Odebranie gruntu leśnego bez decyzji nacjonalizacyjnej może skutkować zasiedzeniem tego gruntu przez Skarb Państwa – postanowienie SN

Stan faktyczny

Nadleśnictwo Lasów Państwowych w K. (woj. małopolskie) złożyło do miejscowego sądu w sprawie zasiedzenia około 23 ha lasów, którymi gospodarowało od kilkudziesięciu lat. Lasy te należały wcześniej do rodziny P., która utraciła nieruchomości i sporny las w wyniku skazania właściciela majątku Adama P. za próbę nielegalnego przekroczenia granicy i wywóz ruchomości bez zezwolenia. Właściciel i jego żona spędzili w więzieniu około 8 lat, ale w 1967 r. zostali zrehabilitowani – SN prawomocnie uchylił wyrok skazujący i uniewinnił ich.

Jednak las został wcześniej przejęty przez państwo i zarządzany był przez Lasy Państwowe – Nadleśnictwo w K. Formalnej decyzji nacjonalizacyjnej nigdy nie wydano.

Próbę odzyskania majątku Adam P. przeprowadził na przełomie lat 1969-70. Proces ten utknął jednak w martwym punkcie, a po wielu latach okazało się, że jego akta zaginęły w niejasnych okolicznościach.

Gdy Lasy Państwowe wniosły o stwierdzenie zasiedzenia spornego lasu z dniem 1.1.1977 r., spadkobiercy rodziny P. wskazali przed sądem, że w istocie nadleśnictwo zawiadujące ich majątkiem wykonywało tylko funkcje administracyjne. Wszelkie obowiązki – plany urządzenia lasu i inne czynności miały wynikać wprost z przepisów administracyjnych, regulujących gospodarkę leśną.

Stanowisko sądów I i II instancji

Sądy I i II instancji uznały argumenty spadkobierców rodziny P. i oddaliły wniosek, ale SN uwzględnił skargę kasacyjną Prokuratorii Generalnej RP (reprezentującej w sprawie Skarb Państwa) i nakazał ponowne rozpatrzenie sprawy.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Zdaniem SN fakt realizowania obowiązków publicznoprawnych, wynikających z ustawy o lasach i innych aktów prawnych nie oznacza, że Skarb Państwa – a w jego imieniu odpowiednie jednostki leśne – nie zachowywał się jak właściciel. Część obowiązków ustawowych dotyczy wyłącznie lasów państwowych. Tak jest np. w przypadku planu urządzenia lasu, który w pełnym zakresie sporządza się dla lasów będących własnością Skarbu Państwa, zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z 28.9.1991 r. o lasach (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2129 ze zm.; dalej: LasU). Tak plan był ustalany zgodnie z art. 18 LasU w przypadku spornego lasu.

Zarząd sukcesyjny nad przedsiębiorstwem osoby fizycznej – istota i cel zarządu

Cel zarządu sukcesyjnego

Wprowadzenie regulacji dotyczących zarządu sukcesyjnego rozwiązuje wiele trudności, jakie powstają w związku ze śmiercią osoby fizycznej prowadzącej indywidualną działalność gospodarczą lub w formie spółki cywilnej. Ustawa reguluje zagadnienia umożliwiające kontynuację, czy wznowienie działalności przedsiębiorstwa przez następców prawnych przedsiębiorcy, poprzez ustanowienie zarządu sukcesyjnego nad przedsiębiorstwem w spadku. Zarząd taki pozwala wyeliminować wiele niekorzystnych skutków, wiążących się ze śmiercią przedsiębiorcy, m.in. związane z wygaśnięciem umów o pracę, pełnomocnictw, czy wygaśnięciem umów cywilnoprawnych, jak również wygaśnięciem decyzji administracyjnych dotyczących prowadzenia danego rodzaju działalności gospodarczej (koncesji, licencji itp.) oraz umożliwia przejęcie uprawnień i obowiązków podatkowych. Zasadniczym celem wprowadzenia ustanowienie zarządu sukcesyjnego jest zachowanie ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa prowadzonego przez osobę fizyczną w przypadku jej śmierci, jak też wzmocnienie ochrony praw osób trzecich. Ustawa reguluje zasady sprawowania tymczasowego zarządu nad przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który wykonywał we własnym imieniu działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG, jak też kontynuowania działalności gospodarczej wykonywanej z wykorzystaniem tego przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo w spadku – definicja

