TK: Opłaty i kary za usuwanie drzew i krzewów

Sejmik Województwa Mazowieckiego, Reprezentowany przez Marszałka Województwa, wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie konstytucyjności art. 90 ust. 1 i 2 OchrPrzyrodU w związku z art. 402 ust. 5 PrOchrŚrod w zakresie, w jakim pozbawia samorząd województwa, reprezentowany przez marszałka województwa, dochodów z opłat i kar jako kompensaty za nakłady związane ze stosowaniem art. 83-89 OchrPrzyrodU z art. 167 ust. 4 w związku z art. 166 ust. 1 i 2 Konst.

Marszałek Województwa Mazowieckiego wskazał, że nowelizacja art. 90 OchrPrzyrodU, polegająca na dodaniu ust. 2, spowodowała nałożenie na samorząd województwa nowych zadań. Jednocześnie, dokonana tą samą ustawą zmieniającą, nowelizacja ust. 5 w art. 402 PrOchrŚrod pozbawiła samorząd województwa wpływów z kar i opłat pobieranych w związku z zarządzaniem ochroną drzewostanu na terenach należących do miast na prawach powiatu.

Zgodnie bowiem z tym przepisem, wpływy z tytułu opłat za usunięcie drzew lub krzewów oraz kar, o których mowa w art. 88 ust. 1 OchrPrzyrodU, stanowią w całości dochód budżetu gminy, z wyjątkiem wpływów z tytułu opłat i kar nakładanych przez starostę, które stanowią w całości dochód budżetu powiatu, oraz wpływów z tytułu opłat i kar nakładanych przez marszałka województwa, które stanowią w 35 proc. przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i w 65 proc. – wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej.

Ponadto Marszałek zwrócił uwagą na to, że powierzone mu na mocy kwestionowanego przepisu zadania nie stanowią zadania własnego. Zdaniem Marszałka nie mają one lokalnego charakteru, a ich realizacja nie służy zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej województwa. Nie są też realizowane w sposób kreatywny, w związku z tym nie spełniają przesłanek przepisu art. 166 ust. 1 Konstytucji o zadaniach własnych. Zdaniem Marszałka, nadzór nad ochroną drzewostanu, polegający na wydawaniu zezwoleń na usunięcie drzew i krzewów i wymierzaniu kar za naruszenie przepisów ustawy o ochronie przyrody, to zadanie administracyjne, w związku z czym jego nałożenie powinno skutkować regulacją prawną zwiększającą dochody samorządu województwa.

Marszałek podkreślił, że „ustawodawca nie tylko nie przewidział dotowania samorządu województwa z budżetu państwa, w związku z faktem zlecenia temu samorządowi, w drodze ustawy, nowego zadania do wykonania. Uznał ponadto, iż w ogóle zbędne jest wyrównanie uszczerbku w dochodach samorządu województwa, który jednocześnie został pozbawiony wpływów z opłat i kar pobieranych w związku z zarządzaniem ochroną drzewostanu na terenach należących do miast na prawach powiatu”. W opinii Marszałka, zaskarżone przepisy nakładają na samorząd wojewódzki nowe zadanie, bez zmiany podziału dochodów publicznych.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że wskazany przez Marszałka art. 402 ust. 5 PrOchrŚrod jest zgodny z art. 167 ust. 4 Konstytucji RP. Jednocześnie, z uwagi na charakter zadania publicznego określonego w art. 90 ust. 2 OchrPrzyrodU Trybunał Konstytucyjny za nieadekwatny wzorzec kontroli uznał przywołany przez Marszałka art. 166 ust. 2 Konstytucji RP.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził ponadto, że Marszałek „nie przedstawił danych przemawiających za tym, iż zachodzi rażąca dysproporcja pomiędzy zadaniem a kosztami jego realizacji”. W związku z tym Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 402 ust. 5 PrOchrŚrod nie narusza zasady adekwatności oraz samodzielności finansowej samorządu.

Trybunał Konstytucyjny przypomniał także, że „ustawodawca w art. 402 PrOchrŚrod przewidział ogólny mechanizm kompensujący samorządowi województwa koszty związane z realizacją przez marszałka zadań przekazanych w art. 90 ust. 2 OchrPrzyrodU. Zarząd województwa przed przekazaniem na rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej wpływów z opłat za korzystanie ze środowiska (a takimi są m.in. opłaty czynności z art. 83 – 89OchrPrzyrodU) pomniejsza te wpływy o: 3 proc. lub 1,5 proc, w zależności od tego czy wpływy z opłat w poprzednim roku kalendarzowym wyniosły, odpowiednio, do 100 mln zł czy też wyniosły powyżej 100 mln zł”. Jak przypomniał Trybunał, kwotę tą samorząd województwa powinien przeznaczyć m.in. na zatrudnianie osób zajmujących się kontrolą oraz windykacją opłat za korzystanie ze środowiska, a więc realizowanie m.in. zadań z art. 90 ust. 2 OchrPrzyrodU.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 402 ust. 5 PrOchrŚrod w zakresie, w jakim pozbawia samorząd województwa, reprezentowany przez marszałka województwa, dochodów z opłat i kar jako kompensaty za nakłady związane ze stosowaniem art. 83-89 OchrPrzyrodU jest zgodny z art. 167 ust. 4 w związku z art. 166 ust. 1 Konstytucji RP.

