Zmiany w Kodeksie pracy przyjęte przez Radę Ministrów
Zmiana wynikająca z unijnej dyrektywy
Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/431 z 9.3.2022 r. zmieniającą dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy (Dz.Urz. UE L 88 z 16.03.2022, str. 1 oraz Dz.Urz. UE L 2023/90090 z 14.11.2023), należało wdrożyć do polskiego porządku prawnego do 5.4.2024 r. Jak widać, po raz kolejny nie udało się zrealizować tego w terminie. Dyrektywa 2022/431 wprowadziła istotną zmianę merytoryczną w dyrektywie 2004/37/WE, rozszerzając jej zakres na substancje reprotoksyczne. Dyrektywa 2004/37/WE wdrożona jest do polskiego prawa w kilku aktach prawnych. W zakresie swojej regulacji, w art. 222, wdraża ją Kodeks pracy. Pozostałe akty prawne pozostają we właściwości Ministra Zdrowia.
Zmiany w art. 222 Kodeksu pracy
W art. 222 § 1 i 2 KP są uregulowane obowiązki pracodawców w przypadku zatrudniania pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. W art. 222 § 3 KP upoważnia ministra właściwego do spraw zdrowia do określenia: wykazu, sposobu prowadzenia rejestru prac i pracowników, wzorów dokumentów dotyczących narażenia, szczegółowych warunków ochrony oraz warunków i sposobu monitorowania stanu zdrowia pracowników narażonych na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym.
Przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 16 kwietnia ustawa o zmianie ustawy – Kodeks pracy ma na celu nowelizację art. 222 KP w zakresie rozszerzenia go na substancje reprotoksyczne oraz pozwoli na wydanie rozporządzenia przez Ministra Zdrowia, umożliwiając wdrożenie przepisów dyrektywy 2022/431 oraz objęcie ochroną pracowników pracujących również w narażeniu na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu reprotoksycznym.
Substancje reprotoksyczne
Co ważne, substancje reprotoksyczne są to substancje, które mogą wywierać niekorzystny wpływ na funkcje seksualne i płodność u dorosłych mężczyzn i kobiet, a także na rozwój potomstwa. Zgodnie z definicją zawartą w dyrektywie 2022/431 substancja reprotoksyczna oznacza „substancję lub mieszaninę, która spełnia kryteria klasyfikacji jako czynnik działający szkodliwie na rozrodczość kategorii 1A lub 1B, określony w załączniku I do rozporządzenia (WE) nr 1272/2008”. Podobnie jak w przypadku czynników rakotwórczych lub mutagenów, substancje reprotoksyczne wzbudzają szczególnie duże obawy, ponieważ mogą mieć poważne i nieodwracalne skutki dla zdrowia pracowników i ich potomstwa. Dlatego należy chronić pracowników przed substancjami o takim działaniu.
Natomiast zgodnie z informacją Centralnego Instytutu Medycyny Pracy – Państwowego Instytutu Badawczego substancje reprotoksyczne występujące w polskich przedsiębiorstwach to m.in: toluen, styren, etoksyetanol, nitrobenzen, tlenek węgla, bisfenol A, estry kwasu ftalowego, metale – ołów, kadm, rtęć i ich związki. Narażenie zawodowe na substancje reprotoksyczne w Polsce dotyczy dużej populacji pracowników, trudnej do oszacowania. Pracownicy pracujący w kontakcie z substancjami reprotoksycznymi są zatrudnieni w zasadzie we wszystkich dziedzinach krajowej gospodarki, a przede wszystkim przy produkcji i stosowaniu pestycydów, produkcji i przetwórstwie tworzyw sztucznych, w przemyśle gumowym, farmaceutycznym, metalurgicznym, kosmetycznym, w budownictwie, a także w placówkach ochrony zdrowia, w zakładach fryzjerskich, kosmetycznych i warsztatach samochodowych.
Pracodawcy prowadzący działalność związaną z występowaniem czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy
Regulacje zawarte w zmienionym art. 222 Kodeksu pracy są skierowane do pracodawców prowadzących działalność związaną z występowaniem czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Projektowane zmiany pozwolą na podejmowanie odpowiednich działań przez pracodawców w celu ochrony zdrowia przed czynnikami rakotwórczymi, mutagennymi lub reprotoksycznymi. Główna zmiana polega na dodaniu substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu reprotoksycznym do tych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Pozostałe zmiany mają charakter porządkujący i doprecyzowujący.
Nowe obowiązki pracodawców
Zgodnie z projektowanym art. 222 § 1 KP w razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, pracodawca zastępuje te substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosuje inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Ponadto, zgodnie z projektowanym art. 222 § 2 KP pracodawca ma obowiązek rejestrowania wszystkich rodzajów prac w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, określonych w wykazie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, a także do prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach. Natomiast na podstawie nowelizowanego upoważnienia zawartego w art. 222 § 3 Kodeksu pracy minister właściwy do spraw zdrowia będzie mógł wydać nowe rozporządzenie w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy, umożliwiając tym samym pełne wdrożenie dyrektywy 2022/431.
