Objęcie pracownika właściwym systemem zabezpieczeń społecznych

Uzasadnienie

Wyrokiem z 3.11.2016 r. SA w W. oddalił apelację F. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. od wyroku SO w W. z 31.3.2011 r. oddalającego jej odwołanie od decyzji ZUS I Oddziału w W. z 9.9.2008 r. odmawiającej wydania zaświadczenia na formularzu E-101 dla zainteresowanego pracownika tej spółki Władysława R. o podleganiu w okresie od 16.2.2008 r. do 31.12.2009 r. polskiemu systemowi zabezpieczenia społecznego z tytułu pracy wykonywanej na terytorium innych niż Polska państw członkowskich UE lub EOG.

W sprawie zainteresowany, zgodnie z wystawionym 29.2.2009 r. świadectwem pracy, był zatrudniony przez odwołującą się spółkę w okresie od 13.2.2006 r. do 28.2.2009 r., w tym od 13.2.2006 r. do 4.11.2007 r. wykonywał prace budowlane na terenie Wielkiej Brytanii, a od 5.11.2007 r. do 28.2.2009 r. we Francji, choć miał też korzystać z licznych urlopów bezpłatnych w dniach: od 18 kwietnia do 6.5.2007 r.; od 20 października do 4.11.2007 r.; 31.12.2007 r.; 1–2.1.2008 r., 27–31.5.2008 r.; od 11 do 31.12.2008 r. i od 1 stycznia do 28.2.2009 r., a w dniach 8–10.12.2008 r. ze zwolnienia lekarskiego, podczas których przebywał w Polsce będącej jego stałym miejscem zamieszkania. Jego pracodawca ma siedzibę w Polsce, ale nie prowadzi tam swojej działalności. Organ ubezpieczeń społecznych we wcześniejszych okresach wystawiał zainteresowanemu potwierdzenia podlegania polskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych, czego zaniechał w spornej decyzji po ustaleniu, że płatnik składek spółka F. nie prowadziła w Polsce godnej odnotowania działalności gospodarczej, ale miała tylko siedzibę i personel rekrutujący polskich pracowników do pracy w kilku krajach członkowskich UE, którzy w tych samych okresach zatrudnienia nie wykonywali zwykle pracy co najmniej w dwóch z nich.

Sąd II instancji podzielił ustalenia faktyczne sądu I instancji i jego prawną kwalifikację, oceniając, że spór w sprawie sprowadzał się do interpretacji przepisów tytułu II rozporządzenia Rady (EWG) Nr 1408/71 z 14.6.1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego dla pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.Urz. WE L Nr 149 ze zm., powoływanego dalej jako rozporządzenie Nr 1408/71), a w szczególności jego art. 14 ust. 1a i 2b. Przepisy te (obowiązujące na datę wydania decyzji) stanowiły pełny i jednolity system norm kolizyjnych, mający na celu podleganie pracowników przemieszczających się w UE systemowi zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa członkowskiego, w celu uniknięcia komplikacji wynikających z potencjalnego zbiegu różnych ustawodawstw krajowych. Zasadniczo delegowany pracownik najemny podlega ustawodawstwu tego państwa członkowskiego, w którym pracuje (zasada lex loci laboris). Istnieją wyjątki od tej zasady, w tym określone w art. 14 ust. 2 rozporządzenia Nr 1408/71, który stosuje się tylko w szczególnych sytuacjach, kiedy zastosowanie zasady sformułowanej w art. 13 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 1408/71 „mogłoby nieść ryzyko, że zarówno pracownik, jak i pracodawca oraz instytucje zabezpieczenia społecznego nie tylko nie unikną komplikacji administracyjnych, które mogą skutkować utrudnieniami w swobodnym przepływie osób objętych tym rozporządzeniem, lecz przeciwnie, takie komplikacje napotkają”. Odwołująca się spółka zarzucała, że dla zainteresowanego właściwy jest polski system ubezpieczenia społecznego na podstawie art. 14 ust. 2 lit. b) pkt ii rozporządzenia, gdyż jego status był statusem „osoby zwykle zatrudnionej na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich”.

Sąd II instancji, oceniając to pojęcie (osoby zwykle zatrudnionej na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich), odwołał się do uzasadnienia wyroku SN z 5.11.2009 r., (II UK 99/09, OSNP Nr 11–12/2011, poz. 162), który uznał, że przy interpretacji „powyższego przepisu należy uwzględnić różnicę wynikającą z norm ust. 1 i 2 art. 14 rozporządzenia. O ile w ust. 1 ustanawia się wyjątek od zasady miejsca zatrudnienia, o tyle w art. 14 ust. 2 zawarte zostały normy kolizyjne, ponieważ zastosowanie zasady miejsca zatrudnienia i podlegania jednemu ustawodawstwu w związku z wykonywaniem zatrudnienia w różnych państwach u wielu bądź jednego pracodawcy wywołuje określone trudności z ustaleniem ustawodawstwa właściwego, skoro tylko na podstawie art. 13 ust. 1 i ust. 2 lit. a) nie byłoby wiadomo, które ustawodawstwo należy ostatecznie wybrać. Taki jest też cel normy kolizyjnej z art. 14 ust. 2 lit. b) pkt ii rozporządzenia”, z której wynika, że określa on sytuację osoby zatrudnionej przez jednego pracodawcę, który prowadzi działalność na terytorium więcej niż jednego państwa członkowskiego i w tych państwach wykonywana jest praca, przy czym warunkiem koniecznym jest, aby miejsce zamieszkania pracownika „nie pokrywało” się z miejscem wykonywania przez niego pracy. W tym kolizyjnym zakresie przyjmuje się, że art. 14 ust. 2 rozporządzenia dotyczy tylko zatrudnienia (działalności) związanej z wielokrotnymi krótkoterminowymi pobytami w kilku państwach członkowskich. „Są to przypadki znacznie odbiegające od »zwykłego skierowania«, tym bardziej że na podstawie typowego łącznika miejsca wykonywania pracy nie sposób wówczas określić ustawodawstwa właściwego w danym czasie, bądź też jego jednoznaczne ustalenie napotyka na trudności”.