Ustawa nie ogranicza prawa do ustanowienia zarządu sukcesyjnego do przypadków posiadania przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55 ¹ KC, gdyż w rozumieniu art. 2 ZarządSukcU – przedsiębiorstwo w spadku obejmuje składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, stanowiące mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci. Podobnie jak w przypadku innych form sprawowania zarządu nad masą majątkową (np. w przypadku egzekucji przez zarząd nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym dłużnika, kuratora spadku, zarządu przymusowego, czy sprawowania zarządu przez syndyka masą upadłości) niezbędne było określenie, jakie składniki składają się na „przedsiębiorstwo w spadku”, aby było wiadomym, jakimi składnikami majątkowymi będzie zarządzał zarządca sukcesyjny. Przedsiębiorstwo w spadku obejmuje także składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej, nabyte przez zarządcę sukcesyjnego albo na podstawie czynności, o których mowa w art. 13 ZarządSukcU, w okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego albo wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego. Ponadto (wg art. 2 ust. 2 ZarządSukcU), jeżeli w chwili śmierci przedsiębiorcy przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55 ¹ KC stanowiło w całości mienie przedsiębiorcy i jego małżonka, przedsiębiorstwo w spadku obejmuje całość tego przedsiębiorstwa. Ustanowienie takiego zarządcy umożliwia kontynuowanie działalności gospodarczej zmarłego przedsiębiorcy, ale nie pozbawia prawa własności następców prawnych. Właścicielem przedsiębiorstwa w spadku jest przede wszystkim osoba, która nabyła prawo do przedsiębiorstwa w spadku na skutek powołania do spadku, czyli spadkobierca ustawowy albo testamentowy przedsiębiorcy.

Podstawy ustanowienia zarządu sukcesyjnego

Do ustanowienia zarządu sukcesyjnego wymagane jest: 1) powołanie zarządcy sukcesyjnego; 2) wyrażenie zgody osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji; 3) dokonanie wpisu do CEIDG zarządcy sukcesyjnego albo zastrzeżenia, że zarządcą sukcesyjnym stanie się prokurent z chwilą śmierci przedsiębiorcy (art. 6 ust. 1 ZarządSukcU). Nie stanowi przeszkody w ustanowieniu zarządu sukcesyjnego zawieszenie działalności gospodarczej, ale nie jest dopuszczalne ustanowienie zarządu sukcesyjnego, jeżeli została ogłoszona upadłość przedsiębiorcy. Zarząd sukcesyjny będzie ustanowiony z chwilą:

1. śmierci przedsiębiorcy, w przypadku gdy przedsiębiorca złożył wniosek o wpis do CEIDG zarządcy sukcesyjnego, jednakże z tym zastrzeżeniem, że nie dojdzie do ustanowienia zarządu w takim przypadku, jeśli: a) akt zgonu przedsiębiorcy nie zawiera daty zgonu; b) chwila śmierci przedsiębiorcy została oznaczona w postanowieniu sądu stwierdzającym zgon albo uznającym przedsiębiorcę za zmarłego; 
2. dokonania wpisu do CEIDG zarządcy sukcesyjnego powołanego na wniosek: a) małżonka przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, lub b) osoby, która przyjęła zapis windykacyjny, którego przedmiotem jest przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie, a jeżeli nie ogłoszono testamentu, w którym został uczyniony taki zapis windykacyjny – osoba, która przyjęła spadek (tj. na podstawie art. 12 ust. 1 ZarządSukcU). Natomiast po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydaniu europejskiego poświadczenia spadkowego, zarządcę może powołać wyłącznie właściciel przedsiębiorstwa w spadku (art. 12 ust. 2ZarządSukcU). 