Zgodnie z projektowanym brzmieniem minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy, określi w drodze rozporządzenia:
- wykaz substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym i sposób ich rejestrowania;
- sposób prowadzenia rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym;
- sposób prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy pracach, o których mowa w pkt 2;
- wzory dokumentów dotyczących poziomu narażenia pracowników na substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym oraz sposób przechowywania i przekazywania tych dokumentów do podmiotów właściwych do rozpoznawania lub stwierdzania chorób zawodowych;
- szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym;
- warunki i sposób monitorowania stanu zdrowia pracowników zatrudnionych przy pracach w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym.
Należy zauważyć, że w związku z nowelizacją art. 222 KP pojawią się dodatkowe obciążenia pracodawców, u których występuje narażenie na substancje reprotoksyczne, dotyczące m.in.:
- prowadzenia rejestrów pracowników narażonych na substancje reprotoksyczne,
- zgłoszeń do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego i Państwowej Inspekcji Pracy informacji o substancjach chemicznych, ich mieszaninach, czynnikach lub procesach technologicznych o działaniu reprotoksycznym,
- przeprowadzania dodatkowych badań stanu zdrowia pracowników,
- stosowania odpowiednich środków prewencji, w tym środków ochrony zbiorowej i indywidualnej.
W związku z rozszerzeniem katalogu czynników o czynniki reprotoksyczne, wskazani przedsiębiorcy będą zobligowani do prowadzenia rejestru pracowników narażonych na działanie tych czynników, zgłaszania ich do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego i Państwowej Inspekcji Pracy, przeprowadzania dodatkowych badań pracowników oraz stosowania odpowiednich środków prewencji, jeżeli substancje, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu reprotoksycznym występują na stanowiskach pracy.
Jednocześnie zmiany przepisów dotyczących substancji reprotoksycznych będą prowadziły do poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, co w dalszej perspektywie powinno skutkować zwiększeniem ochrony zdrowia pracowników i ich potomstwa, a także obniżeniem kosztów opieki zdrowotnej. Ograniczanie narażenia na szkodliwe na rozrodczość substancje chemiczne w pracy jest jednym z czynników warunkujących zdrowie prokreacyjne Polaków. Z kolei troska o zdrowie prokreacyjne warunkuje stan zdrowia Polaków i przyszłych pokoleń, wspomaga działania mające na celu poprawę wskaźników demograficznych.
Projekt ustawy przewiduje okres przejściowy na wydanie przepisów wykonawczych, na podstawie znowelizowanego art. 222 § 3 KP, wynoszący 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy. Natomiast wejście w życie ustawy proponuje się po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Rozliczenie roczne przygotowane przez urząd skarbowy
Co do zasady, osoby, które uzyskały w roku podatkowym dochody podlegające opodatkowaniu, mają obowiązek złożenia rocznego rozliczenia PIT. Uzyskanie dochodu poniżej kwoty wolnej od podatku nie zwalnia podatnika z tego obowiązku. Jednak na ogólnych zasadach, które obowiązują od 2019 r., podatnik zobowiązany do złożenia rozliczenia na formularzu PIT-37 może zdecydować, czy dokona rozliczenia sam, czy sceduje jego przygotowanie na organ podatkowy.
Od 15.2.2024 r. w usłudze Twój e-PIT czeka na podatnika wstępnie przygotowane rozliczenie roczne stworzone na podstawie informacji przekazanych przez płatników. Podatnik może je sprawdzić i zaakceptować, może też zamiast niego dokonać samodzielnego rozliczenia w innej formie albo może nie robić nic. W takim rozumieniu istnieje możliwość, by podatnik „nie przeklikał” w systemie przygotowanego przez organ podatkowy rozliczenia i zdał się w tym zakresie na jego działania. Deklaracja PIT-37 będzie wówczas uznawana za złożoną ostatniego dnia rozliczenia podatkowego.
Wspólne rozliczenie małżonków w przypadku uzyskiwania przez jednego z nich dochodów za granicą
W takim przypadku mąż powinien rozliczyć dochody w polskim zeznaniu podatkowym zgodnie z metodą unikania podwójnego opodatkowania, która wynika z właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Niezależnie od faktu uzyskiwania przychodów przez męża za granicą, małżonkowie mogą rozliczyć się w Polsce wspólnie lub osobno, o ile nie stanowią ku temu przeszkody inne (niezwiązane z faktem uzyskiwania przez męża dochodów za granicą) uwarunkowania przewidziane w przepisach prawa podatkowego.
Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 3 ust. 1 PDOFizU osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).