W pojęciu osoby zwykle zatrudnionej na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich w rozumieniu art. 14 ust. 2 lit. b) pkt ii rozporządzenia chodzi zatem o pracownika, który w tym samym czasie pracuje w wielu państwach członkowskich dla jednego pracodawcy prowadzącego działalność w kilku państwach członkowskich. Natomiast nie obejmuje przypadków, w których pracownik wykonuje obowiązki pracownicze kolejno w kilku państwach członkowskich w następujących po sobie okresach, w określonej kolejności czasowej. W takiej ocenie sąd II instancji odwołał się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE z 4.10.2012 r. w sprawie C-115/11 (MoPr Nr 11/2012, s. 613) oraz komentarza K. Ślebzaka (red.), Koordynacja Systemów Zabezpieczenia Społecznego, Warszawa 2012. W tym orzeczeniu Trybunał uznał, że jeśli wykonywanie pracy najemnej ma miejsce na terytorium tylko jednego państwa unijnego w jednym czasie, stanowiąc „zwykłą” sytuację zainteresowanej osoby, to taka osoba „nie może wchodzić w zakres art. 14 ust. 2 rozporządzenia Nr 1408/71”, a zatem nie jest „zwykle” zatrudniona na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich. „Nie ma przy tym znaczenia, czy praca była świadczona w oparciu o jedną umowę o pracę, czy też więcej umów zawieranych kolejno po sobie”. Organ rentowy ma nie tylko prawo, ale też prawny obowiązek dokonania prawidłowej oceny faktów mających znaczenie dla zastosowania reguł określania właściwego ustawodawstwa z dziedziny zabezpieczenia społecznego, a tym samym zagwarantowania, że informacje podane w zaświadczeniu będą prawdziwe. Ponadto TS w wyroku z 4.10.2012 r., C-115/11, wskazał, że przy ocenie okoliczności faktycznych niezbędnych do określenia właściwego ustawodawstwa, dana instytucja może wziąć pod uwagę, oprócz brzmienia umowy o pracę, takie czynniki, jak: „sposób, w jaki uprzednio były w praktyce wykonywane podobne umowy tego rodzaju między pracodawcą a pracownikiem, okoliczności zawarcia owych umów lub ogólniej cechy charakterystyczne i metody prowadzenia działalności przez dane przedsiębiorstwo w zakresie, w jakim czynniki te mogą rzucić światło na rzeczywisty charakter rozpatrywanej pracy”. Zaświadczenie E-101 jest co do zasady wydawane przed rozpoczęciem okresu delegowania, do którego się odnosi, lub na początku tego okresu, przeto „ocena wspomnianych faktów jest dokonywana na podstawie przewidywanej sytuacji dotyczącej zatrudnienia zainteresowanego pracownika”. Jeżeli na podstawie innych niż umowa istotnych w sprawie dowodów okaże się, że zatrudnienie danego pracownika w rzeczywistości różni się od sytuacji opisanej w jego umowie o pracę, to „na instytucji właściwej ciąży powinność, bez względu na brzmienie umowy, oparcia swoich ustaleń na faktycznej sytuacji pracownika i w razie potrzeby odmowy wydania zaświadczenia (…) lub cofnięcia go, jeżeli instytucja właściwa państwa członkowskiego, w którym pracownik najemny świadczy pracę, wyrazi wątpliwości co do prawdziwości faktów będących podstawą wydania zaświadczenia lub co do przestrzegania wymogów. W szczególności, jeżeli okaże się, że pomimo brzmienia umowy o pracę sytuacja danej osoby nie spełnia którejś z przesłanek w ramach unormowania określonego w rozporządzeniu nr 1408/71, takiego jak unormowanie z art. 14 ust. 2 lit. b) ppkt i lub z art. 14 ust. 2 lit. b) ppkt ii – unormowanie to nie może być stosowane”.

Odwołująca się spółka złożyła wnioski o wydanie zaświadczenia na formularzu E-101 dla zainteresowanego pracownika w dniach 8.2.2008 r. i 23.4.2008 r. za okres od 16.2.2008 r. do 31.12.2009 r., tymczasem zainteresowany „bezspornie” pracował w okresie od 13.2.2006 r. do 4.11.2007 r. w Wielkiej Brytanii, a od 5.11.2007 r. do 7.12.2008 r. we Francji, „natomiast od 8.12.2008 r. do 28.12.2009 r. przebywał w Polsce na zwolnieniach lekarskich i urlopach”. Ustalony w sprawie stan faktyczny „nie pozwala zatem na dokonanie innej oceny prawnej, niż uczynił to sąd I instancji w zaskarżonym wyroku”, któremu nie można zarzucić naruszenia prawa materialnego.

W skardze kasacyjnej spółka Format zarzuciła naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 i ust. 14, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.) oraz art. 14 ust. 2 lit. b) pkt ii rozporządzenia Rady (EWG) Nr 1408/71 z 14.6.1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego dla pracowników najemnych i ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.Urz. UE L Nr 149 ze zm.) i art. 12a (5) ust. 4 rozporządzenia Rady (EWG) Nr 574/72 z 21.3.1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) Nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego dla pracowników najemnych i ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.Urz. UE L Nr 72 ze zm.) przez ich niezastosowanie.

Skarżąca wniosła o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, ponieważ „z jednej strony jest ona oczywiście uzasadniona, a z drugiej, występuje w sprawie istotne zagadnienie prawne i potrzeba orzeczniczego wyjaśnienia przepisu prawa europejskiego w sytuacji, kiedy prawomocny wyrok sądu wywołał poważne skutki nie tylko dla pracownika będącego zainteresowanym w niniejszej sprawie, lecz także dla kilkuset pracowników polskiego przedsiębiorstwa wykonujących pracę na terytoriach kilku państw w ramach jednego stosunku pracy z pracodawcą mającym siedzibę w Polsce, prowadzącym działalność na terytoriach różnych państw członkowskich UE”. Wskazując na powyższe, skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i zmianę poprzedzającego go wyroku i zaskarżonej decyzji oraz orzeczenie co do istoty sprawy przez zobowiązanie pozwanego organu do wydania zaświadczenia E101 potwierdzającego, że w spornym okresie zainteresowany pracownik podlegał polskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych z tytułu pracy wykonywanej na terytorium państw członkowskich UE.

Ewentualnie skarżąca wnioskowała o wystąpienie przez SN z pytaniem prejudycjalnym do TS, „czy spełnione są przesłanki przewidziane w art. 14 ust. 2 lit. b) rozporządzenia Rady (EWG) Nr 1408/71 w sytuacji, gdy pracownik przedsiębiorstwa mającego zarejestrowaną siedzibę w państwie członkowskim, wykonuje pracę na podstawie jednej umowy o pracę z tym pracodawcą/przedsiębiorstwem na budowach (w zakładach, placówkach, oddziałach) na terytoriach co najmniej dwóch innych państw członkowskich, na terenie których nie ma miejsca zamieszkania, do stosowania ustawodawstwa tego pierwszego państwa?”.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną organ rentowy wniósł o oddalenie skargi oraz o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zawierała usprawiedliwionych podstaw. Dotyczyła ona sporu w jednej z licznych spraw tego samego rodzaju o podleganie polskiemu ubezpieczeniu społecznemu w przypadku potencjalnego zbiegu stosowania różnych systemów zabezpieczenia społecznego pracowników najemnych i ich rodzin przemieszczających się w państwach Unii Europejskiej. Ze względu na powielające się spory tego samego rodzaju dotyczące pracowników tego samego pracodawcy, który swoje stanowisko opierał na formalnym wskazaniu w umowie o pracę miejsc zatrudnienia w kilku krajach Unii Europejskiej, twierdząc, że w ten sposób jego pracownicy byli zwykle zatrudnieni na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich UE w rozumieniu art. 14 ust. 2 lit. b) rozporządzenia Nr 1408/71 Rady (EWG) z 14.6.1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, uaktualnionego rozporządzeniem Rady (WE) Nr 118/97 z 9.12.1996 r., ze zmianami wprowadzonymi rozporządzeniem (WE) Nr 1992/2006 Parlamentu Europejskiego, taki problem został skierowany w trybie pytania prejudycjalnego sądu polskiego do rozstrzygnięcia przez Trybunał UE, który w wyroku z 4.10.2012 r., C-115/11 w sprawie tej samej skarżącej spółki przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, wyjaśnił, że art. 14 ust. 2 lit. b) rozporządzenia należy interpretować w ten sposób, iż w okolicznościach takich jak w przedmiotowej sprawie przed sądem krajowym – osoba, która na podstawie kolejnych umów wskazujących jako miejsce świadczenia pracy terytorium kilku państw członkowskich pracuje w rzeczywistości w okresie obowiązywania każdej z tych umów w jednym czasie wyłącznie na terytorium jednego z tych państw, nie może być objęta zakresem pojęcia „osoby zwykle zatrudnionej na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich” w rozumieniu tego przepisu.