Prawo do powołania zarządcy sukcesyjnego ww. sytuacjach, wymagana jest zgoda osób, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85/100. Zarówno zgoda, jak i powołanie zarządcy na podstawie art. 12 ust. 1 i 2 ZarządSukcU wymaga formy aktu notarialnego. Przy czym powołanie zarządcy sukcesyjnego albo wyrażenie zgody na powołanie zarządcy sukcesyjnego przez przedstawiciela ustawowego osoby, która nie ma zdolności do czynności prawnych albo której zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego (art. 12 ust. 5 ZarządSukcU). Uprawnienie do powołania pierwszego zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy. Z tym, że jeżeli akt zgonu przedsiębiorcy nie zawiera daty zgonu albo chwila śmierci przedsiębiorcy została oznaczona w postanowieniu sądu stwierdzającym zgon, termin ten biegnie od dnia, odpowiednio, znalezienia zwłok przedsiębiorcy albo uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego zgon.

W okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego, a jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony – do dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego ustawa przyznaje prawo dokonywania czynności koniecznych do zachowania majątku lub możliwości prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku małżonkowi przedsiębiorcy, przysługującemu udział w przedsiębiorstwie w spadku, spadkobiercy ustawowemu przedsiębiorcy, a także spadkobiercy testamentowemu albo zapisobierca windykacyjny, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Specyfika zarządu sukcesyjnego

Zarząd sukcesyjny obejmuje zobowiązanie do prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku (art. 18 ZarządSukcU), a zarządca sukcesyjny działa w i mieniu własnym, na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku (art. 21 ust. 1 ZarządSukcU). Zarząd sukcesyjny nie może być przeniesiony, natomiast zarządca sukcesyjny może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności (art. 19 ZarządSukcU). Zarządca sukcesyjny nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, chyba że odrębne przepisy stanowią inaczej, a jedynie za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania obowiązków (art. 32 ZarządSukcU).

Ustawa weszła w życie 25.11.2018 r. z wyjątkiem art. 30, regulującego kwestie powstrzymania się ze spełnieniem świadczenia oraz świadczeń wzajemnych, który wejdzie w życie 25.2.2019 r.

Autorka jest doktorem habilitowanym, prof. nadzw. Uniwersytetu Wrocławskiego

Śmierć uczestnika postępowania wieczystoksięgowego

Stan faktyczny

Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa (dalej: WSM) złożyła do sądu wieczystoksięgowego wniosek o wykreślenie z księgi wieczystej przysługującej jej służebności gruntowej przechodu i przejazdu. Problem polegał jednak na tym, że WSM nie była jedynym użytkownikiem wieczystym (gdyż grunt władnący był tylko w użytkowaniu wieczystym) nieruchomości władnącej tą służebnością. Mimo że wcześniej WSM notarialnie zrzekła się tej służebności, sąd oddalił wniosek, a sąd II instancji – apelację. Uzasadnieniem dla tych postanowień był fakt wskazany przez sąd, iż uprawnionymi z tej służebności poza spółdzielnią byli także właściciele mieszkań w budynkach należących do WSM i tworzących razem z nią wspólnoty mieszkaniowe. Właściciele ci mieli także udziały w użytkowaniu wieczystym gruntu władnącego dla służebności, którą WSM chciała wykreślić.

Skargę kasacyjną złożyła WSM, ale nie została ona przyjęta, gdyż miała ona być spóźniona. Od postanowienia odwołała się spółdzielnia, ale w toku tej sprawy dwoje z uczestników – właścicieli mieszkań i współużytkowników wieczystych zmarło.

Stanowiska sądów

Mimo to sąd kontynuował postępowanie, nie umarzając go. W efekcie spadkobiercy zmarłych mieszkańców nie zostali w ogóle powiadomieni o stanie sprawy, nie byli też wzywani do sądu. Ostatecznie warszawski sąd okręgowy przekazał skargę kasacyjną WSM do Sądu Najwyższego, do rozpoznania. Gdy do SN dotarły akty zgonu uczestników – zmarłych mieszkańców, powstał problem prawny – czy w takim wypadku sąd II instancji miał prawo procedować dalej, z pominięciem następców prawnych zmarłych uczestników postępowania, których wpisane do księgi wieczystej prawo wynikające ze służebności miały być wykreślone. Kwestię tą skład orzekający SN postanowił przekazać do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Zgodnie z podjętą uchwałą przez SN, w razie śmierci uczestnika postępowania wieczystoksięgowego, którego prawo wpisane do księgi wieczystej ma być wykreślone, sąd nie zawiesza postępowania.