Jeżeli zatem mąż tylko czasowo przebywa za granicą, natomiast pozostaje polskim rezydentem podatkowym, to co do zasady – z uwzględnieniem postanowień właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania – powinien on rozliczyć dochody uzyskiwane poza granicami RP w polskim zeznaniu podatkowym. Jest on bowiem w takim przypadku polskim rezydentem podatkowym i podlega opodatkowaniu od całości swoich dochodów, niezależnie od miejsca (kraju) ich uzyskiwania. Sposób tego opodatkowania, a w niektórych przypadkach także zasadność wykazania dochodów uzyskanych za granicą, będzie uzależniona od postanowień danej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Wobec jednak niewskazania w pytaniu rodzaju uzyskiwanych przez męża dochodów oraz kraju, w którym są one uzyskiwane, nie ma w tej sytuacji możliwości jednoznacznego odniesienia się do tego zagadnienia.
Zagadnienia te natomiast nie wpływają na możliwość wspólnego rozliczenia dochodów małżonków w Polsce. Regulujący bowiem kwestie wspólnego opodatkowania małżonków art. 6 PDOFizU nie przewiduje w tym zakresie żadnych ograniczeń.
Reasumując, w opisanym w pytaniu przypadku mąż powinien rozliczyć dochody w polskim zeznaniu podatkowym zgodnie z postanowieniami właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, czy ściślej – zgodnie z metodą unikania podwójnego opodatkowania, która wynika z właściwej umowy. Niezależnie od faktu uzyskiwania przychodów przez męża za granicą, małżonkowie mogą rozliczyć się w Polsce wspólnie lub osobno, o ile nie stanowią ku temu przeszkody inne (niezwiązane z faktem uzyskiwania przez męża dochodów za granicą) uwarunkowania przewidziane w przepisach prawa podatkowego.
Zrealizowane kilka lat temu potrącenie z wynagrodzenia a świadectwo pracy
Informacja ta nie może obecnie pojawić się w świadectwie pracy.
Zgodnie z art. 34 § 1a KK kara ograniczenia wolności polega na:
1) obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne,
2) potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd.
W szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może zmienić formę obowiązku wykonywania pracy, przyjmując 20 godzin pracy na cele społeczne za równoważne 10% wynagrodzenia za pracę; orzeczona praca nie może przekroczyć 40 godzin w stosunku miesięcznym.
Potrącenie wynagrodzenia za pracę może być orzeczone wobec osoby zatrudnionej; w okresie, na jaki zostało orzeczone potrącenie, skazany nie może rozwiązać bez zgody sądu stosunku pracy.
Jeżeli w stosunku do skazanego zatrudnionego, zamiast obowiązku wykonywania wskazanej pracy, orzeczono potrącanie określonej części wynagrodzenia za pracę, sąd przesyła odpis orzeczenia zakładowi pracy zatrudniającemu skazanego, podając jednocześnie, na czyją rzecz mają być dokonywane potrącenia i dokąd powinny być wpłacane, a nadto wskazując, z jakich składników wynagrodzenia za pracę i w jaki sposób należy ich dokonywać. Wypłacając wynagrodzenie skazanemu, potrąca się określoną w orzeczeniu część wynagrodzenia i bezzwłocznie przekazuje potrąconą kwotę stosownie do otrzymanych wskazań, zawiadamiając o tym sąd. Koszty związane z przekazywaniem tych kwot odlicza się od dokonywanych potrąceń.
Skoro potrącenie zostało już zrealizowane to w obecnie wystawianym świadectwie pracy nie wskazuje się na nie. Nie ma ono już obecnie znaczenia dla uprawnień i zobowiązań pracowniczych.
Skutki podatkowe rozliczenia instalacji PVE w systemie net-billingu
W związku z powyższym cała wartość netto z faktury wystawionej przez PGE jest kosztem uzyskania przychodów. Taka jest bowiem wartość kosztu z tytułu zakupu energii.
Faktura wystawiona przez PGE jako KUP
W tym przypadku mamy do czynienia z rozliczeniami w ramach tzw. net-billingu. W ramach tych rozliczeń prosument sprzedaje zakładowi energetycznemu nadwyżki energii wyprodukowane w swojej instalacji fotowoltaicznej. Nie otrzymuje jednakże płatności z tego tytułu, lecz wartość sprzedanej energii jest niejako „przechowywana” w depozycie w zakładzie energetycznym i później rozliczana (potrącana z kwotami do zapłaty z tytułu energii zakupionej przez przedsiębiorcę w zakładzie energetycznym).
W związku z powyższym cała wartość netto z faktury wystawionej przez PGE jest kosztem uzyskania przychodów. Taka jest bowiem wartość kosztu z tytułu zakupu energii.
Depozyt pomniejszający kwotę do zapłaty jest tylko rozliczeniem wzajemnych wierzytelności (przedsiębiorcy wobec zakładu energetycznego z tytułu energii wprowadzonej do sieci oraz zakładu energetycznego wobec przedsiębiorcy z tytułu energii sprzedanej temu przedsiębiorcy).
Depozyt a wystawienie faktury
Na wartość depozytu podatnik powinien wystawić fakturę sprzedażową. W tym zakresie bowiem uzyskuje przychód z tytułu sprzedaży energii elektrycznej do zakładu energetycznego.