Skarżąca zatrudniała w kolejnych okresach zainteresowanego pracownika wyłącznie w Wielkiej Brytanii, a następnie w spornym okresie wyłącznie we Francji, co oznaczało, że zainteresowany zwykle nie pracował co najmniej w dwóch państwach członkowskich UE, ponadto nadal uporczywie bezpodstawnie utrzymuje, jakoby zatrudniała zainteresowanego w tym samym czasie na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich, tylko dlatego że w umowie o pracę wymieniła miejsca zatrudnienia w kilku państwach UE. Miało to wywołać trudności w ustaleniu podlegania konkretnemu krajowemu systemowi zabezpieczenia społecznego według zasady lex loci laboris i z tej przyczyny pracownicy skarżącej mieliby podlegać polskim ubezpieczeniom społecznym. Stanowisko takie na gruncie wspomnianego judykatu Trybunału UE, który nie podlega oferowanej przez skarżącą wykładni a contrario, zostało oparte na bezpodstawnym i nieracjonalnym twierdzeniu, jakoby pracownicy skarżącej rzekomo „zwykle” w tym samym czasie świadczyli pracę na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich UE, przeto jest chybione i ewidentnie bezzasadne także na gruncie dotychczasowego orzecznictwa SN (por. wyroki z 5.11.2009 r., II UK 99/09, OSNP Nr 11–12/2011), a w szczególności wyroku Trybunału UE z 4.10.2012 r., C-115/11, w zakresie spornej interpretacji art. 14 ust. 2 lit. b pkt (ii) rozporządzenia 1408/71. W przedmiotowej sprawie sądy obu instancji miarodajnie ustaliły, że skarżąca składała wnioski o wydanie zaświadczenia na formularzu E 101 dla pracownika Władysława R., który w spornym okresie pracował wyłącznie we Francji i już z tego powodu nie był zwykle (podkreślenia SN) zatrudniony w tym samym czasie w dwóch lub więcej państwach członkowskich UE w rozumieniu wymienionego przepisu rozporządzenia Nr 1408/71. Nie było zatem podstaw prawnych do objęcia zainteresowanego pracownika polskim ustawodawstwem ubezpieczeń społecznych, ale w spornym okresie powinien być on ubezpieczony przez stronę skarżącą w państwie świadczenia pracy (Francji), zgodnie z zasadą lex loci laboris. W razie wydania decyzji o niepodleganiu pracownika skierowanego przez polskiego pracodawcę do pracy w innym państwie (państwach) członkowskim UE polskiemu ustawodawstwu ubezpieczeń społecznych polski organ ubezpieczeń społecznych powinien przekazać tę decyzję właściwej instytucji zabezpieczenia społecznego państwa (państw), w którym praca była wykonywana, w celu uruchomienia procedury objęcia zainteresowanego pracownika właściwym systemem zabezpieczenia społecznego według zasady lex loci laboris (art. 13 ust. 2a rozporządzenia Nr 1408/71). Taki pracownik z reguły nie posiada wiedzy ani kompetencji do poszukiwania we własnym zakresie właściwego systemu podlegania zabezpieczeniu społecznemu w innym państwie (państwach) członkowskim Unii Europejskiej, a nie powinien pozostać bez ochrony wynikającej z zatrudnienia i obowiązkowego podlegania właściwemu zabezpieczeniu społecznemu, co wymaga zasygnalizowanego wsparcia go przez polski organ ubezpieczeń społecznych, gdyż polski pracodawca nie będzie zainteresowany wszczęciem procedury objęcia pracownika systemem zabezpieczenia społecznego innego państwa, choćby ze względu na co do zasady wyższe obciążenia składkowe.

W przedmiotowej sprawie strona skarżąca nie wykazała, ale zignorowała (zbojkotowała) kilkukrotne zarządzenia sądu I instancji zmierzające do ustalenia tzw. warunków wysłania pracowników, którzy przed delegowaniem do pracy w innym państwie (państwach) członkowskim UE powinni być uprzednio zwykle zatrudnieni i ubezpieczeni w Polsce, ani i przede wszystkim nie wykazała, że w spornym okresie zwykle prowadziła w Polsce znaczącą (istotną, godną odnotowania) działalność gospodarczą, inną niż zarządcza obsługa księgowo-finansowa pracowników, których skarżąca rekrutowała wyłącznie do wykonywania pracy za granicą. W konsekwencji sądy obu instancji prawidłowo oceniły, że skarżąca, która w Polsce miała tylko siedzibę firmy i pracowników rekrutujących do pracy za granicą, nie udowodniła statusu przedsiębiorstwa delegującego ani koniecznych warunków delegowania zwykle zatrudnionego przez siebie w Polsce pracownika do wykonywania pracy na terytorium innego państwa członkowskiego UE. Takie warunki były konieczne do potencjalnego „dalszego” podlegania delegowanego pracownika, który wszakże został zatrudniony wyłącznie do świadczenia pracy za granicą, nadal polskiemu ustawodawstwu ubezpieczeń społecznych według dyspozycji art. 14 ust. 1 lit. a) rozporządzenia Nr 1408/71. W takim stanie rzeczy nie było żadnych podstaw ani uzasadnienia do kierowania następnego pytania prejudycjalnego w kolejnej podobnej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami, choć dotyczącej innego pracownika, które zostało wyjaśnione w wyroku Trybunału UE z 4.10.2012 r., C-115/11, skoro ponadto i przede wszystkim zainteresowany pracownik nie był zwykle zatrudniony na terytorium dwóch lub więcej państw członkowskich UE, bo w spornym okresie pracował wyłącznie we Francji.

Mając powyższe na uwadze, SN wyrokował jak w sentencji na podstawie art. 398¹⁴ KPC, zasądzając od skarżącej należne pozwanemu organowi rentowemu koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym (art. 98 KPC).

Odmowa udostępnienia dokumentacji podatkowej przez doradcę podatkowego organowi egzekucyjnemu

W trakcie postępowania egzekucyjnego, prowadzonego wobec „V”. sp. z o.o., prowadzący jej obsługę rachunkową doradca podatkowy T.L. odmówił udostępnienia dokumentów księgowych z uwagi na to, że prezes „V”. sp. z o.o. nie wyraził na to zgody. W odpowiedzi na wezwanie do złożenia kserokopii dokumentacji podatkowej doradca podatkowy T.L. poinformował, że niemożliwe jest we wskazanym terminie zgromadzenie żądanych dokumentów oraz złożenie stosownych wyjaśnień, bowiem część żądanych dokumentów pozostaje w posiadaniu jego klienta. Naczelnik Urzędu Skarbowego w Ł. nałożył na doradcę podatkowego T.L. karę pieniężną. W zażaleniu odwołujący się dowodził, że podstawą odmowy udzielenia informacji był art. 37 ustawy z 5.7.1996 r. o doradztwie podatkowym (t. jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 377; dalej jako: DorPodU) oraz art. 761 § 2 KPC, z których wynika, iż doradca podatkowy nie musi udzielać informacji dopóki organ egzekucyjny nie przedłoży stosownego zwolnienia z tajemnicy zawodowej. W ocenie T.L., by zapoznać się z dokumentami oraz informacjami będącymi w jego posiadaniu, związanymi z wykonywanym zawodem, i w związku z tym objętymi tajemnicą zawodową organ powinien uzyskać uprzednio postanowienie o zwolnieniu z tajemnicy udzielone przez odpowiedni organ.