W myśl bowiem art. 626¹ § 2 ustawy z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.) określa krąg uczestników postępowania, którymi – oprócz wnioskodawcy – są tylko te osoby, których prawa zostały wykreślone lub obciążone bądź na rzecz których wpis ma nastąpić. SN biorąc pod uwagę ten przepis uznał, że następstwo prawne po śmierci uczestnika postępowania nie jest tym samym co następstwo procesowe. Zawieszenie postępowania służy następcom procesowym zmarłego, ale oni muszą być uznani za uczestników takiego postępowania. W tym wypadku następca prawny, spadkobierca zmarłego uczestnika postępowania wieczystoksięgowego nie mieści się w kręgu uczestników wskazanych w tym przepisie, nie jest więc następcą procesowym zmarłego.

Projekt nowelizacji ustawy o własności lokali

Pierwsza zmiana dotyczy rozszerzenia katalogu dokumentów stanowiących podstawę do wyodrębniania lokalu i wydania zaświadczenia o jego samodzielności . Chodzi tu o uchwałę o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej , zrealizowane w oparciu o ustawę z 5.7.2018 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących (Dz.U. z 2018 r. poz. 1496 ze zm.).

Druga zmiana dotyczy tzw. małych wspólnot mieszkaniowych. Obecnie małą wspólnotę mieszkaniową tworzą wyodrębnione oraz niewyodrębnione lokale, należące nadal do dotychczasowego właściciela, których liczna jest nie jest większa niż siedem. Po zmianie będą to trzy lokale.

Projekt znajduje się obecnie w Stałym Komitecie Rady Ministrów.

Ciąg dalszy zmian w sposobie oceniania nauczycieli

Na podstawie ustawy z 22.11.2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw, wprowadzona zostanie zmiana w ustawie z 26.1.1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm., dalej: KartaNauczU), polegająca na uchyleniu ust. 14-18 w art. 6a. Przepisy te dotyczą ustalania przez dyrektorów szkół oraz organy prowadzące nadzór pedagogiczny w porozumieniu z organami prowadzącymi regulaminów określających wskaźniki oceny pracy nauczycieli, odnoszących się do poziomu spełniania poszczególnych kryteriów oceny pracy nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego oraz uwzględniających specyfikę pracy w danej szkole. Zmiany te wejdą w życie już 1.1.2019 r., w efekcie czego wszelkie kwestie związane z oceną pracy nauczycieli będą określone w:

1) KartaNauczU,

2) rozporządzeniu MEN z 29.5.2018 r. w sprawie szczególnych kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli, zakresu informacji zawartych w karcie oceny pracy, składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego oraz trybu postępowania odwoławczego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1133).

Kwestie te nie będą natomiast ustalane w regulaminach określających wskaźniki oceny pracy nauczycieli.

Ponieważ jednak ww. rozporządzenie MEN z 29.5.2018 r. w swojej treści odnosi się do likwidowanych regulaminów, powstała konieczność jego zmiany. Projektowane zmiany polegają na usunięciu odesłań do likwidowanych regulaminów (§ 6 ust. 1, § 10 ust. 1 i § 12 ust. 7). Planowane jest również wprowadzenie przepisów określających skalę punktową, którą należy stosować oceniając poziom spełniania każdego kryterium oceny pracy – od 0 do 3 punktów, a także wzór służący do wyliczenia poziomu spełniania wszystkich kryteriów oceny pracy mających zastosowanie do nauczycieli.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami przejściowymi w odniesieniu do postępowań w sprawie dokonania oceny pracy nauczycieli:

1) wszczętych po 31.8.2018 r. i niezakończone przed 1.1.2019 r.,

2) którzy w okresie od 1.9.2018 r. do 31.12.2018 r. zakończyli staż na kolejny stopień awansu zawodowego,

– zgodnie z art. 140 ustawy nowelizującej z 22.11.2018 r. – będą miały zastosowanie przepisy dotychczasowe, a więc z użyciem regulaminów.