Nowelizacja prawa pracy – mobbing, dyskryminacja pracowników oraz przepisy prorodzinne (cz. I)

Zakres zmian

Nowelizacja przepisów prawa pracy obejmuje trzy ustawy:

1. ustawę z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j: Dz. U. z 2018 r. poz. 917, dalej jako KP),

2. ustawę z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j: Dz. U. z 2018 r. poz. 1360, dalej jako KPC),

3. ustawę z 9.7.2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (t.j: Dz. U. z 2018 r. poz. 594, dalej jako ZatrPracTymczU).

Zmiany w KP dotyczą kwestii związanych z równym traktowaniem pracowników, ochroną osób korzystających z uprawnień rodzicielskich, mobbingiem, wydawaniem świadectw pracy i terminem przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy. Zmiany w KPC zaś odnoszą się do właściwości sądu w zakresie prowadzenia egzekucji tzw. czynności niezastępowalnych w odniesieniu do spraw pracowniczych, a zmiany w ZatrPracTymczU obejmują rozwiązania dotyczące świadectw pracy. Zmiany we wszystkich trzech ustawach poprawiają ochronę pracowników i nie nakładają nowych obciążeń na pracodawców.

Konstytucyjna ochrona pracy a cele nowelizacji

Zgodnie z art. 24 Konstytucji RP, praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej, a państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy. Ochrona pracy polega m.in. na działaniach ustawodawcy zmierzających do ustanowienia środków prawnych służących wzmocnieniu pozycji pracownika, jednocześnie osłabiających negatywne skutki, jakie niesie za sobą silniejsza ekonomiczna pozycja pracodawcy. Obowiązki państw w zakresie ochrony pracowników potwierdza również orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. W myśl wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 18.10.2005 r. (SK 48/03), który przytacza ustawodawca w uzasadnieniu do omawianej nowelizacji przepisów prawa pracy, „praca świadczona w ramach szeroko rozumianego stosunku pracowniczego, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 24 Konstytucji RP, pozostaje pod ochroną państwa”. Oznacza to, że na państwie ciąży obowiązek ochrony pracowników jako „słabszej” strony stosunku pracy, czemu służy omawiana nowelizacja. Ponadto realizuje ona zasadę sprawiedliwości społecznej, zawartą w art. 2 Konstytucji RP, rozumianą jako dążenie do równowagi w stosunkach społecznych i sprawiedliwego wyważania interesów poszczególnych podmiotów.

Poszerzenie przesłanek dyskryminacji pracowników

Nowelizacja wprowadza kluczowe zmiany w przepisach art. 113 i 183a § 1 KP, zawierających normy antydyskryminacyjne. Art. 113 KP statuuje zasadę niedyskryminacji, zgodnie z którą jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także ze względu na zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy, jest niedopuszczalna. Rozwinięciem tej zasady jest art. 183a § 1 KP, który nakazuje równe traktowanie pracowników w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Ustawodawca uznał, że takie uregulowania nadmiernie ograniczają przesłanki dyskryminacji, w związku z czym postanowił stworzyć otwarty katalog przesłanek uzasadniających dyskryminację. Zmiana ta oznacza, że każde nieuzasadnione obiektywnymi przyczynami nierówne traktowanie pracowników będzie uznawane za dyskryminację.

Przepisy prorodzinne

Nowelizacja KP wprowadza przepisy zrównujące sytuację pracownika-innego członka najbliższej rodziny, korzystającego z urlopu macierzyńskiego bądź urlopu rodzicielskiego, z sytuacją pracownika-ojca wychowującego dziecko. Zmiany dotyczą art. 47, 50 § 5, 57 § 2, 163 § 3 i 177 § 5 KP. Z uwagi na wprowadzenie możliwości wykorzystania urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego także przez pracowników-innych członków najbliższej rodziny nowelizacja objęła te osoby szczególną ochroną przed rozwiązaniem stosunku pracy oraz przyznała im uprawnienia analogiczne do przysługujących pracownicom oraz pracownikom-ojcom wychowującym dziecko, korzystającym z urlopów macierzyńskiego oraz rodzinnego.