Dyrektor Izby Skarbowej w Ł. utrzymał w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie. W ocenie organu, wydanie przez doradcę podatkowego spornej dokumentacji rachunkowej „V”. sp. z o.o. nie narusza tajemnicy zawodowej, o której mowa w art. 37 DorPodU. Działając w oparciu o art. 36 § 1 EgzAdmU organ I instancji wystąpił do doradcy podatkowego o udzielenie informacji niezbędnych do prowadzenia egzekucji, gdyż prezes zobowiązanej „V”. sp. z o.o., na którym na mocy art. 67a § 2 EgzAdmU ciążył obowiązek udzielenia organowi egzekucyjnemu wszelkich wyjaśnień potrzebnych do dochodzenia należności pieniężnej, wskazał jego kancelarię jako miejsce przechowywania dokumentacji rachunkowej. Działanie strony wypełnia dyspozycję art. 168d § 1 EgzAdmU i wszystkie przesłanki do wymierzenia przez organ egzekucyjny kary pieniężnej zostały spełnione.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uchylił zaskarżone postanowienie. W uzasadnieniu podkreślono, że skarżący, będący pełnomocnikiem dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym, nawet nie będąc uczestnikiem postępowania w rozumieniu art. 36 § 1 EgzAdmU może być zobowiązany do udzielenia organom egzekucyjnym informacji i wyjaśnień. Ustawodawca nie ograniczył prawa organów egzekucyjnych do żądania wyjaśnień i informacji tylko od uczestników postępowania, lecz skierował uprawnienia śledcze organów egzekucyjnych do wręcz nieograniczonego kręgu adresatów. Biorąc pod uwagę, że skuteczność egzekucji jest jednym z podstawowych zadań demokratycznego państwa prawnego w rozumieniu art. 2 Konstytucji RP przyjąć należy, że żądanie takie może być skierowane także do pełnomocników dłużników, w tym także pełnomocników profesjonalnych.

Sąd wyjaśnił, że z art. 37 DorPodU wynika ograniczenie możliwości przesłuchania doradcy podatkowego w charakterze świadka oraz co do faktów i informacji, o których doradca podatkowy powziął wiedzę w związku z wykonywaniem zawodu. W sprawie nie chodziło zaś o takie informacje, lecz o dane wynikające z urządzeń ewidencyjnych dłużnika. Organ egzekucyjny domagał się ujawnienia dokumentów, które miały pomóc w ujawnieniu majątku dłużnika pozwalającego na skuteczne wyegzekwowanie należności. Organ egzekucyjny, nie zauważył jednak, że zgodnie z art. 71 § 1 EgzAdmU, jeżeli egzekucja administracyjna należności pieniężnych staje się bezskuteczna, organ egzekucyjny lub wierzyciel może zwrócić się do sądu o nakazanie zobowiązanemu wyjawienia majątku, zgodnie z przepisami KPC. W ocenie sądu, w sytuacji takiej jak w rozpoznawanej sprawie, gdy istnieje potrzeba poszukiwania majątku dłużnika organ egzekucyjny powinien w pierwszym rzędzie wykorzystać tryb przewidziany w art. 913 i n. KPC i to nawet zanim zdecyduje się na wymierzenie kar porządkowych, tym bardziej, że domagał się danych niemających nic wspólnego z egzekwowana należnością.

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu. W uzasadnieniu wyjaśniono, że z art. 168d EgzAdmU jasno wynika, że karę pieniężną można nałożyć jedynie w przypadku odmowy udzielenia informacji niezbędnych. W ocenie NSA organ egzekucyjny, nie zdołał wykazać wymaganej w tej regulacji niezbędności, a w konsekwencji nie mógł nałożyć na doradcę podatkowego kary.

Ustalenie pierwszego zasiedlenia dla potrzeb VAT

Z uzasadnienia:

Zaskarżoną indywidualną interpretacją przepisów prawa podatkowego z (…) r. o Nr (…) Dyrektor IS, działając z upoważnienia Ministra Finansów, uznał stanowisko A sp. z o.o. w T. przedstawione we wniosku z 15.10.2015 r. o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie: opodatkowania dostawy budynku hali magazynowej – za prawidłowe, opodatkowania dostawy budynku administracyjno-socjalnego – za nieprawidłowe.

W uzasadnieniu przedstawiono stan faktyczny i prawny sprawy. Wyjaśniono, że wnioskodawca (Sp. z o.o.), na podstawie aktu notarialnego z 22.11.2001 r., repertorium A Nr (…) nabyła prawo użytkowania wieczystego gruntu oznaczonego jako działka nr (…) pow. 0,4706 ha wraz z halą produkcyjną (dalej nazywaną halą magazynową nr 1) i budynkiem administracyjno-socjalnym, stanowiącymi odrębne nieruchomości oraz innymi budowlami i urządzeniami trwale z gruntem związanymi. Przedmiotowa nieruchomość jest ujęta w księdze wieczystej nr (…), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w T. (…) Wydział (…). Obecnie działka nr (…) zabudowana jest budynkiem hali magazynowej nr 1 i budynkiem administracyjno-socjalnym. W 2004 r. spółka poniosła nakłady na ulepszenie budynku administracyjno-socjalnego w wysokości przekraczającej 30% jego wartości początkowej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych. Budynek ten jest wykorzystywany tylko na potrzeby spółki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. W ramach dokonanych ulepszeń w budynku hali magazynowej nr 1 wyodrębniono pomieszczenie wykorzystywane na archiwum oraz pomieszczenie socjalne, przy czym wydatki na te ulepszenia były mniejsze niż 30% jego wartości początkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Część budynku hali magazynowej nr 1 była przedmiotem umów najmu. Spółka zamierza dokonać dostawy prawa użytkowania wieczystego gruntu oznaczonego jako działka Nr (…) oraz prawa własności posadowionych na tym gruncie budynków, tj. hali magazynowej Nr 1 i budynku administracyjno-socjalnego.

W uzupełnieniu wniosku wnioskodawca wskazał żądane przez organ okoliczności nabycia, zaewidencjonowania i zasiedlenia oraz dokonanych ulepszeń. Podkreślił, że budynek hali magazynowej – 1970 r. oraz budynek administracyjno-socjalny – 1970 r., wybudowane zostały przez B S.A. – Skarb Państwa, nie przez wnioskodawcę.