Datą sprzedaży będzie data zakończenia okresu rozliczeniowego, w ramach którego dokonywano odsprzedaży energii elektrycznej wyprodukowanej w ramach instalacji PVE.
Trzeba wspomnieć o tym, że mamy tutaj do czynienia ze szczególnym momentem powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, względnie w terminie, w który faktura powinna być wystawiona.
Faktura powinna być wystawiona najpóźniej z chwilą upływu terminu płatności. Należy przyjąć, że w tym przypadku termin płatności upływa w momencie wystawienia faktury przez zakład energetyczny, bowiem w tym momencie realizowane jest potrącenie (kompensata) a zatem wtedy upływa faktyczny termin płatności.
Faktura od PGE a odliczenie VAT
Podatnik może odliczyć cały podatek naliczony z faktury wystawionej przez PGE.
Depozyt pomniejszający kwotę do zapłaty jest tylko rozliczeniem wzajemnych wierzytelności (przedsiębiorcy wobec zakładu energetycznego z tytułu energii wprowadzonej do sieci oraz zakładu energetycznego wobec przedsiębiorcy z tytułu energii sprzedanej temu przedsiębiorcy).
Wartość depozytu nie wpływa zatem na kwotę podatku naliczonego u podatnika.
Odliczenie straty z działalności gospodarczej od dochodu uzyskanego z innego źródła
Strata podatkowa podlega odliczeniu od tego samego źródła, z którego ją poniesiono. Dotyczy to podatników obydwu podatków dochodowych.
Zgodnie z art. 7 ust. 5 PDOPrU oraz art. 9 ust. 3 PDOFizU o wysokość straty ze źródła przychodów, poniesionej w roku podatkowym, podatnik może:
1) obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że kwota obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% wysokości tej straty, albo
2) obniżyć jednorazowo dochód uzyskany z tego źródła w jednym z najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu lat podatkowych o kwotę nieprzekraczającą 5 000 000 zł; nieodliczona kwota podlega rozliczeniu w pozostałych latach tego pięcioletniego okresu, z tym że kwota obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% wysokości tej straty.
Wynika z tego, że o wysokość straty obniża się dochód uzyskany z danego źródła (zob. m.in. wyr. WSA we Wrocławiu z 27.4.2023 r., I SA/Wr 511/22, Legalis). Natomiast WSA w Gdańsku (wyr. z 29.5.2012 r., I SA/Gd 25/12, Legalis) stwierdził, że:
„Możliwość obniżenia dochodu w danym roku podatkowym o wysokość straty poniesionej w latach poprzedzających rok, w którym strata jest rozliczana, istnieje wtedy, gdy pomiędzy poniesiona stratą a uzyskanym dochodem istnieje związek o charakterze przedmiotowym. Związek ten przejawia się w tym, że strata musi pochodzić z tego samego źródła przychodów, co przychód osiągnięty w latach następujących po roku, w którym strata powstała, a podlegający obniżeniu o wysokość straty”.
Stanowisko to potwierdza Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 13.5.2022 r. (0115-KDIT1.4011.147.2022.1.MST):
„Strata nie jest podatkowo obojętna, bowiem podatnik może ją odliczyć z dochodów osiągniętych w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych. Ma również możliwość wyboru, w których latach i w jakiej wysokości dokona odliczeń, z zachowaniem warunku co do dopuszczalnej kwoty odliczenia w roku podatkowym. Przy rozliczaniu straty obowiązuje zasada, że strata z danego źródła przychodu może być pokryta jedynie z dochodów z tego samego źródła”.
Rząd przyjął projekt ustawy DAC7
Projektowane przepisy implementują tzw. dyrektywę DAC7, tj. dyrektywę Rady (UE) 2021/514 z 22.3.2021 r. zmieniającą dyrektywę 2011/16/UE w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania.
Ustawowy obowiązek gromadzenia i przekazywania informacji o sprzedawcach, którzy dokonali transakcji za pośrednictwem platform, ma dotyczyć takich podmiotów jak:
- internetowe platformy e-handlu,
- platformy rezerwacji noclegów,
- platformy najmu środków transportu,
- platformy służące zamawianiu przejazdów samochodem.
Wejście w życie ustawy zwiększy dostępność danych dla administracji podatkowych o dochodach podatników uzyskiwanych ze sprzedaży prowadzonej za pośrednictwem platform cyfrowych. Ograniczona dostępność tych danych wynika m.in. z transgranicznego charakteru transakcji dokonywanych za pośrednictwem platform cyfrowych oraz ich znaczącej liczby.
Gromadzenie i przekazywanie administracji podatkowej informacji pozwoli na redukcję zjawiska uchylania się od opodatkowania w przestrzeni cyfrowej. Przywrócone więc zostaną warunki równej konkurencji pomiędzy sprzedawcami sprzedającymi swoje towary i usługi w sposób tradycyjny a sprzedawcami działającymi za pomocą platform cyfrowych, a także pomiędzy sprzedawcami rzetelnie płacącymi podatki a sprzedawcami do tej pory uchylającymi się od opodatkowania.