Mobbing

Art. 943 KP zawiera definicję mobbingu oraz określa roszczenia, z jakimi może wystąpić pracownik, który padł jego ofiarą. Zgodnie z treścią tego przepisu, mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników. Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Z kolei pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów. Zgodnie z przywołanym przepisem przesłanką wystąpienia przez pracownika z powództwem o odszkodowanie z tytułu mobbingu jest uprzednie rozwiązanie przez niego stosunku pracy ze wskazaniem mobbingu jako okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę. Nowelizacja wprowadza zmiany do wspomnianego przepisy KP i uzupełnienia go o możliwość dochodzenia od pracodawcy odszkodowania także w sytuacji, gdy pracownik nie rozwiązał stosunku pracy, ale – na skutek stosowanych wobec niego działań mobbingowych – poniósł konkretną szkodę.

Dzięki tej zmianie pracownik będzie mógł ubiegać się o odszkodowanie w dwóch przypadkach – „w razie rozwiązania, wskutek mobbingu, umowy o pracę oraz w razie wyrządzenia mu, w rezultacie stosowania mobbingu, szkody, niezależnie od tego, czy stosunek pracy nadal trwa czy też został on rozwiązany przez pracodawcę”.

Ustawa dostosowująca polskie przepisy do RODO – zestawienie zmian

Znowelizowano 162 ustawy, aby – w założeniu ustawodawcy – dostosować je do unijnych przepisów dotyczących ochrony danych osobowych uregulowanych w obowiązującym od roku rozporządzeniu RODO. Zmiany wprowadzono w przepisach ustaw regulujących zagadnienia dotyczące m.in.:

Więcej szczegółów – zobacz:

Ochrona danych osobowych w przepisach dotyczących procedury podatkowej

Ochrona danych osobowych w sprawach kadrowych

Ochrona danych osobowych w przepisach o wykonywaniu zawodów prawniczych

Ochrona danych osobowych w przepisach o rynku finansowym

Ochrona danych osobowych w przepisach o konsumentach i informacji gospodarczej

Ochrona danych osobowych w geodezji i kartografii oraz ładzie przestrzennym

Ochrona danych osobowych w handlu emisjami

Ochrona danych osobowych w niektórych przepisach o ochronie środowiska

Ochrona danych osobowych w przepisach o drogach publicznych

Ochrona danych osobowych oraz zmiany w przepisach ewidencyjnych

Ochrona danych osobowych w postępowaniu administracyjnym i egzekucyjnym

Ochrona danych osobowych w przepisach dotyczących procedury podatkowej

1. Ordynacja podatkowa

W ustawie z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 800 ze zm.; dalej: OrdPU) dodano art. 1a, zgodnie z którym:

Obowiązek informacyjny z art. 13 ust. 1 i 2 RODO organy podatkowe przekazują w przypadku:

Ponadto:

2. Ewidencja podatników i płatników

W ustawie z 13.10.1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 63 ze zm.; dalej: EwidPodU) dodano art. 15aa, z którego wynika, że w związku z przetwarzaniem danych osobowych w celu nadania NIP wykonanie obowiązku informacyjnego z art. 13 ust. 1 i 2 RODO następuje przez udostępnienie wymienionych tam informacji w miejscu publicznie dostępnym w siedzibie organu lub w BIP na stronie podmiotowej tego organu lub urzędu obsługującego ten organ oraz na jego stronie internetowej.

Dane osobowe przetwarzane przez ministra finansów i organy KAS podlegają zabezpieczeniom zapobiegającym nadużyciom lub niezgodnemu z prawem dostępowi lub przekazywaniu polegającym co najmniej na:

3. Krajowa Administracja Skarbowa

W ustawie z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 508 ze zm.; dalej: KASU) dodano art. 34a, zgodnie z którym organ KAS może upoważnić do przetwarzania danych osobowych osoby zatrudnione lub funkcjonariuszy pełniących służbę w jednostkach organizacyjnych KAS w zakresie niezbędnym do realizacji zadań powierzonych tym osobom. Upoważnienie jest wydawane w formie pisemnej w drodze imiennego upoważnienia, upoważnienia stanowiskowego lub aktu wewnętrznego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Organ KAS prowadzi rejestr osób upoważnionych do przetwarzania danych osobowych. To samo dotyczy odpowiednio do Krajowej Szkoły Skarbowości.

Zgodnie z innymi dodanymi przepisami, organy KAS przetwarzają dane osobowe, w tym w CRDP, w celach realizacji zadań lub obowiązków określonych w KASU, przez okres niezbędny do osiągnięcia tych celów. Natomiast prowadzenie działalności analitycznej, prognostycznej i badawczej dotyczącej zjawisk pozostających we właściwości KAS oraz dokonywanie analizy ryzyka może polegać na zautomatyzowanym przetwarzaniu danych lub na zautomatyzowanym podejmowaniu decyzji w tym profilowaniu, wywołującym skutki prawne wobec osoby profilowanej lub której dane podlegają zautomatyzowanemu przetwarzaniu (art. 47b i 47c KASU).