Ryczałt za wykonanie odstrzału sanitarnego dzików

W Dz.U. z 2018 r. pod poz. 2194 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 15.11.2018 r. w sprawie wysokości ryczałtu za wykonanie odstrzału sanitarnego dzików.

Wysokość zryczałtowanego zwrotu kosztów za każdą odstrzeloną sztukę:

§ 2. Do zryczałtowanego zwrotu kosztów za dziki odstrzelone przed dniem wejścia w życie nowego rozporządzenia, tj. przed 24.11.2018 r., który nie został dokonany przed tym dniem, stosuje się przepisy dotychczasowe, czyli uchylonego rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 16.12.2016 r. w sprawie wysokości ryczałtu za wykonanie odstrzału sanitarnego dzików (Dz.U. z 2016 r. poz. 2172).

Zmiany w zakresie cen transferowych

1. Zmniejszenie obowiązków dokumentacyjnych. Zostały podniesione progi po przekroczeniu których powstaje obowiązek sporządzenia dokumentacji cen transferowych. Mechanizm określania progów jest teraz dużo łatwiejszy w stosowaniu.

2. Wydłużenie terminów. Terminy na złożenie oświadczenia o sporządzeniu lokalnej dokumentacji cen transferowych oraz złożenie informacji o cenach transferowych zostały wydłużone z 3 do 9 miesięcy po zakończeniu roku podatkowego. Natomiast termin na sporządzenie grupowej dokumentacji cen transferowych wyniesie 12 miesięcy po zakończeniu roku podatkowego.

3. Ułatwienia i zwolnienia dokumentacyjne. Wprowadzono możliwość realizacji obowiązku posiadania grupowej dokumentacji cen transferowych poprzez wykorzystanie w tym celu bezpośrednio dokumentacji sporządzonej przez inny podmiot z grupy, w tym również w języku angielskim. W efekcie podatnicy, którzy otrzymują taką dokumentację z grupy, nie będą zobowiązani do sporządzania jej we własnym zakresie.

4. Ujednolicenie wymogów dokumentacyjnych ze standardami OECD. Zostały zmienione elementy lokalnej i grupowej dokumentacji cen transferowych, tak by odzwierciedlały wymogi wynikające z wytycznych OECD.

5. Wprowadzenie uproszczonych zasad rozliczeń. Wprowadzono uproszczenia, których zastosowanie przez podatnika skutkuje uznaniem ceny lub jej elementu za rynkową.

6. Kompleksowe uregulowanie zasady ceny rynkowej. Możliwość zastosowania, w uzasadnionych przypadkach innych niż wymienione w ustawie, metod, w tym technik wyceny, do określania przychodów lub kosztów uzyskania przychodów podatnika z transakcji kontrolowanych, co umożliwi organom podatkowym efektywniejszą weryfikację zgodności warunków pomiędzy podmiotami powiązanymi z warunkami rynkowymi.

7. Warunki stosowania korekty cen transferowych . Wprowadza się jednoznaczną regułę, że korekta cen transferowych stanowi odpowiednio przychód lub koszt uzyskania przychodów i jest ujmowana w roku, którego dotyczy – o ile spełnione są warunki wskazane w przepisie.

8. Nowoczesne raportowanie cen transferowych . Zastąpiono obowiązek składania przez podatników sprawozdań CIT/TP lub PIT/TP prostszym i bardziej przyjaznym dla podatników sposobem raportowania cen transferowych w formie elektronicznej (TP-R), który jednocześnie zapewni większą efektywność typowania podatników do kontroli.

9. Ujednolicenie pojęć i definicji . Wszystkie przepisy dotyczące cen transferowych zostały umieszczone w jednym nowym rozdziale. Jednocześnie wprowadzono kilka kluczowych definicji legalnych.