Budynek hali magazynowej nr 1 o pow. 3780 m² był i jest budynkiem w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, w ewidencji środków trwałych posiada nr KŚT 102, według PKOB 1252; jest trwale związany z gruntem; pierwsze zasiedlenie miało miejsce, już w 2001 r., tj. w roku jego nabycia. Nabycie to było czynnością podlegającą opodatkowaniu. Okoliczność, że w fakturze dokumentującej nabycie tego budynku zastosowano zwolnienie od podatku, nie czyni tej czynności niepodlegającej opodatkowaniu. Wydatki na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, były mniejsze od 30% jego wartości początkowej, zatem jego późniejsze częściowe wynajmowanie pozostaje bez wpływu na ocenę, że jego pierwsze zasiedlenie miało miejsce już w 2001 r.

Budynek administracyjno-socjalny – był i jest budynkiem w rozumieniu przepisów Prawa budowlanego, trwale z gruntem związany, w ewidencji środków trwałych posiada nr KŚT 149, według PKOB 1220; pierwsze zasiedlenie miało miejsce już w 2001 r. W 2004 r. wnioskodawca poniósł nakłady na ulepszenie budynku administracyjno-socjalnego w wysokości przekraczającej 30% jego wartości początkowej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych. W 2004 roku przedmiotowy budynek został przyjęty do użytkowania po dokonaniu ulepszeń. W ocenie wnioskodawcy pierwsze zasiedlenie, po dokonaniu ww. ulepszeń, miało miejsce już w 2004 r., a zatem planowana dostawa tego budynku będzie miała miejsce po upływie 2 lat od pierwszego zasiedlenia. Wskazując orzecznictwo, powołano definicje pierwszego zasiedlenia, akcentując, że art. 2 pkt 14 lit. a) ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.; dalej: VATU) stanowi wadliwą implementację art. 135 ust 1 lit. j) Dyrektywy 2006/112/WE w zakresie, w jakim definiując pojęcie pierwszego zasiedlenia, wprowadza warunek w wykonywaniu czynności podlegających opodatkowaniu. Zatem mając na uwadze prounijną wykładnię art. 2 pkt 14 lit. a) VATU, pod pojęciem pierwszego zasiedlenia rozumieć należy użytkowanie przez pierwszego nabywcę lub użytkownika budynków, budowli lub ich części, po ich wybudowaniu; zatem również użytkowanie budynków, budowli lub ich części przez podatnika na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej – przy takim rozumieniu pierwszego zasiedlenia, w przypadku budynku administracyjno-socjalnego, pierwsze zasiedlenie miało miejsce już w 2004, a zatem planowana dostawa będzie korzystała ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 10 VATU.

W związku z powyższym zadano pytanie – czy prawidłowe jest stanowisko spółki, że dostawa budynku hali magazynowej nr 1 oraz budynku administracyjno-socjalnego będzie korzystała ze zwolnienia od podatku przewidzianego w art. 43 ust. 1 pkt 10 VATU.

Zdaniem wnioskodawcy – budynek hali magazynowej nr 1, na który nie były ponoszone nakłady na jego ulepszenie w wysokości co najmniej 30% wartości początkowej, to należy przyjąć, że jego pierwsze zasiedlenie miało miejsce w dacie jego nabycia, czyli 22.11.2001 r. (data sporządzenia aktu notarialnego), i jego dostawa będzie korzystała z fakultatywnego zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 VATU.

W przypadku budynku administracyjno-socjalnego w 2004 r. poniesione zostały nakłady na jego ulepszenie w wysokości przekraczającej 30% jego wartości początkowej. Po dokonaniu ulepszeń budynek był wykorzystywany tylko i wyłącznie przez spółkę na potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, co wobec brzmienia przepisów krajowych mogłoby sugerować, że nie doszło do jego pierwszego zasiedlenia, lecz porównując zakresy definicji pierwszego zasiedlenia wynikające z VATU i Dyrektywy 112, należy stwierdzić, że ustawodawca polski dokonał zawężenia ww. definicji w porównaniu do definicji unijnej. Wykładnia językowa, systematyczna i celowościowa Dyrektywy 112 wskazuje wyraźnie, że ww. pojęcie należy rozumieć szeroko jako pierwsze zajęcie budynku, używanie. Zatem w taki sposób powinna być odczytywana definicja przewidziana w treści art. 2 pkt 14 VATU.

Zaskarżoną interpretacją stanowisko wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznano co do opodatkowania budynku hali magazynowej za prawidłowe; w zakresie opodatkowania budynku administracyjno-socjalnego za nieprawidłowe. Cytując regulacje norm art. 5 ust. 1, art. 41, art. 43 ust. 1 pkt 10 i 10a VATU, potwierdzono, że zamierzona dostawa budynku hali magazynowej nr 1 będzie objęta zwolnieniem od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 VATU z uwagi na spełnienie warunków wynikających z tego przepisu.

Natomiast w odniesieniu do budynku administracyjno-socjalnego planowana przez Wnioskodawcę dostawa tego budynku nie będzie mogła korzystać ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy, ponieważ z uwagi na treść przepisu art. 2 pkt 14 ustawy, sprzedaż dokonana będzie w ramach pierwszego zasiedlenia bowiem po nabyciu tego budynku poniesiono nakłady na jego ulepszenie, przekraczające 30% wartości początkowej i po ich zakończeniu budynek ten nie był wydany w ramach czynności podlegającej opodatkowaniu pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi.

Skoro wnioskodawca w 2004 r. poniósł wydatki na ulepszenie tego budynku przekraczające 30% jego wartości początkowej i w związku z tymi wydatkami korzystał z prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego i budynek ten w stanie ulepszonym był wykorzystywany przez wnioskodawcę do wykonywania czynności opodatkowanych przez okres dłuższy niż 5 lat, to stwierdzono, że zo­stały spełnione warunki umożliwiające zwolnienie od podatku VAT dostawy ww. budynku administracyjno-socjalnego na mocy art. 43 ust. 1 pkt 10a ustawy w zw. z ust. 7a tego przepisu.

Spółka wezwała organ do usunięcia naruszenia prawa, podtrzymując stanowisko. (…)

W konsekwencji powyższego strona złożyła do WSA w Gliwicach skargę na powyższą interpretację (…). Zarzuciła dopuszczenie się błędu wykładni prawa materialnego, tj. art. 2 pkt 14 VATU, polegającego na przyjęciu wykładni literalnej tego przepisu, której nie da się pogodzić z art. 12 ust. 1 lit. a) i 2 oraz art. 135 ust. 1 lit. j) Dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, dalej Dyrektywa 112.