W celu wykonywania obowiązku informacyjnego z art. 13 ust. 1 i 2 RODO, organy KAS mogą udostępniać informacje o przetwarzaniu danych osobowych w miejscu publicznie dostępnym w siedzibie organu KAS oraz na swojej stronie internetowej lub w BIP na stronie podmiotowej tego organu lub urzędu obsługującego ten organ. W takim przypadku organ KAS podczas pozyskiwania danych osobowych przekazuje osobie, której dane dotyczą, informacje o miejscu udostępnienia tych informacji. Wykonywanie tego obowiązku odbywa się niezależnie od obowiązków organów KAS i nie wpływa na przebieg i wynik procedur, o których mowa w działach IV i V (art. 47d KASU).

Zgodnie z art. 47e KASU dane osobowe przetwarzane w celu wykonywania zadań wynikających z ustawy podlegają zabezpieczeniom zapobiegającym nadużyciom lub niezgodnemu z prawem dostępowi lub przekazywaniu polegającym co najmniej na:

Ponadto, zgodnie z art. 145a KASU, przetwarzanie tzw. drażliwych danych osobowych (art. 9 i 10 RODO), z wyłączeniem danych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub światopoglądowe oraz danych genetycznych, dotyczących funkcjonariuszy, jest dopuszczalne wyłącznie w zakresie, w jakim jest to niezbędne do realizacji zadania ministra finansów, Szefa KAS lub dyrektora izby administracji skarbowej nałożonego przepisem prawa. Przy czym:

4. Wymiana informacji podatkowych z innymi państwami

W ustawie z 9.3.2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 648 ze zm.) do art. 6 dodano ust. 2, zgodnie z którym dane osobowe przetwarzane w celu wykonywania zadań wynikających z ustawy podlegają zabezpieczeniom zapobiegającym nadużyciom lub niezgodnemu z prawem dostępowi lub przekazywaniu polegającym co najmniej na:

Ponadto, raportująca instytucja finansowa wykonuje obowiązki informacyjne z art. 13 RODO w terminie pozwalającym na zrealizowanie przez osobę raportowaną jej uprawnień, określonych w art. 15–20 RODO (m.in. prawo dostępu do danych, prawo żądania do ograniczenia przetwarza ima danych, prawo do sprostowania danych, prawo do bycia zapomnianym), przed przekazaniem informacji o rachunkach raportowanych oraz informacji o rachunkach nieudokumentowanych (art. 30 ust. 1 ustawy).

Ochrona danych osobowych w przepisach o rynku finansowym

1. Obrót instrumentami finansowymi

W ustawie z 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2286 ze zm.; dalej: ObrInstrFinU) wprowadzono zasadę, że firmy inwestycyjne będące administratorami przetwarzającymi dane osobowe zdefiniowane w art. 4 pkt 1 RODO nie mają obowiązku wykonywania obowiązków, o których mowa w art. 15 RODO (prawo dostępu do danych osobie, które dane dotyczą), w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla prawidłowej realizacji zadań dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz zapobiegania przestępstwom (art. 83k ObrInstrFinU).

Ponadto, Prezes UODO ma prawo – w zakresie niezbędnym do realizacji przez niego ustawowych zadań – żądać ujawnienia danych stanowiących tajemnicę zawodową będących w posiadaniu osób wymienionych w art. 148 ObrInstrFinU, tj. maklerów i doradców, osób wchodzących w skład organów statutowych firm inwestycyjnych, agentów firm inwestycyjnych itd. (ar 149 pkt 14 ObrInstrFinU).

2. Nadzór nad rynkiem finansowym

W ustawie z 21.7.2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 298 ze zm.; dalej: NadzRynFinU) dodano art. 4a, zgodnie z którym:

TSUE: Nieważność umów kredytu z elementem zagranicznym zawartych z kredytodawcą bez odpowiedniego zezwolenia

Orzeczenie wydane w trybie prejudycjalnym dotyczyło wykładni art. 56 i 63 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE z 26.20.2012, C 326, dalej jako TFUE) oraz art. 4 ust. 1, art. 17 i art. 24 pkt 1 oraz art. 25 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. UE z 20.12.2012 r., L 351).

Wniosek złożony został w ramach sporu między Anicą Milivojević (zamieszkała w Chorwacji) a Raiffeisenbank St. Stefan-Jagerberg-Wolfsberg eGen, (zwanym dalej „Raiffeisenbank”), spółką prawa austriackiego. A. Milivojević wytoczyła bankowi powództwo o stwierdzenie nieważności umowy kredytu zawartego z Raiffeisenbank oraz aktu notarialnego ustanawiającego hipotekę tytułem zabezpieczenia wierzytelności powstałej z tej umowy, jak również wykreślenia wpisu tego zabezpieczenia w księdze wieczystej.

