. Gmina uzyskała także dofinansowanie z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW) na wykonanie tego przedsięwzięcia, w wysokości 75% wartości netto świadczonych usług. Udział mieszkańców w projekcie był dobrowolny – jeśli nie wyrazili woli, to azbest nie był usuwany z ich posiadłości.

Gmina zadała pytanie Dyrektorowi Krajowej Informacji Skarbowej, czy ma prawo uznać, że podstawa opodatkowania VAT z tytułu świadczenia wykonywanego przez nią na rzecz mieszkańca powinna być obliczana jedynie w oparciu o kwotę należną od tego mieszkańca? Sama jednostka samorządu terytorialnego uznała, że podstawę opodatkowania VAT w przypadku świadczenia gminy na rzecz mieszkańców stanowi/będzie stanowić wyłącznie otrzymywana od mieszkańca kwota zwrotu części kosztów przewidziana w umowach, pomniejszona o kwotę podatku należnego.

Dyrektor KIS uznał jednak stanowisko gminy za nieprawidłowe (interpretacja Nr 0115-KDIT1-1.4012.795.2017. 1.MM). Podstawą wydania takiej decyzji był art. 29a ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1221 ze zm.; dalej: VATU). Stanowi on, że dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mają wpływ na podstawę opodatkowania. Jeśli podatnik otrzymuje dofinansowanie (np. dopłatę do ceny), to takie dofinansowanie jest wliczane do podstawy opodatkowania.

Dotacja, otrzymana z WFOŚiGW będzie miała wpływ na cenę usługi i z tego tytułu powinna być uwzględniana przy ustalaniu podstawy opodatkowania usługi świadczonej przez gminę na rzecz mieszkańca.

Po wniesieniu przez gminę skargi sprawa trafiła do WSA. Sąd przypomniał, że otrzymanie dotacji prowadzi do obniżenia części kosztów przedsięwzięcia, pokrywanych przez mieszkańców. Gmina argumentowała, że nie można mówić o wpływie dotacji na cenę, bo nie da się ustalić wyraźnej zależności między dofinansowaniem a bezpośrednią korzyścią, otrzymaną przez konkretnego mieszkańca (dotacje, których nie da się tak powiązać, nie stanowią podstawy opodatkowania).

„Zatem skoro dotacja jest udzielana na realizację konkretnego projektu, to nie można przyjąć jak chce tego skarżąca, że jest udzielana na koszty ogólne czy ogólną działalność Gminy. (…) uzyskane przez skarżącą kwoty, stanowiące dofinansowanie na pokrycie wydatków związanych z realizacją projektu, należy uznać za mające bezpośredni wpływ na cenę usług świadczonych w ramach projektu, gdyż dzięki dofinansowaniu Mieszkańca przystępującego do projektu usunie on azbest ze swojej nieruchomości z dofinansowaniem 75%, czyli koszt usunięcia azbestu przypadający na Mieszkańca będzie wynosił 25% wartości usługi”.

Zdaniem WSA podstawą opodatkowania będzie nie tylko kwota należna w postaci wpłaty, którą uiszcza mieszkaniec, ale także środki otrzymane w postaci dotacji w części, w jakiej dofinansowują one cenę usuwania azbestu z posesji.

Handlujesz bitcoinami, odliczysz wydatki na prąd