(…) Sąd postanowieniem z 21.6.2014 r. zawiesił postępowanie sądowe, które podjął 21.5.2018 r. wobec wyroku TSUE z 16.11.2017 r., C 308/16.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 146 § 1 w powiązaniu z art. 145 § 1 pkt 1 oraz art. 57a ustawy z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 1369 ze zm., dalej: PostSądAdmU) sąd uchyla zaskarżoną interpretację w razie stwierdzenia, że narusza ona przepisy prawa materialnego lub procesowego w sposób – odpowiednio – mający lub mogący mieć istotny wpływ na wynik sprawy. (…)

Dokonując kontroli zaskarżonej interpretacji w świetle powyższych kryteriów, sąd stwierdza, że uzasadnione okazały się zarzuty skargi naruszenia przez organ wskazywanych w skardze regulacji prawnych art. 2 pkt 14 VATU poprzez błędną ich wykładnię. (…)

Zauważyć należy, że kluczowe w niniejszej sprawie zagadnienie zostało rozstrzygnięte w wyniku postępowania przed TSUE zainicjowanego pytaniem prejudycjalnym zadanym przez NSA postanowieniem z 23.2.2016 r., I FSK 1573/14. Zgodnie z treścią tego pytania powstała bowiem wątpliwość: Czy art. 135 ust. 1 lit. j) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE 2006 r. Nr L 347, s. 1) należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się krajowemu uregulowaniu (art. 43 ust. 1 pkt 10 VATU), zgodnie z którym zwolniona od VAT jest dostawa budynków, budowli lub ich części, z wyjątkiem gdy: a) dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim, b) pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż 2 lata w zakresie, w jakim art. 2 pkt 14 VATU definiuje, że pierwszym zasiedleniem jest oddanie do użytkowania, w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu, pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi budynków, budowli lub ich części, po ich: a) wybudowaniu lub b) ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej.

Wskazać należy, że pytania prejudycjalne są środkiem służącym zapewnieniu jednolitości, spójności stosowania prawa unijnego w zakresie tych przepisów krajowych, które podlegają procesowi harmonizacji (por. wyrok TS UE z 22.2.1990 r. w sprawie C-221/88, Zb. Orz.1990, s. l–495). Takimi przepisami jest również polska VATU.

Stosownie do treści art. 43 ust. 1 pkt 10 VATU zwalnia się od podatku: dostawę budynków, budowli lub ich części, z wyjątkiem gdy: a) dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim; b) pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż 2 lata. Zaś zgodnie z art. 2 pkt 14 VATU ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o: pierwszym zasiedleniu – rozumie się przez to oddanie do użytkowania, w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu, pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi budynków, budowli lub ich części, po ich: a) wybudowaniu lub b) ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej. Podatnik może zrezygnować ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w ust. 1 pkt 10, i wybrać opodatkowanie dostawy budynków, budowli lub ich części, pod warunkiem że dokonujący dostawy i nabywca budynku, budowli lub ich części: 1) są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni; 2) złożą, przed dniem dokonania dostawy tych obiektów właściwemu dla ich nabywcy naczelnikowi urzędu skarbowego, zgodne oświadczenie, że wybierają opodatkowanie dostawy budynku, budowli lub ich części (art. 43 ust. 10 VATU).

Stosownie zaś do treści art. 43 ust. 1 pkt 10a VATU zwalnia się od podatku: dostawę budynków, budowli lub ich części nieobjętą zwolnieniem, o którym mowa w pkt 10, pod warunkiem że: a) w stosunku do tych obiektów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, b) dokonujący ich dostawy nie ponosił wydatków na ich ulepszenie, w stosunku do których miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a jeżeli ponosił takie wydatki, to były one niższe niż 30% wartości początkowej tych obiektów. Warunku, o którym mowa w ust. 1 pkt 10a lit. b), nie stosuje się, jeżeli budynki, budowle lub ich części w stanie ulepszonym były wykorzystywane przez podatnika do czynności opodatkowanych przez co najmniej 5 lat (art. 43 ust. 7a VATU).

Powołane przepisy stanowią odzwierciedlenie art. 135 ust. 1 lit. j) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L z 2006 r. Nr 347/1 ze zm., dalej: Dyrektywa 112), zgodnie z którym państwa członkowskie zwalniają następujące transakcje: dostawy budynków lub ich części oraz związanego z nimi gruntu, inne niż dostawy, o których mowa w art. 12 ust. 1 lit. a).

Natomiast zgodnie z treścią art. 12 ust. 1 lit. a) Dyrektywy 112, państwa członkowskie mogą uznać za podatnika każ­dego, kto okazjonalnie dokonuje transakcji związanej z działalnością, o której mowa w art. 9 ust. 1 akapit drugi, w szczególności jednej z następujących transakcji: dostawa budynku lub części budynku oraz związanego z nim gruntu, przed pierwszym zasiedleniem. Do celów ust. 1 lit. a) „budynek” oznacza dowolną konstrukcję trwale związaną z gruntem. Państwa członkowskie mogą określić szczegółowe zasady stosowania kryterium, o którym mowa w ust. 1 lit. a), do przebudowy budynków oraz zdefiniować pojęcie gruntu związanego z budynkiem. Państwa członkowskie mogą zastosować kryteria inne niż kryterium pierwszego zasiedlenia, takie jak okres upływający między datą ukończenia budynku a datą pierwszej dostawy lub też okres upływający między datą pierwszego zasiedlenia a datą następnej dostawy, pod warunkiem że okresy te nie przekraczają, odpowiednio, pięciu i dwóch lat (art. 12 ust. 2 Dyrektywy 112).

Natomiast kluczowym w sprawie dla spornej interpretacji – dla wyjaśnienia terminu pierwsze zasiedlenie przewidzianego w treści przepisu art. 2 pkt 14 VATU, jest wyrok TSUE z 16.11.2017 r., Kozuba Premium Selection sp. z o.o., C-308/16, EU:C:2017:869. W wyroku tym Trybunał stwierdził, że art. 12 ust. 1 i 2 oraz art. 135 ust. 1 lit. j) Dyrektywy 112 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one przepisom krajowym, takim jak będące przedmiotem postępowania głównego [czyli takim, jak w przedmiotowej sprawie], które uzależniają zwolnienie z VAT w związku z dostawą budynków od spełnienia warunku, zgodnie z którym pierwsze zasiedlenie tych budynków następuje w ramach czynności podlegającej opodatkowaniu. Wskazane przepisy tejże dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one, aby takie przepisy krajowe uzależniały owo zwolnienie od warunku, zgodnie z którym w wypadku „ulepszenia” istniejącego budynku poniesione wydatki nie mogą przekroczyć 30% początkowej wartości tego budynku, o ile rzeczone pojęcie „ulepszenia” jest interpretowane w taki sam sposób jak pojęcie „przebudowy” zawarte w art. 12 ust. 2 Dyrektywy 112, to znaczy tak, że odnośny budynek powinien być przedmiotem istotnych zmian przeprowadzonych w celu zmiany jego wykorzystania lub w celu znaczącej zmiany warunków jego zasiedlenia.

Trybunał zauważył, że pojęciu pierwszego zasiedlenia należy nadać autonomiczną i jednolitą wykładnię, której należy dokonywać z uwzględnieniem kontekstu przepisu i celu danego uregulowania (pkt 38 i przytoczone tam orzecznictwo) pomimo braku jego zdefiniowania w treści art. 12 Dyrektywy 112 (pkt 37).