Stan faktyczny

A. Milivojević 5.1.2007 r. zawarła przez pośrednika z Raiffeisenbank umowę kredytu na sumę 47 tys. EUR. Umowa kredytu zawierała klauzulę przyznającą jurysdykcję zamienną na rzecz albo sądów austriackich, albo sądów miejsca zamieszkania dłużnika. Kredyt przeznaczyła w części na prywatne wydatki, a w części na rozbudowę i remont domu, a z dochodów za jego wynajęcie planowała spłacać pożyczkę.

23.4.2015 r. A. Milivojević skierowała do sądu odsyłającego Općinski sud u Rijeci – Stalna služba u Rabu (sąd rejonowy w Rijece – stały ośrodek zamiejscowy w Rabie, Chorwacja) pozew przeciwko Raiffeisenbank z żądaniem stwierdzenia nieważności umowy kredytu, jak również aktu notarialnego dotyczącego ustanowienia hipoteki tytułem zabezpieczenia wierzytelności powstałej z tej umowy oraz wykreślenia tego zabezpieczenia z księgi wieczystej nieruchomości. Argumentując swój pozew A. Milivojević odwołała się do art. 322 ust. 1 chorwackiej ustawy o zobowiązaniach cywilnoprawnych, zgodnie z którym umowa niezgodna z konstytucją Republiki Chorwacji, bezwzględnie obowiązującymi przepisami lub z dobrymi obyczajami jest nieważna.

W toku postępowania sąd rejonowy w Rijece ustalił, że Raiffeisenbank był „nieuprawnionym kredytodawcą” w rozumieniu art. 2 ustawy o nieważności umów kredytu z elementem zagranicznym, czyli kredytodawcą z siedzibą w innym państwie członkowskim, który nie posiadał należytego, wydanego przez Hrvatska narodna banka (chorwacki bank centralny), zezwolenia do udzielania kredytów w Chorwacji. Ponadto sąd przyznał, że sporna pozostała kwestia miejsca zawarcia umowy. Raiffeisenbank utrzymywał, że umowa kredytu została zawarta w Austrii, A. Milivojević natomiast twierdziła, że została zawarta w Chorwacji.

Rozprawę w powyższej sprawie zamknięto 3.1.2017 r. Została ona jednak otwarta ponownie 10.8.2017 r. w związku z wejściem w życie ustawy z 14.7.2017. o nieważności umów kredytu z elementem zagranicznym. Zdaniem sądu rejonowego w Rijece „jeżeli zostanie wykazane, że przedmiotowa umowa została zawarta w Chorwacji, można stwierdzić jej nieważność na podstawie tych przepisów, biorąc pod uwagę ich stosowanie z mocą wsteczną”.

Stan prawny

W związku z powyższym sąd rejonowy w Rijece stanął na stanowisku, że ustawa o nieważności umów kredytu z elementem zagranicznym może być niezgodna z art. 56 i 63 TFUE „w zakresie, w jakim uważa, że przepisy te mogą wpłynąć na swobodę świadczenia usług finansowych przez Raiffeisenbank”.

Ponadto sąd rejonowy w Rijece orzekł, że „w ramach sporów w przedmiocie nieważności umów kredytu zawartych między skarżącymi chorwackimi osobami fizycznymi (konsumentami) a zagranicznymi osobami prawnymi (bankami), w których rozstrzygana jest kwestia jurysdykcji po dniu 1.7.2013 r., właściwość sądów chorwackich jest zawsze ta, którą określa się na podstawie art. 16 rozporządzenia Wspólnot Europejskich nr 44/2001 z dnia 22.12.2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. UE z 2001 r., L 12) i art. 17 rozporządzenia 1215/2012”.

Sąd orzekł również, że mimo iż zawieranie umów kredytu z elementem zagranicznym było zabronione zagranicznym instytucjom bankowym, które nie posiadały wymaganego zezwolenia na świadczenie takich usług w Republice Chorwacji, umowy takie nie są jednak nieważne. Sąd stanął na stanowisku, że „taka konsekwencja nie została przewidziana ani w ustawie o bankach, ani w ustawie o instytucjach kredytowych przed dniem 30.9.2015 r., tj. dniem obowiązywania tej konsekwencji”.

W toku postępowania sąd rejonowy w Rijece wyraził także wątpliwość, co do swojej międzynarodowej właściwości do rozpoznawania omawianej sprawy, w związku z przepisami rozporządzenia 1215/2012. Przede wszystkim sąd wyraził wątpliwość, co do zgodności art. 8 ustawy o nieważności umów kredytu z elementem zagranicznym z przepisami o jurysdykcji ustanowionymi przez rozporządzenie nr 1215/2012. Sąd rejonowy w Rijece wyraził także swoje wątpliwości na temat tego, czy „w świetle orzecznictwa Trybunału sprawiedliwości Unii Europejskiej, w szczególności wyroków z 3.7.1997 r. (sprawa Benincasa, C‑269/95) oraz z 20.1.2005 r. (sprawa Gruber, C‑464/01), przedmiotową umowę można by zakwalifikować jako »umowę zawartą z konsumentem« oraz czy postępowanie przed sądem krajowym mieści się w zakresie wyłącznej jurysdykcji w dziedzinie praw rzeczowych na nieruchomościach, o których mowa w art. 24 pkt 1 tego rozporządzenia”.