Realizacja powyższych celów odbędzie się poprzez:
- wprowadzenie obowiązku gromadzenia i weryfikacji przez operatorów platform cyfrowych informacji dotyczących sprzedawców, którzy dokonują sprzedaży towarów i usług za pomocą tych platform,
- ujednolicenie sposobu raportowania przez platformy organom podatkowym właściwych państw członkowskich UE informacji o sprzedawcach,
- coroczne raportowanie przez operatorów platform cyfrowych powyższych informacji do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (z wyłączeniem danych o drobnych sprzedawcach towarów, tj. o sprzedawcach, którzy w ciągu roku dokonali mniej niż 30 transakcji tego rodzaju, a łączne wynagrodzenie z tego tytułu nie przekroczyło w danym roku równowartości 2 tys. euro),
- automatyczną wymianę tak pozyskanych informacji między organami podatkowymi właściwych państw.
Ministerstwo Finansów planuje, że nowe przepisy wejdą w życie od 1.7.2024 r.
Źródło: Ministerstwo Finansów
Zalety i wady fundacji rodzinnej
1. Wstęp
Fundacja rodzinna stała się istotnym narzędziem planowania sukcesji i zarządzania majątkiem w Polsce, szczególnie dla przedsiębiorców, którzy chcą zapewnić ciągłość działalności firmy na wypadek śmierci. Rozwiązanie to powinno przyciągnąć uwagę każdej osoby, która gromadziła majątek przez lata oraz prowadzi dobrze prosperującą firmę. Przed podjęciem decyzji, warto rozważyć wady i zalety założenia tego podmiotu.
2. Zalety
2.1. Zaplanowana struktura zarządzanie majątkiem
W każdej fundacji rodzinnej wymagane jest istnienie zarządu. Członkowie mogą być powoływani i odwoływani przez fundatora, a po jego śmierci – przez radę nadzorczą. Jeśli nie ma rady nadzorczej, to zgromadzenie beneficjentów może dokonać wyboru członków zarządu. Kwestię tę oczywiście można uregulować odmiennie. Drugim obligatoryjnym organem jest zgromadzenia beneficjentów, którzy gromadzą się w konkretnych sytuacjach istotnych dla funkcjonowania całego podmiotu. Dodatkowo, w sytuacji, gdy liczba beneficjentów przekracza 25, wymagane jest powołanie rady nadzorczej. Dzięki takiej strukturze fundacja rodzinna jest gwarantem efektywnego zarządzania instytucją, zachowując jednocześnie możliwość wpływu na kształt całego podmiotu przez fundatora i wybranych przez niego beneficjentów.
2.2. Fundacja: nie tylko dla właścicieli firm oraz rodziny
Choć fundacja rodzinna została wprowadzona głównie po to, aby wspomóc przedsiębiorców w sukcesji rodzinnych biznesów, rozwiązanie to nie jest przeznaczone wyłącznie dla osób, które prowadzą firmy rodzinne. Fundacja rodzinna może służyć także ogólnemu wzrostowi i zabezpieczeniu posiadanego kapitału czy aktywów (np. nieruchomości).
Pomimo nazwania fundacji „rodzinną” z jej zalet mogą korzystać także osoby niespokrewnione z fundatorem (np. pozostające w nieformalnych związkach).
2.3. Ochrona majątku
Najpopularniejsze formy prowadzenia biznesu w Polsce to jednoosobowa działalność gospodarcza, spółki osobowe (np. jawne czy komandytowe), a także spółki z o.o. Żadna z tych form nie chroni dostatecznie majątku przedsiębiorcy – tacy jednoosobowi przedsiębiorcy, wspólnicy spółek osobowych oraz członkowie zarządu spółek z o.o. narażają się na odpowiedzialność za zobowiązania firmy całym swoim majątkiem. Pod pewnymi warunkami, wierzyciel ma więc prawo dochodzenia zaspokojenia swoich roszczeń np. z prywatnego mieszkania przedsiębiorcy. Na uniknięcie tej sytuacji pozwala właśnie utworzenie fundacji rodzinnej, stanowiąc tym samym jedne ze skuteczniejszych narzędzi zabezpieczenia majątku.
Tak więc fundacja rodzinna wraz z fundatorem będzie odpowiadała solidarnie za zobowiązania i zaległości podatkowe fundatora powstałe jedynie przed jej utworzeniem. Jednakże ta odpowiedzialność będzie ograniczona do wartości wniesionego mienia.
Fundacja nie będzie odpowiadać za zobowiązania fundatora, które powstały po założeniu fundacji.
Prawa fundatora nie podlegają zajęciu – nadal będą one przysługiwać podczas prowadzonej wobec niego egzekucji lub nawet jeśli ogłosi upadłość. Może się to okazać dużą zaletą w czasach kryzysu lub problemów finansowych.