Trybunał przypomniał, że pojęcia używane do opisania zwolnień wymienionych w art. 135 ust. 1 Dyrektywy 112 powinny być interpretowane w sposób ścisły, ponieważ stanowią one odstępstwa od ogólnej zasady, zgodnie z którą VAT objęta jest każda dostawa towarów i każda usługa dokonana lub świadczona odpłatnie przez podatnika (pkt 39). Ponadto wykładnia tych pojęć musi być zgodna z celami, jakim służą owe zwolnienia, oraz musi spełniać wymogi zasady neutralności podatkowej, na której zasadza się wspólny system VAT. Powyższa zasada ścisłej interpretacji nie oznacza zatem, że pojęcia użyte w celu opisania zwolnień z rzeczonego artykułu należy interpretować w sposób, który uniemożliwiałby osiągnięcie zakładanych przez nie skutków (pkt 40). Jak wynika przede wszystkim z prac przygotowawczych do VI Dyrektywy Rady 77/388/EWG z 171977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku (Dz.Urz. UE 1977, L 145, s. 1), które pozostają wymierne do celów interpretacji Dyrektywy 112, w ramach zwolnień przewidzianych w jej art. 135 ust. 1 lit. j), kryterium pierwszego zasiedlenia budynku należy rozumieć jako odpowiadające kryterium pierwszego użytkowania budynku przez jego właściciela lub lokatora. W tychże pracach przygotowawczych stwierdzono, że kryterium to zostało uznane za określające moment, w którym kończy się proces produkcji budynku i budynek ów staje się przedmiotem konsumpcji. Z powyższej analizy historycznej nie wynika jednak, że użytkowanie budynku przez jego właściciela ma nastąpić w ramach czynności podlegającej opodatkowaniu (pkt 41). Jeśli chodzi następnie o kontekst, w jaki wpisuje się ten przepis, należy stwierdzić, że jak wskazuje motyw 7 Dyrektywy 112, nawet jeżeli stawki i zwolnienia nie zostaną całkowicie zharmonizowane, wspólny system VAT powinien pozwolić na osiągnięcie neutralnych warunków konkurencji, w takim znaczeniu, że na terytorium każdego państwa członkowskiego podobne towary i usługi podlegają takiemu samemu obciążeniu podatkowemu, bez względu na długość łańcucha produkcji i dystrybucji. Ponadto z motywu 35 tej dyrektywy wynika, że należy sporządzić wspólny wykaz zwolnień, tak aby umożliwić pobór środków własnych Unii w sposób jednolity we wszystkich państwach członkowskich (pkt 42). Trybunał zauważył zatem, że jakkolwiek art. 12 ust. 2 Dyrektywy 112 upoważnia państwa członkowskie do zdefiniowania warunków stosowania kryterium, o którym mowa w ust. 1 lit. a) tego artykułu, do przebudowy budynków, w odniesieniu w szczególności do dostawy budynku następującej przed jego pierwszym zasiedleniem, przepisu tego nie można jednak interpretować w ten sposób, że państwa członkowskie korzystają z marginesu pozwalającego im na zmianę samego pojęcia pierwszego zasiedlenia w swoich przepisach krajowych, gdyż mogłoby to podważać skuteczność wskazanego zwolnienia. Literalna wykładnia art. 12 i art. 135 ust. 1 lit. j) Dyrektywy 112, jak również analiza kontekstu i celów założonych w tej dyrektywie świadczą zatem o tym, że wspomniana dyrektywa nie przyznaje państwom członkowskim uprawnienia do wprowadzenia warunków w odniesieniu do przewidzianych tam zwolnień czy też ograniczenia ich (pkt 46). Wynika stąd, że państwa członkowskie nie są w szczególności upoważnione do uzależnienia zwolnienia z VAT w zakresie dostaw budynków następujących po ich pierwszym zasiedleniu od warunku, który nie został przewidziany w Dyrektywie 112, a zgodnie z którym takie pierwsze zasiedlenie ma nastąpić w ramach czynności podlegającej opodatkowaniu.

Zatem dokonując wykładni prounijnej przepisu art. 2 pkt 14 VATU, uwzględniającej wyrok TSUE z 16.11.2017 r., skład sądu orzekającego w niniejszej sprawie wskazuje, że definicja pierwszego zasiedlenia powinna brzmieć następująco: pod pojęciem pierwszego zasiedlenia rozumie się oddanie do użytkowania pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi budynków, budowli lub ich części, po ich: a) wybudowaniu lub b) ulepszeniu (rozumianego jako synonim przebudowy), jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie (przebudowę), w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej (z zastrzeżeniem twierdzeń TSUE co do rozumienia przebudowy jako istotnych zmian przeprowadzonych w celu zmiany wykorzystania budynków lub budowli w celu znaczącej zmiany warunków jego zasiedlenia).

Z tych też względów kwestionowana przez spółkę skarżącą dokonana przez organ interpretacyjny wykładnia przepisu art. 43 ust. 1 pkt 10 VATU w zw. z art. 2 pkt 14 VATU uznająca, że aby nastąpiło pierwsze zasiedlenie budynku, musi dojść do oddania go po ulepszeniu do użytkowania w ramach czynności podlegającej opodatkowaniu (np. w najem), jest sprzeczna z art. 12 ust. 2 Dyrektywy 112 oraz art. 135 ust. 1 lit. j) Dyrektywy 112.

Z powyższych przyczyn zaskarżona interpretacja indywidualna podlegała uchyleniu na podstawie art. 146 § 1 PostSądAdmU. (…)

Limit prowadzenia ksiąg rachunkowych w 2019 r.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 Ustawy z 29.9.1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 395 ze zm.) oraz art. 24a ust. 4 Ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm., dalej: PDFizU), osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 2 000 000 euro będą zobowiązane do prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Do 31.12.2016 r. limit wynosił 1 200 000,00 euro, od 1.1.2017 r. został zwiększony do 2 000 000 euro. Limit dotyczy przychodów netto. W przypadku podatników VAT dotyczy przychodów bez podatku VAT.

Wielkości wyrażone w euro, do określenia limitu (art. 24a ust. 6 PDFizU), przelicza się na walutę polską według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy.

Pierwszym dniem roboczym października 2018 r. był poniedziałek 1.10.2018, a średni kurs euro ogłoszony przez NBP wynosił 4,2795 zł, tym samym limit dotyczący obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych w 2019 roku wynosi 8 559 000,00 zł.

Nowe wyłączenie spod obowiązku stosowania ZamPublU

Polega na dodaniu pkt 13a w art. 4 ZamPublU, tj. nowej przesłanki wyłączającej stosowanie ZamPublU do umów, o których mowa w art. 149 ust. 2 ustawy z 3.7.2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Przepisy ZamPublU nie mają zatem zastosowania do powierzania spółce celowej w drodze umowy zarządzania:

1) prawami do wyników działalności naukowej lub do know-how związanego z tymi wynikami w zakresie komercjalizacji bezpośredniej

2) infrastrukturą badawczą.

Żądanie rozgraniczenia działek przez użytkownika wieczystego

Stan faktyczny

Spółka E. dysponowała jako użytkownik wieczysty kilkoma działkami na nieruchomości położonej w miejscowości O. w woj. śląskim. Nie była jedynym użytkownikiem tej nieruchomości, część działek użytkowała także cementownia oraz inni użytkownicy.

Spółka zgłosiła więc żądanie rozgraniczenia tej nieruchomości i uzyskała decyzję, która jednak nie była – jej zdaniem – korzystna.

Stanowisko sądów

Spółka E. odwołała się od niej. Wniosek przekazano do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Z., który go oddalił w całości wskazując, że zgodnie z przyjętą wykładnią art. 153 ustawy z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny [t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.; dalej: KC) rozgraniczenie może być dokonane tylko pomiędzy nieruchomościami, a zatem nie jest dopuszczalne jego dokonanie pomiędzy częściami wspólnej nieruchomości, wydzielonymi przez współwłaścicieli do wyłącznego korzystania, które nie stanowią jednak odrębnych nieruchomości.