Zmiany w zakresie systemu podatków dochodowych od 1.1.2019 r.

Ustawą z 23.10.2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 2193) wprowadzono liczne i istotne zmiany, które zaczną obowiązywać od 1.1.2019 r.

Zmiany korzystne dla podatników:

1) preferencyjne opodatkowanie dochodów generowanych przez prawa własności intelektualnej (tzw. IP BOX, Innovation Box) – 5% preferencyjna stawka podatku dochodowego;

2) dodatkowe odliczenie hipotetycznych odsetek (max. do 250 000 zł w roku podatkowym) od własnego kapitału w przypadku pozostawiania w spółkach kapitału na rozwój;

3) wprowadzenie szczególnych rozwiązań odnoszących się do nabywania przez podmioty gospodarcze pakietów wierzytelności;

4) zwolnienie z podatku u źródła odsetek i dyskonta, uzyskanych przez nierezydentów z tytułu euroobligacji;

5) uregulowanie skutków podatkowych obrotu walutami wirtualnymi;

6) zmiany w zakresie przepisów dotyczących cen transferowych.

Zmiany uszczelniające system podatków dochodowych:

1) wprowadzenie opodatkowania dochodów z niezrealizowanych zysków (tzw. exit tax);

2) zmiany w zakresie sposobu poboru podatku u źródła;

3) wprowadzenie obowiązku przekazywania organom podatkowym informacji o schematach podatkowych;

4) zmiany w zakresie przepisów odnoszących się do obejścia prawa podatkowego, m.in. w zakresie ogólnej klauzuli;

5) wprowadzenie dodatkowego zobowiązania podatkowego w sytuacji zastosowania przepisów o obejściu prawa podatkowego;

6) zmiany w zakresie regulacji dotyczących zagranicznych spółek kontrolowanych.

Opodatkowanie z niezrealizowanych zysków kapitałowych – tzw. exit tax

To nowe rozwiązanie podatkowe ma na celu uszczelnienie systemu podatkowego. Zostało one wprowadzone ustawą z 23.10.2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 2193).

Istotą przepisów o exit tax jest opodatkowanie nierealizowanych jeszcze zysków kapitałowych, w związku z przeniesieniem przez podatnika, do innego państwa, aktywów, w tym wchodzących w skład zagranicznego zakładu lub w związku ze zmianą rezydencji podatkowej. Wprowadzone zmiany wynikają z przepisów unijnych, a przede wszystkim z tzw. dyrektywy ATAD.

Zdarzenia, z którymi wiąże się konieczność wykazania niezrealizowanych zysków to:

1) przeniesienie przez polskiego rezydenta do swojego zagranicznego zakładu składnika majątku dotychczas związanego z działalnością prowadzoną na terytorium Polski;

2) przeniesienie przez nierezydenta do państwa swojej rezydencji podatkowej lub do państwa innego niż Polska, w którym prowadzi działalność poprzez zagraniczny zakład, składnika majątku dotychczas związanego z działalnością prowadzoną na terytorium Polski przez zagraniczny zakład;

3) przeniesienie przez nierezydenta do innego państwa całości lub części działalności prowadzonej dotychczas poprzez położony na terytorium Polski zagraniczny zakład;

4) zmiana przez polskiego rezydenta rezydencji podatkowej, w wyniku której Polska traci prawo do opodatkowania dochodów ze zbycia składnika majątku będącego własnością tego podatnika w związku z przeniesieniem jego miejsca zamieszkania, siedziby lub zarządu do innego państwa.

Podatek od dochodów z niezrealizowanych zysków w przypadku podatników PIT wynosi:

1) 19% podstawy opodatkowania – gdy ustalana jest wartość podatkowa składnika majątku;

2) 3% podstawy opodatkowania – gdy nie ustala się wartości podatkowej składnika majątku.

W przypadku podatników PIT przepisów o podatku od niezrealizowanych zysków co do zasady nie stosuje się, gdy wartość rynkowa składnika majątku lub suma ich wartości rynkowych nie przekracza 4 mln zł.