2.4. Dziedziczenie
Fundacja rodzinna może posłużyć jako doskonały mechanizm do przekazywania następnym pokoleniom przedsiębiorstw rodzinnych, aby nie uległy one rozdrobnieniu i rozbiciu na części tak jakby to miało miejsce w przypadku dziedziczenia ustawowego. Do momentu pojawienia się w polskim systemie prawnym fundacji rodzinnej nie było tak dogodnej możliwości przeprowadzenia sukcesji w sposób efektywny i zaplanowany.
W przypadku śmierci fundatora spadkobierca ustawowy, który nie został uwzględniony w kręgu osób uprawnionych do przejęcia majątku fundacji rodzinnej, może żądać zachowku od fundacji rodzinnej. Wszelkie świadczenia z fundacji rodzinnej lub majątek pochodzący z jej rozwiązania, które zostały przekazane na rzecz pominiętego, są jednak czynnikiem ograniczającym zachowek. Te świadczenia są zaliczane na należny zachowek, co często może prowadzić do wyczerpania prawa do jego otrzymania. Dodatkowo fundusz założycielski nie będzie brany pod uwagę jego obliczaniu, jeśli od momentu wniesienia majątku do fundacji a otwarciem spadku upłynęło minimum 10 lat, chyba że fundacja jest spadkobiercą, zapisobiercą lub obdarowaną.
Odpowiednio wcześniej ustanowiona fundacja rodzinna może rozwiązać kwestie sporne z zachowkiem oraz ograniczyć rodzinne spory spadkowe.
2.5. Korzyści podatkowe
Występuje istotne podobieństwo w opodatkowaniu fundacji rodzinnej a konstrukcją estońskiego CIT z uwagi na to, że dopiero wypłata środków beneficjentom będzie rodziła obowiązek zapłaty podatku CIT w wysokości 15%.
Jeżeli wypłata zostanie dokonana na rzecz fundatora lub najbliższych członków jego rodziny, którzy znajdują się w tzw. zerowej grupie podatkowej (czyli małżonka, wstępnych, zstępnych, rodzeństwa, pasierbów, ojczyma lub macochy), to podatek dochodowy będzie wynosił 0%. Natomiast osoby należące do grupy I i II zapłacą PIT według stawki 10%, natomiast pozostałe osoby objęte są stawką 15% wartości wypłacanego świadczenia.
Fundacja korzysta również ze zwolnienia z podatku od przychodów z zysków kapitałowych, w tym dywidend oraz odsetek otrzymywanych od spółek, w których będzie posiadać udziały lub akcje.
Wypłaty z fundacji rodzinnej, nawet wysokie, nie podlegają daninie solidarnościowej, a także ubezpieczeniowym, czy składkom zdrowotnym.
Spora zaleta powyżej opisanego mechanizmu, polega na możliwości reinwestowania 100% zysków bez konieczności płacenia podatku dochodowego. Dzięki temu fundacja rodzinna staje się dobrą platformą do pomnażania majątku.
3. Wady fundacji rodzinnej
3.1. Zawężony zakres działalności gospodarczej
Decydując się na założenie fundacji rodzinnej powinno się wziąć się pod uwagę ograniczenia ustawowe w zakresie prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej. Co do zasady, fundacja rodzinna ma możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, której celem jest zachowanie lub pomnażanie posiadanego majątku.
Katalog dozwolonej działalności gospodarczej fundacji rodzinnej wskazany w art. 5 FundRodzU ma na celu ochronę majątku do niej wniesionego oraz ograniczenie możliwości prowadzenia przez nią działalności operacyjno-produkcyjnej, która mogłaby przynosić korzyści podatkowe. Jednakże to nie oznacza, że prowadzenie działalności wykraczającej poza zakres wskazany w ustawie jest zakazane. Niestety będzie się to wiązało ze znacznym obciążeniem fiskalnym – zastosowaniem stawki CIT wynoszącej 25%.
3.2. Ukryte zyski
Choć definicja ukrytych zysków w przepisach o fundacjach rodzinnych nie jest identyczna z tą znaną z regulacji estońskiego CIT, to motywacja ustawodawcy do wprowadzenia tej instytucji była podobna. W obu przypadkach ustawodawca dążył do tego, aby podatnicy nie dokonywali transferów środków na rzecz beneficjentów w sposób niezgodny z preferowanym przez ustawę. Art. 24q ust. 1a PDOPrU stanowi katalog wskazujący świadczenia stanowiące ukryte zyski fundacji rodzinnej, które opodatkowane są według stawki 15%. Zgodnie z tym przepisem przez świadczenia w postaci ukrytych zysków, rozumie się:
1) odsetki, prowizje, wynagrodzenia i inne opłaty od jakiegokolwiek rodzaju pożyczki udzielonej fundacji rodzinnej przez beneficjenta, fundatora lub podmiot powiązany;
2) darowizny lub inne nieodpłatne, lub częściowo odpłatne świadczenia przekazane, bezpośrednio lub pośrednio, na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiotu powiązanego;
3) świadczenie na rzecz beneficjenta, fundatora lub podmiotu powiązanego usług doradczych, księgowych, badania rynku, usług prawnych, reklamowych, zarządzania i kontroli, przetwarzania danych, rekrutacji pracowników, pozyskania personelu, gwarancji, poręczeń lub innych tego typu świadczeń;
4) niektóre pożyczki udzielone beneficjentowi przez fundację rodzinną.
