Odmowa udostępnienia dokumentacji podatkowej przez doradcę podatkowego organowi egzekucyjnemu

W trakcie postępowania egzekucyjnego, prowadzonego wobec „V”. sp. z o.o., prowadzący jej obsługę rachunkową doradca podatkowy T.L. odmówił udostępnienia dokumentów księgowych z uwagi na to, że prezes „V”. sp. z o.o. nie wyraził na to zgody. W odpowiedzi na wezwanie do złożenia kserokopii dokumentacji podatkowej doradca podatkowy T.L. poinformował, że niemożliwe jest we wskazanym terminie zgromadzenie żądanych dokumentów oraz złożenie stosownych wyjaśnień, bowiem część żądanych dokumentów pozostaje w posiadaniu jego klienta. Naczelnik Urzędu Skarbowego w Ł. nałożył na doradcę podatkowego T.L. karę pieniężną. W zażaleniu odwołujący się dowodził, że podstawą odmowy udzielenia informacji był art. 37 ustawy z 5.7.1996 r. o doradztwie podatkowym (t. jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 377; dalej jako: DorPodU) oraz art. 761 § 2 KPC, z których wynika, iż doradca podatkowy nie musi udzielać informacji dopóki organ egzekucyjny nie przedłoży stosownego zwolnienia z tajemnicy zawodowej. W ocenie T.L., by zapoznać się z dokumentami oraz informacjami będącymi w jego posiadaniu, związanymi z wykonywanym zawodem, i w związku z tym objętymi tajemnicą zawodową organ powinien uzyskać uprzednio postanowienie o zwolnieniu z tajemnicy udzielone przez odpowiedni organ.

Dyrektor Izby Skarbowej w Ł. utrzymał w mocy zaskarżone rozstrzygnięcie. W ocenie organu, wydanie przez doradcę podatkowego spornej dokumentacji rachunkowej „V”. sp. z o.o. nie narusza tajemnicy zawodowej, o której mowa w art. 37 DorPodU. Działając w oparciu o art. 36 § 1 EgzAdmU organ I instancji wystąpił do doradcy podatkowego o udzielenie informacji niezbędnych do prowadzenia egzekucji, gdyż prezes zobowiązanej „V”. sp. z o.o., na którym na mocy art. 67a § 2 EgzAdmU ciążył obowiązek udzielenia organowi egzekucyjnemu wszelkich wyjaśnień potrzebnych do dochodzenia należności pieniężnej, wskazał jego kancelarię jako miejsce przechowywania dokumentacji rachunkowej. Działanie strony wypełnia dyspozycję art. 168d § 1 EgzAdmU i wszystkie przesłanki do wymierzenia przez organ egzekucyjny kary pieniężnej zostały spełnione.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi uchylił zaskarżone postanowienie. W uzasadnieniu podkreślono, że skarżący, będący pełnomocnikiem dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym, nawet nie będąc uczestnikiem postępowania w rozumieniu art. 36 § 1 EgzAdmU może być zobowiązany do udzielenia organom egzekucyjnym informacji i wyjaśnień. Ustawodawca nie ograniczył prawa organów egzekucyjnych do żądania wyjaśnień i informacji tylko od uczestników postępowania, lecz skierował uprawnienia śledcze organów egzekucyjnych do wręcz nieograniczonego kręgu adresatów. Biorąc pod uwagę, że skuteczność egzekucji jest jednym z podstawowych zadań demokratycznego państwa prawnego w rozumieniu art. 2 Konstytucji RP przyjąć należy, że żądanie takie może być skierowane także do pełnomocników dłużników, w tym także pełnomocników profesjonalnych.

Sąd wyjaśnił, że z art. 37 DorPodU wynika ograniczenie możliwości przesłuchania doradcy podatkowego w charakterze świadka oraz co do faktów i informacji, o których doradca podatkowy powziął wiedzę w związku z wykonywaniem zawodu. W sprawie nie chodziło zaś o takie informacje, lecz o dane wynikające z urządzeń ewidencyjnych dłużnika. Organ egzekucyjny domagał się ujawnienia dokumentów, które miały pomóc w ujawnieniu majątku dłużnika pozwalającego na skuteczne wyegzekwowanie należności. Organ egzekucyjny, nie zauważył jednak, że zgodnie z art. 71 § 1 EgzAdmU, jeżeli egzekucja administracyjna należności pieniężnych staje się bezskuteczna, organ egzekucyjny lub wierzyciel może zwrócić się do sądu o nakazanie zobowiązanemu wyjawienia majątku, zgodnie z przepisami KPC. W ocenie sądu, w sytuacji takiej jak w rozpoznawanej sprawie, gdy istnieje potrzeba poszukiwania majątku dłużnika organ egzekucyjny powinien w pierwszym rzędzie wykorzystać tryb przewidziany w art. 913 i n. KPC i to nawet zanim zdecyduje się na wymierzenie kar porządkowych, tym bardziej, że domagał się danych niemających nic wspólnego z egzekwowana należnością.

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu. W uzasadnieniu wyjaśniono, że z art. 168d EgzAdmU jasno wynika, że karę pieniężną można nałożyć jedynie w przypadku odmowy udzielenia informacji niezbędnych. W ocenie NSA organ egzekucyjny, nie zdołał wykazać wymaganej w tej regulacji niezbędności, a w konsekwencji nie mógł nałożyć na doradcę podatkowego kary.