W razie śmierci uczestnika postępowania wieczystoksięgowego sąd nie zawiesza postępowania (uchw. składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 28.11.2018 r. , III CZP 25/18).

Stan faktyczny

Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa (dalej: WSM) złożyła do sądu wieczystoksięgowego wniosek o wykreślenie z księgi wieczystej przysługującej jej służebności gruntowej przechodu i przejazdu. Problem polegał jednak na tym, że WSM nie była jedynym użytkownikiem wieczystym (gdyż grunt władnący był tylko w użytkowaniu wieczystym) nieruchomości władnącej tą służebnością. Mimo że wcześniej WSM notarialnie zrzekła się tej służebności, sąd oddalił wniosek, a sąd II instancji – apelację. Uzasadnieniem dla tych postanowień był fakt wskazany przez sąd, iż uprawnionymi z tej służebności poza spółdzielnią byli także właściciele mieszkań w budynkach należących do WSM i tworzących razem z nią wspólnoty mieszkaniowe. Właściciele ci mieli także udziały w użytkowaniu wieczystym gruntu władnącego dla służebności, którą WSM chciała wykreślić.

Skargę kasacyjną złożyła WSM, ale nie została ona przyjęta, gdyż miała ona być spóźniona. Od postanowienia odwołała się spółdzielnia, ale w toku tej sprawy dwoje z uczestników – właścicieli mieszkań i współużytkowników wieczystych zmarło.

Stanowiska sądów

Mimo to sąd kontynuował postępowanie, nie umarzając go. W efekcie spadkobiercy zmarłych mieszkańców nie zostali w ogóle powiadomieni o stanie sprawy, nie byli też wzywani do sądu. Ostatecznie warszawski sąd okręgowy przekazał skargę kasacyjną WSM do Sądu Najwyższego, do rozpoznania. Gdy do SN dotarły akty zgonu uczestników – zmarłych mieszkańców, powstał problem prawny – czy w takim wypadku sąd II instancji miał prawo procedować dalej, z pominięciem następców prawnych zmarłych uczestników postępowania, których wpisane do księgi wieczystej prawo wynikające ze służebności miały być wykreślone. Kwestię tą skład orzekający SN postanowił przekazać do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Zgodnie z podjętą uchwałą przez SN, w razie śmierci uczestnika postępowania wieczystoksięgowego, którego prawo wpisane do księgi wieczystej ma być wykreślone, sąd nie zawiesza postępowania.

W myśl bowiem art. 6261 § 2 ustawy z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.) określa krąg uczestników postępowania, którymi – oprócz wnioskodawcy – są tylko te osoby, których prawa zostały wykreślone lub obciążone bądź na rzecz których wpis ma nastąpić. SN biorąc pod uwagę ten przepis uznał, że następstwo prawne po śmierci uczestnika postępowania nie jest tym samym co następstwo procesowe. Zawieszenie postępowania służy następcom procesowym zmarłego, ale oni muszą być uznani za uczestników takiego postępowania. W tym wypadku następca prawny, spadkobierca zmarłego uczestnika postępowania wieczystoksięgowego nie mieści się w kręgu uczestników wskazanych w tym przepisie, nie jest więc następcą procesowym zmarłego.

Ważne
Sąd więc nie ma podstaw do zawieszenia postępowania. Toczyć się ma ono dalej, aż do rozstrzygnięcia. Natomiast spadkobiercy, lub inni następcy prawni zmarłego uczestnika mogą bronić swoich praw i interesów w dalszych postępowaniach, które im przysługują – może być to powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, albo kolejne powództwo dotyczące wpisu w księdze wieczystej – ale wytoczone już w imieniu własnym.