3.3. Koszty założenia oraz utrzymania
Zarejestrowanie fundacji rodzinnej wiąże się z dosyć wysokimi kosztami związanymi z utworzeniem tego podmiotu. Już samo pokrycie funduszu założycielskiego, który nie może być niższy niż 100 000 złotych, jest znaczącą kwotą. Z pewnością jest to pewien próg wejścia, który fundację rodzinną czyni rozwiązaniem mało interesującym dla mniej zamożnych przedsiębiorców. Fundacja musi w toku działalności ponosić też koszty związane z jej funkcjonowaniem: opłaty za usługi księgowe (fundacja rodzinna jest rozliczana na tzw. pełnej rachunkowości), wynagrodzenia zarządu oraz ewentualnie – rady nadzorczej, a także koszty obligatoryjnych audytów.
3.4. Audyt fundacji
Zgodnie z przepisami ustawy o fundacji rodzinnej, zgromadzenie beneficjentów posiada uprawnienie do wyboru firmy audytorskiej lub wyznaczenia zespołu audytorów. W skład tego zespołu mogą wchodzić biegli rewidenci, doradcy podatkowi, adwokaci lub radcowie prawni. Wobec tego, że audyt nie ogranicza się jedynie do kontroli finansowej, istotne jest, aby umożliwić udział nie tylko biegłym rewidentom.
Zewnętrzni audytorzy dokonują audytu zarządzania aktywami fundacji rodzinnej, zaciągania i spełniania zobowiązań oraz zobowiązań publicznoprawnych. Audyt przeprowadza się pod kątem prawidłowości, rzetelności oraz zgodności z prawem, celem oraz dokumentami fundacji rodzinnej. Na koniec zarząd otrzymuje raport z wykonanego audytu. Przeprowadzany jest on co do zasady raz na cztery lata, co generuje dodatkowe koszty prowadzenia fundacji rodzinnej.
4. Podsumowanie
Choć fundacja rodzinna nie jest pozbawiona wad, jej utworzenie może okazać się optymalnym rozwiązaniem pozwalającym na dokonanie sukcesji firmy rodzinnej oraz pomnożenie wniesionego do niej kapitału. Na pewno zachęcają do skorzystania z tej formy prawnej atrakcyjne zasady związane z opodatkowaniem fundacji oraz możliwość zabezpieczenia pod pewnymi warunkami składników majątkowych. W korzystaniu z tych zalet kluczowe jest jednak dobre zaplanowanie struktury fundacji, uwzględniające cele fundatora i specyfikę prowadzonego przez niego biznesu.
Ciągłość dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego a niespełnienie warunków do ulgi Mały ZUS Plus
Płatnik zachowuje ciągłość podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Fakt zgłoszenia się do małego ZUS i następnie wyrejestrowania z powodu niespełnienia warunków ustawowych do jego kontynuowania, nie może mieć negatywnych skutków w aspekcie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Płatnik podlegał ubezpieczeniu chorobowemu przez cały 2023 r., a w roku 2024 r. również taką chęć wyraził. Zgłaszając się do małego ZUS zgłasza również chęć podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Po analizie warunków powodujących niemożność podlegania pod mały ZUS z datą od 1.1.2024 r. zgłasza się ponownie do „dużego ZUS” również z ubezpieczeniem chorobowym.
Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje począwszy od dnia wskazanego we wniosku, jednak nie wcześniej niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Taki warunek uniemożliwia zgłaszanie się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego wstecz.
Jest jeden wyjątek od powyższej reguły, a mianowicie przypadek objęcia ubezpieczeniem począwszy od dnia wskazanego we wniosku, wcześniejszego od dnia jego dostarczenia może mieć miejsce wtedy, gdy zgłoszenie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego zostanie złożone razem ze zgłoszeniem do obowiązkowych ubezpieczeń, pod warunkiem zachowania terminu zgłoszenia, czyli przed upływem 7 dni od dnia powstania tytułu do tych ubezpieczeń. Taka sytuacja występuje np. przy założeniu działalności gospodarczej – jeżeli do 7 dni zostanie złożony wniosek, w którym nastąpi zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowego i wypadkowego oraz zostanie wyrażona chęć równoczesnego przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, to wówczas objęcie wszystkimi ubezpieczeniami zadziała od samego początku.
W przypadku, gdy decyzja o przystąpieniu do ubezpieczenia chorobowego zostanie podjęta już na etapie zgłoszenia do ubezpieczeń, wystarczające będzie dostarczenie deklaracji ZUS ZUA, w której nastąpi zgłoszenie do obowiązkowych ubezpieczeń.
