Stan faktyczny

Przedsiębiorstwo Lasy Państwowe wniosło o stwierdzenie zasiedzenia z dniem 17.1.1987 r., prawa własności działek o łącznej powierzchni blisko 40 ha znajdujących się na terenie nadleśnictwa K. w województwie warmińsko-mazurskim. Właściciel tych działek wyemigrował do Niemiec w styczniu 1977 r. W tym samym miesiącu ówczesny naczelnik gminy w S. przekazał do miejscowego nadleśnictwa działki po emigrancie i stwierdził przejście prawa własności pierwszej z działek na rzecz wspomnianego nadleśnictwa. Kolejne decyzje w sprawie następnych działek były wydawane w roku 1978 i 1980 oraz w 1987 r.

Te decyzje wywłaszczeniowe zostały unieważnione przez wojewodę warmińsko-mazurskiego w 2013 r., ale Lasy Państwowe złożyły do sądu wniosek o stwierdzenie nabycia własności tych nieruchomości przez zasiedzenie.

Orzeczenie sądu I instancji

Sąd I instancji przychylił się do wniosku Lasów Państwowych i stwierdził zasiedzenie, jednak w różnych terminach dla różnych działek, co wynikało z różnych terminów objęcia działek w posiadanie faktyczne. Terminy nabycia własności zostały więc przez sąd określone kolejno na: kwiecień 2008 r., luty 2010 r. i styczeń 2017 r. Znaczne wydłużenie terminów (Lasy wnioskowały o stwierdzenie zasiedzenia już we wrześniu 1987 r., ówczesne przepisy przewidywały znacznie krótsze terminy zasiedzenia), wynikało z przyjęcia obecnie obowiązujących przepisów i uznania przez sąd, że Lasy Państwowe działały jednak w złej wierze. Dlatego termin zasiedzenia sąd ustalił na 30 lat dla każdej z posiadanych przez Lasy działek.

Stanowisko sądu apelacyjnego

Apelację od tego postanowienia złożył uczestnik – syn byłego właściciela nieruchomości, będący jego jedynym spadkobiercą. Rozpatrujący apelację Sąd Okręgowy w O. wskazał, że istnieje w sprawie problem prawny – wnioskodawca uzyskał stwierdzenie zasiedzenia, a więc własność gruntów zgodnie z żądaniem, orzeczenie zaś zaskarżył uczestnik – spadkobierca, a nie wnioskodawca.

Orzeczenie Sądu Najwyższego

W tej sytuacji powstał, zdaniem sądu, problem prawny: czy w sprawie o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie sąd odwoławczy związany jest zakazem reformationis in peius, co do daty nabycia prawa własności. Chodziło bowiem o to, że w sytuacji gdy sąd uzna, że doszło jednak do zasiedzenia przez Lasy Państwowe (a więc wnioskodawcę, niezgłaszającego wszak apelacji od postanowienia sądu I instancji), nie powoduje to wydania orzeczenia na niekorzyść odwołującego (tzw. zakaz reformationis in peius w postępowaniu cywilnym).

Ważne
Sąd Najwyższy wydał w odpowiedzi uchwałę, zgodnie z którą w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości zakaz zmiany postanowienia na niekorzyść uczestnika postępowania wnoszącego apelację (zgodnie z art. 384 w związku z art. 13 § 2 ustawy z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego [t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.]) nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu zasiedzenia przez sąd drugiej instancji w innej dacie, niż uczynił to sąd pierwszej instancji.

To oznacza, że mimo apelacji uczestnika postępowania, który de facto traci własność, sąd może stwierdzić zasiedzenie nieruchomości. Data może być jednak ustalona niezależnie od wniosku posiadacza samoistnego.