Dla podatników CIT stawka podatku od niezrealizowanych zysków jest jedna i wynosi 19% podstawy opodatkowania.

Podstawę opodatkowania podatkiem od dochodów z niezrealizowanych zysków stanowi suma dochodów z niezrealizowanych zysków ustalonych dla poszczególnych składników majątku. W przypadku przeniesienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części dochód z niezrealizowanych zysków dotyczy całego przedsiębiorstwa (jego zorganizowanej części).

Podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym deklaracje, według ustalonego wzoru, o wysokości dochodu z niezrealizowanych zysków do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten dochód powstał dochód, oraz w tym terminie wpłacić podatek należny.

Dochody z praw własności intelektualnej z 5% stawką – Innovation Box

Preferencyjne opodatkowanie dochodów generowanych przez prawa własności intelektualnej (Innovation Box) polega na obniżeniu poziomu opodatkowania do 5% dochodu uzyskiwanego z praw własności intelektualnej (tzw. kwalifikowane prawa własności intelektualnej).

Kwalifikowanymi prawami własności intelektualnej są:

patent, prawo ochronne na wzór użytkowy, prawo z rejestracji wzoru przemysłowego, prawo z rejestracji topografii układu scalonego, dodatkowe prawo ochronne dla patentu na produkt leczniczy lub produkt ochrony roślin, prawo z rejestracji produktu leczniczego i produktu leczniczego weterynaryjnego dopuszczonych do obrotu, prawo z rejestracji nowych odmian roślin i ras zwierząt, autorskie prawo do programu komputerowego – podlegające ochronie prawnej na podstawie przepisów odrębnych ustaw lub ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Polska, oraz innych umów międzynarodowych, których stroną jest UE, których przedmiot ochrony został wytworzony, rozwinięty lub ulepszony przez podatnika w ramach prowadzonej przez niego działalności badawczo-rozwojowej.

Warunkiem koniecznym dla skorzystania z preferencji jest wymóg prowadzenia przez podatnika działalności badawczo-rozwojowej bezpośrednio związanej z wytworzeniem, komercjalizacją, rozwojem lub ulepszeniem kwalifikowanego prawa własności intelektualnej. Ponadto warunkiem skorzystania z preferencyjnej stawki podatku jest wyodrębnienie dochodu jej podlegającego w księgach rachunkowych. Wszystkim podatnikom korzystającym z Innovation Box przysługuje prawo do preferencji podatkowej do czasu wygaśnięcia danego prawa, np. w przypadku patentu na wynalazek przez 20 lat.

Przepisy przewidują odpowiedni wzór , bowiem wysokość kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej ustala się jako iloczyn dochodu z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej osiągniętego w roku podatkowym i wskaźnika obliczonego według wzoru:

w którym poszczególne litery oznaczają koszty faktycznie poniesione przez podatnika na:

a – prowadzoną bezpośrednio przez podatnika działalność B+R związaną z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej,

b – nabycie wyników prac badawczo-rozwojowych związanych z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, innych niż wymienione w lit. d, od podmiotu niepowiązanego,

c – nabycie wyników prac badawczo-rozwojowych związanych z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, innych niż wymienione w lit. d, od podmiotu powiązanego,

d – nabycie przez podatnika kwalifikowanego prawa własności intelektualnej.

Do kosztów nie zalicza się kosztów, które nie są bezpośrednio związane z kwalifikowanym prawem własności intelektualnej, w szczególności odsetek, opłat finansowych oraz kosztów związanych z nieruchomościami.

Dochodem (stratą) z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej jest dochód (strata) z pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie, w jakim został osiągnięty:

1) z opłat lub należności wynikających z umowy licencyjnej, która dotyczy kwalifikowanego prawa własności intelektualnej;

2) ze sprzedaży kwalifikowanego prawa własności intelektualnej;

3) z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej uwzględnionego w cenie sprzedaży produktu lub usługi;

4) odszkodowania za naruszenie praw wynikających z kwalifikowanego prawa własności intelektualnej, jeżeli zostało uzyskane w postępowaniu spornym, w tym postępowaniu sądowym albo arbitrażu.