W związku z powyższym sąd rejonowy w Rijece postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniami prejudycjalnymi.

Po pierwsze, sąd rejonowy w Rijece zwrócił się do TSUE z pytaniem, czy art. 56 i 63 TFUE należy interpretować w ten sposób, że są z nimi sprzeczne przepisy ustawy o nieważności umów kredytu z elementem zagranicznym zawartych w Chorwacji z nieuprawnionym kredytodawcą. Sąd zwrócił w szczególności uwagę na przepisy art. 10 tej ustawy, na podstawie których „umowy kredytu i inne czynności prawne, które są ich konsekwencją lub są oparte na umowie kredytu, zawarte między dłużnikiem a nieuprawnionym kredytodawcą uznaje się za nieważne – również wtedy, gdy zostały zawarte przed wejściem w życie tej ustawy – od chwili ich zawarcia z tym skutkiem, że każda ze stron umowy powinna zwrócić drugiej stronie to, co otrzymała na podstawie nieważnej umowy, a jeżeli nie jest to możliwe lub zwrotowi sprzeciwia się charakter spełnionego świadczenia, należy wypłacić odpowiednią kwotę pieniężną według cen z chwili wydania orzeczenia przez sąd?”. TSUE orzekł w tym wypadku, że art. 56 TFUE stoi na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego, takiemu jak rozpatrywane w omawianej sprawie.

Po drugie, sąd zadał pytanie, czy rozporządzenie 1215/2012, a w szczególności jego art. 4 ust. 1 i art. 25 należy interpretować w ten sposób, że są z nimi sprzeczne przepisy art. 8 ust. 1 i 2 ustawy o nieważności umów kredytu z elementem zagranicznym, które „stanowią, że w sporach powstałych w związku z umową kredytu z elementem zagranicznym w rozumieniu tej ustawy dłużnik może wytoczyć powództwo przeciwko nieuprawnionemu kredytodawcy bądź przed sądami państwa, w którym nieuprawniony kredytodawca ma siedzibę, bądź, niezależnie od siedziby nieuprawnionego kredytodawcy, przed sądami miejsca, gdzie dłużnik ma miejsce zamieszkania lub siedzibę oraz że nieuprawniony kredytodawca w rozumieniu tej ustawy może wytoczyć powództwo przeciwko dłużnikowi wyłącznie przed sądami państwa, w którym dłużnik ma miejsce zamieszkania lub siedzibę?”. W tym wypadku TSUE również orzekł, że wspomniane przepisy rozporządzenia 1215/2012 stoją na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego, takiemu jak rozpatrywane w omawianej sprawie.

Po trzecie, sąd rejonowy w Rijece postawił TSUE pytanie o to, czy w omawianej sprawie doszło do zawarcia umowy konsumenckiej rozumieniu art. 17 ust. 1 rozporządzenia 1215/2012, w sytuacji, gdy kredytobiorca jest osobą fizyczna, która zawarła umowę kredytu na inwestycje mieszkaniowe w celu prowadzenia działalności w zakresie zakwaterowania poprzez oferowanie usług noclegowych turystom w prywatnym domu? TSUE orzekł w tym zakresie, że „dłużnika, który zawarł umowę kredytu w celu przeprowadzenia prac remontowych na nieruchomości, która jest jego miejscem zamieszkania, w szczególności mając zamiar świadczyć tam turystyczne usługi noclegowe, nie można uznać za »konsumenta« w rozumieniu tego przepisu, chyba że zważywszy na kontekst operacji w ujęciu ogólnym, dla której umowa ta została zawarta, wykazuje ona związek z tą działalnością zawodową do tego stopnia, iż jest oczywiste, że umowa ta realizuje zasadniczo cele prywatne, co powinien sprawdzić sąd odsyłający”.

Po czwarte, sąd ten skierował do TSUE pytanie prejudycjalne dotyczącego tego, czy „przepis art. 24 pkt 1 rozporządzenia 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że sądy Republiki Chorwacji mają jurysdykcję w postępowaniu w sprawie stwierdzenia nieważności umowy kredytu, oświadczenia o zabezpieczeniu oraz w sprawie wykreślenia zabezpieczenia z księgi wieczystej, jeżeli zabezpieczenie roszczeń z umowy kredytu zostało ustanowione na nieruchomościach dłużnika położonych w Republice Chorwacji?”. Odnosząc się do tego pytania TSUE orzekł, że „powództwo w sprawach, których przedmiotem są prawa rzeczowe na nieruchomościach w przywołanego przepisu rozporządzenia 1215/2012 stanowi powództwo mające na celu wykreślenie z księgi wieczystej hipoteki obciążającej nieruchomość, natomiast nie wchodzi w zakres tego pojęcia powództwo o stwierdzenie nieważności umowy kredytu i aktu notarialnego dotyczącego ustanowienia hipoteki dla zabezpieczenia wierzytelności powstałej z tej umowy”.