Apelację złożyła spółka E., wskazując, że takie orzeczenie pozbawiłoby zupełnie użytkownika wieczystego prawa żądania rozgraniczenia nieruchomości, zwłaszcza gdy ma miejsce spór pomiędzy współużytkownikami wieczystymi, dysponującymi działkami w ramach tej samej nieruchomości, której właścicielem jest Skarb Państwa.

Rozpoznający apelację Sąd Okręgowy w C. zauważył jednak, że w sprawie istnieje poważny problem prawny i skierował do SN pytanie prawne: czy dopuszczalne jest przeprowadzenie postępowania rozgraniczeniowego między użytkownikami wieczystymi sąsiadujących działek wyodrębnionych geodezyjnie i mających założone odrębne księgi wieczyste, stanowiących własność tego samego podmiotu – Skarbu Państwa?

Stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy w odpowiedzi wydał uchwałę, zgodnie z którą użytkownik wieczysty nie może żądać rozgraniczenia sąsiadujących nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste różnym osobom, jeżeli stanowią one własność tego samego właściciela.

Postępowanie z dokumentami wyborczymi

W Dz.U. z 2018 r. pod poz. 1995 opublikowano rozporządzenie MKiDN z 11.10.2018 r. w sprawie sposobu przekazywania, przechowywania i udostępniania dokumentów z wyborów.

Rozporządzenie reguluje zasady postępowania z dokumentami z wyborów:

1) z obwodowych komisji wyborczych;

2) z okręgowych, rejonowych i terytorialnych komisji wyborczych oraz od komisarzy wyborczych;

3) w delegaturach Krajowego Biura Wyborczego;

4) w Państwowej Komisji Wyborczej.

Z rozporządzenia wynika m.in., że dokumentację elektroniczną z wyborów obejmującą dokumenty elektroniczne i dane w systemach teleinformatycznych, w tym dane w systemach teleinformatycznych Państwowej Komisji Wyborczej stanowiące materiały archiwalne w rozumieniu ustawy z 14.7.1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 217 ze zm.; dalej: NarodZasobArchiwU), przekazuje się i przechowuje w sposób odpowiedni do zastosowanej technologii zapisu, stosując rozwiązania techniczne zapewniające wiarygodność dokumentacji, jej zabezpieczenie przed uszkodzeniem, zniszczeniem lub utratą oraz odpowiednio zasady przekazywania i przechowywania określone dla dokumentów z wyborów w postaci papierowej.

Dokumentów z wyborów, stanowiących dowody w postępowaniach sądowych i administracyjnych oraz przygotowawczych postępowaniach karnych, nie przekazuje się do archiwów państwowych i nie niszczy do czasu zakończenia tych postępowań. Po zakończeniu postępowań, do postępowania z dokumentami z wyborów stosuje się przepisy rozporządzenia dotyczące odpowiednio materiałów archiwalnych lub dokumentacji niearchiwalnej.

Urzędnik wyborczy, konsul lub kapitan polskiego statku morskiego, czyli depozytariusze, dyrektor delegatury Krajowego Biura Wyborczego i Szef Krajowego Biura Wyborczego przy przekazywaniu i przechowywaniu dokumentów z wyborów, stosują spis zdawczo-odbiorczy oraz zbiorczy protokół zdawczo-odbiorczy określone w § 4 rozporządzenia.

Zakaz zmiany postanowienia sądu II instancji w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości

Stan faktyczny

Przedsiębiorstwo Lasy Państwowe wniosło o stwierdzenie zasiedzenia z dniem 17.1.1987 r., prawa własności działek o łącznej powierzchni blisko 40 ha znajdujących się na terenie nadleśnictwa K. w województwie warmińsko-mazurskim. Właściciel tych działek wyemigrował do Niemiec w styczniu 1977 r. W tym samym miesiącu ówczesny naczelnik gminy w S. przekazał do miejscowego nadleśnictwa działki po emigrancie i stwierdził przejście prawa własności pierwszej z działek na rzecz wspomnianego nadleśnictwa. Kolejne decyzje w sprawie następnych działek były wydawane w roku 1978 i 1980 oraz w 1987 r.

Te decyzje wywłaszczeniowe zostały unieważnione przez wojewodę warmińsko-mazurskiego w 2013 r., ale Lasy Państwowe złożyły do sądu wniosek o stwierdzenie nabycia własności tych nieruchomości przez zasiedzenie.

Orzeczenie sądu I instancji

Sąd I instancji przychylił się do wniosku Lasów Państwowych i stwierdził zasiedzenie, jednak w różnych terminach dla różnych działek, co wynikało z różnych terminów objęcia działek w posiadanie faktyczne. Terminy nabycia własności zostały więc przez sąd określone kolejno na: kwiecień 2008 r., luty 2010 r. i styczeń 2017 r. Znaczne wydłużenie terminów (Lasy wnioskowały o stwierdzenie zasiedzenia już we wrześniu 1987 r., ówczesne przepisy przewidywały znacznie krótsze terminy zasiedzenia), wynikało z przyjęcia obecnie obowiązujących przepisów i uznania przez sąd, że Lasy Państwowe działały jednak w złej wierze. Dlatego termin zasiedzenia sąd ustalił na 30 lat dla każdej z posiadanych przez Lasy działek.

Stanowisko sądu apelacyjnego

Apelację od tego postanowienia złożył uczestnik – syn byłego właściciela nieruchomości, będący jego jedynym spadkobiercą. Rozpatrujący apelację Sąd Okręgowy w O. wskazał, że istnieje w sprawie problem prawny – wnioskodawca uzyskał stwierdzenie zasiedzenia, a więc własność gruntów zgodnie z żądaniem, orzeczenie zaś zaskarżył uczestnik – spadkobierca, a nie wnioskodawca.

Orzeczenie Sądu Najwyższego

W tej sytuacji powstał, zdaniem sądu, problem prawny: czy w sprawie o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie sąd odwoławczy związany jest zakazem reformationis in peius, co do daty nabycia prawa własności. Chodziło bowiem o to, że w sytuacji gdy sąd uzna, że doszło jednak do zasiedzenia przez Lasy Państwowe (a więc wnioskodawcę, niezgłaszającego wszak apelacji od postanowienia sądu I instancji), nie powoduje to wydania orzeczenia na niekorzyść odwołującego (tzw. zakaz reformationis in peius w postępowaniu cywilnym).

To oznacza, że mimo apelacji uczestnika postępowania, który de facto traci własność, sąd może stwierdzić zasiedzenie nieruchomości. Data może być jednak ustalona niezależnie od wniosku posiadacza samoistnego.

Tekst jednolity ustawy – Prawo zamówień publicznych ogłoszony

Aktualny tekst jednolity ustawy – Prawo zamówień publicznych uwzględnia zmiany wprowadzone:

Weszły w życie zmiany rozporządzeń związane z elektronizacją

Zmienione rozporządzenia to:

Uzasadnienia do rozporządzeń:

– opublikowane zostały na stronie internetowej UZP.