W przypadku wskazanym w zapytaniu zainteresowany zgłaszając się do „małego ZUS”, dokonał prawidłowego zgłoszenia i nie miał jednocześnie świadomości, że nie będzie spełnił warunków do korzystania z niego. Po tym, jak odmówiono zainteresowanemu możliwości korzystania z tej formy preferencji, zgłasza się od samego początku, tj. bez żadnej przerwy, ponownie do dużego ZUS.
Zbyt późne rozpoczęcie fiskalizacji a czynny żal
Opis sytuacji: Podatnik korzysta ze zwolnienia z VAT i prowadzi PKPiR. Podatnik świadczył m.in. usługi dla osób prywatnych nieprowadzących działalności gospodarczej (konsumentów), wynagrodzenie za usługi było płatne gotówką i przelewami, za usługi wystawiał fakturę VAT ale nie założył kasy fiskalnej i nie rejestrował sprzedaży na kasie fiskalnej. Sprzedaż była ujmowana w PKPiR na podstawie wystawianych faktur. Limit na kasę fiskalną – 20 000 zł obliczony był proporcjonalnie od pierwszej sprzedaży został przekroczony w październiku 2023 r. a kasa fiskalna będzie zakupiona i używana dopiero od marca 2024, czyli po terminie.
Prawidłowo zostało zidentyfikowane, że podatnik zbyt późno rozpoczął ewidencjonowanie sprzedaży w stosunku do wpłat gotówkowych.
W przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych w art. 111 ust. 1 VATU wprowadzony został obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących.
Podatnicy rozpoczynający sprzedaż na rzecz osób fizycznych mogą korzystać ze zwolnienia z obowiązku stosowania kas rejestrujących na podstawie § 3 ust. 1 pkt 1 i 2 KasRejR, zgodnie z którym zwalnia się z obowiązku stosowania kas rejestrujących w danym roku podatkowym podatników, u których wartość sprzedaży dokonanej na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty 20 000 zł (bez VAT).
Należy pamiętać o wyjątkach w liczeniu tego limitu dla podatników rozpoczynających sprzedaż na rzecz osób fizycznych. W przypadku podatników rozpoczynających w poprzednim roku podatkowym dostawę towarów lub świadczenie usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, jeżeli wartość sprzedaży z tego tytułu nie przekroczyła, w proporcji do okresu wykonywania tych czynności w poprzednim roku podatkowym, kwoty 20 000 zł. Natomiast u podatników rozpoczynających po 31.12.2023 r. dostawę towarów lub świadczenie usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, zwolnienie z kas stosuje się, jeżeli przewidywana przez podatnika wartość sprzedaży z tego tytułu nie przekroczy w proporcji do okresu wykonywania tych czynności w danym roku podatkowym kwoty 20 000 zł.
Warto też widzieć kiedy zwolnienie traci moc w związku z przekroczeniem limitu (§ 5 ust. 1 i ust. 2 KasRejR):
- po upływie dwóch miesięcy następujących po miesiącu, w którym wartość sprzedaży podatnika dokonanej na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych przekroczyła kwotę 20 000 zł,
- po upływie dwóch miesięcy następujących po miesiącu, w którym wartość sprzedaży podatnika z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, w proporcji do okresu wykonywania tych czynności, przekroczyła kwotę 20 000 zł.
Oznacza to, że podatnik przekroczył limit w październiku 2023 r., a powinien rozpocząć stosowanie kasy od stycznia 2024 r.
Przy czym obowiązek stosowania kasy rejestrującej dotyczy wpłat gotówkowych.
W odniesieniu do zapłaty przelewem podatnik może dalej stosować tylko dla tych wpłat zwolnienie zgodnie z warunkami określonymi w poz. 37 załącznika do KasRejR – czyli: „jeżeli świadczący usługę otrzyma w całości zapłatę za wykonaną czynność za pośrednictwem poczty, banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej (odpowiednio na rachunek bankowy podatnika lub na rachunek podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której jest członkiem), a z ewidencji i dowodów dokumentujących zapłatę jednoznacznie wynika, jakiej konkretnie czynności dotyczyła”.
Na podstawie art. 53 § 21 KKS zapisy kasy rejestrującej są uważane za „księgi”. Zgodnie natomiast z art. 60 § 1 KKS kto nie prowadzi księgi popełnia przestępstwo skarbowe, a w niektórych sytuacjach wykroczenie skarbowe (art. 60 § 4 KKS).
Zgodnie natomiast z art. 16 § 1 KKS nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.
Art. 16 KKS nie wymaga wprost usunięcia skutków czynu.
Podatnik powinien złożyć czynny żal i wskazać w nim, że od zakupu kasy ewidencjonuje wpłaty gotówkowe na bieżąco oraz że nie uszczuplił VAT należnego. Nie powinien ewidencjonować transakcji wstecznie.