Zezwolenia na działalność w zakresie akcyzy – nowe rozporządzenie

W załącznikach do rozporządzenia stanowiących wnioski o wydanie zezwoleń, zastąpiono nieaktualne kody Nomenklatury Scalonej (CN) w opisach wyrobów energetycznych, w tabelach zawierających zestawienia wyrobów akcyzowych. Poszczególne wzory uwzględniają kody CN, które – zgodnie z aktualnymi przepisami celnymi – stosuje się dla wyrobów energetycznych. Załączniki uzupełniono również o zapisy precyzujące, że wskazywane przez wnioskodawców szacunkowe ilości wyrobów akcyzowych mają być podawane w jednostkach miary stosowanych przy obliczaniu podatku akcyzowego.

Przesyłanie od 1.7.2019 r. informacji i deklaracji na podatek od nieruchomości, podatek leśny i podatek rolny drogą elektroniczną

Przesyłanie informacji i deklaracji podatkowych powinno uwzględniać potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa, wiarygodności i niezaprzeczalności danych zawartych w tych informacjach i deklaracjach, oraz potrzebę ich ochrony przed nieuprawnionym dostępem.

Projektowane rozporządzenia odnoszące się do podatku od nieruchomości, podatku leśnego i rolnego określają:

1) sposób przesyłania informacji (o nieruchomościach i obiektach budowlanych, o lasach, o gruntach oraz deklaracji na podatek od nieruchomości, deklaracji na podatek leśny, deklaracji na podatek rolny – za pomocą środków komunikacji elektronicznej;

2) rodzaje podpisu elektronicznego, którym powinny być opatrzone informacje oraz deklaracje.

Informacje i deklaracje podatkowe mogą być przesyłane z wykorzystaniem:

1) elektronicznej platformy usług administracji publicznej (ePUAP) lub

2) innego systemu teleinformatycznego wskazanego na stronie Biuletynu Informacji Publicznej właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego.

Informacje i deklaracje należy opatrywać: 1) kwalifikowanym podpisem elektronicznym, albo 2) podpisem osobistym, albo 3) podpisem zaufanym.

Wzór zbiorczej deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych

Zmiany w art. 10 ust. 1 i ust. 1a oraz ust. 5 ustawy z 9.9.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1150 ze zm.), które obowiązują od 1.7.2019 r., umożliwiają składanie za każdy miesiąc zbiorczej deklaracji w sprawie PCC, w miejsce deklaracji od każdej dokonanej czynności cywilnoprawnej. Powodem przyjęcia tych rozwiązań było ułatwienie wywiązywania się podatników z obowiązku deklarowania i zapłaty PCC wielokrotnie się powtarzających w danym miesiącu. W obrocie gospodarczym najczęściej występującymi umowami – wśród czynności cywilnoprawnych podlegających PCC – są umowy sprzedaży i pożyczki. Możliwość składania zbiorczej deklaracji w sprawie PCC dotyczy umowy pożyczki oraz umowy sprzedaży rzeczy ruchomych i praw majątkowych. Taka deklarację składają podatnicy, którzy dokonali w danym miesiącu co najmniej trzech takich umów, a ostatnia z tych trzech umów została zawarta w ciągi 14 dni od dnia zawarcia pierwszej z nich.

W ocenie Ministerstwa Finansów określenie wzoru zbiorczej deklaracji PCC ułatwi podatnikom wywiązywanie się z obowiązków podatkowych w zakresie deklarowania i zapłaty podatku, a tym samym przyczyni się do zmniejszenia biurokratycznych obowiązków.

Zbiorcza deklaracja w sprawie PCC zawiera:

1) okres, za który składana jest deklaracja (miesiąc, rok);

2) miejsce i cel składania deklaracji (nazwa i adres organu podatkowego, złożenie deklaracji/korekta);

3) dane identyfikacyjne i adres siedziby podatnika niebędącego osoba fizyczną albo aktualny adres zamieszkania podatnika (biorącego pożyczkę, kupującego);

4) dni dokonania czynności cywilnoprawnych oraz zwięzłe określenie ich treści i przedmiotu;

5) obliczenie należnego podatku;

6) podpis podatnika (pełnomocnika).

Wzór zbiorczej deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC-4) został zaprojektowany wraz z załącznikami:

1) Informacją o pozostałych podatnikach (PCC-4/A), która będzie składana gdy po stronie nabywcy wystąpi więcej niż jeden podmiot;

2) Informacją podatnika o wysokości podatku według poszczególnych gmin (PCC-4/B), która będzie składana, gdy podatnik nie ma siedziby ani miejsca zamieszkania na terytorium RP, albo aktualny adres siedziby lub miejsca zamieszkania podatnika jest inny niż adres w dniu dokonania czynności cywilnoprawnych objętych deklaracją.

Dystrybucja wpływów z PCC

Ministerstwo wyjaśnia, że opracowanie załącznika PCC-4/B ma na celu umożliwienie dokonania dystrybucji wpływów z PCC na rzecz właściwej gminy w przypadku, gdy podatnik nie ma siedziby ani miejsca zamieszkania na terytorium RP albo gdy zmieni siedzibę lub miejsce zamieszkania po dniu dokonania czynności cywilnoprawnych objętych deklaracją (lub po dokonaniu niektórych z nich). Z tych względów niezbędne jest zamieszczenie we wzorze deklaracji PCC-4 danych o siedzibie lub miejscu zamieszkania zbywcy albo miejscu dokonania czynności, które będą wymagane wyłącznie w przypadku, gdy podatnik nie będzie miał siedziby ani miejsca zamieszkania na terytorium RP albo żadna ze stron nie będzie miała siedziby ani miejsca zamieszkania na terytorium RP.

Składając deklarację PCC-4 podatnik wykazuje swój aktualny adres zamieszkania, co powoduje, że w przypadku zmiany miejsca zamieszkania podatnika w miesiącu, za który jest składana deklaracja, łączna kwota PCC w niej wykazanego przekazywana byłaby na rachunek gminy, na obszarze której podatnik zamieszkuje aktualnie. Niezbędne jest zamieszczenie informacji o wysokości PCC dokonanych na obszarze gminy, w której zamieszkiwał podatnik w dniu ich dokonania.

Oświadczenie o zapoznaniu się z informacją o zasadach ewidencji

Rozporządzenie ministra finansów z 29.4.2019 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz.U. z 2019 r. poz. 816) wprowadza nowe obowiązki dla podatników stosujących kasy rejestrujące, m.in. obowiązek zapoznania przez podatnika osób prowadzących u niego ewidencję z obowiązkami w zakresie prowadzenia ewidencji oraz przyjęcie oświadczeń od tych osób o zaznajomieniu się z przepisami w zakresie prowadzenia ewidencji oraz o tym, że są świadome grożących konsekwencji za ich nieprzestrzeganie. Od osób, które już prowadzą ewidencję, podatnicy oświadczenie mają przyjąć do 31 maja 2019 r.

Podatnik jest obowiązany zapoznać osobę prowadzącą u niego ewidencję za pomocą kasy rejestrującej przed rozpoczęciem jej prowadzenia oraz bez względu na sposób i formę powierzenia tej osobie prowadzenia ewidencji, z informacją o zasadach ewidencji obejmującą podstawowe zasady prowadzenia ewidencji i wystawiania paragonu fiskalnego oraz skutki ich nieprzestrzegania (§ 6 ust. 3 rozporządzenia). Osoba, która ma prowadzić u podatnika ewidencję za pomocą kasy, przed rozpoczęciem prowadzenia ewidencji, składa podatnikowi oświadczenie o zapoznaniu się z informacją o zasadach ewidencji. Osoba, która prowadzi ewidencję za pomocą kasy przed 1.5.2019 r., składa ww. oświadczenie, do dnia 31 maja 2019 r.

Informacja o zasadach ewidencji oraz oświadczenie o zapoznaniu się z informacją o zasadach ewidencji są sporządzane w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla podatnika i dla osoby, o której prowadzącej ewidencję za pomocą kasy rejestracyjnej.

Wzór ww. informacji o zasadach ewidencji oraz oświadczenia zapoznaniu się z informacją o zasadach ewidencji, stanowi załącznik nr1 do rozporządzenia w sprawie kas rejestrujących.

Sankcje podatkowe i karne skarbowe

Na osobę, która dokona sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej albo nie wyda paragonu fiskalnego (faktury), może zostać nałożona kara grzywny za przestępstwo skarbowe albo wykroczenie skarbowe zgodnie kodeksem karnym skarbowym. Karze do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie podlega ten, kto wbrew przepisom ustawy dokona sprzedaży z pominięciem kasy rejestrującej albo nie wyda dokumentu z kasy rejestrującej, stwierdzającego dokonanie sprzedaży. W wypadku mniejszej wagi, sprawca tego czynu zabronionego podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Pracownik, który złożył oświadczenie o zapoznaniu się z informacją o zasadach ewidencji, a nie wypełnia ww. obowiązków, otrzyma mandat za brak wydania paragonu fiskalnego. Natomiast niezaewidencjonowanie sprzedaży przy użyciu kasy rejestrującej powoduje zaniżanie wysokości sprzedaży podatnika, która powinna być opodatkowana VAT. Za to konsekwencje ponosi podatnik prowadzący działalność przy użyciu kasy.