Pozwolenia na prace i badania wykonywane przy zabytkach

W Dz.U. z 2018 r. pod poz. 1609 opublikowano rozporządzenie MKiDN z 2.8.2018 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, prac restauratorskich i badań konserwatorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków albo na Listę Skarbów Dziedzictwa oraz robót budowlanych, badań architektonicznych i innych działań przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków, a także badań archeologicznych i poszukiwań zabytków.

Rozporządzenie reguluje zasady udzielania pozwoleń w 10 grupach zagadnień. Pozwolenia wymaga więc:

Po pierwsze, prowadzenie:

1) prac konserwatorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków;

2) prac konserwatorskich przy zabytku wpisanym na Listę Skarbów Dziedzictwa;

3) prac restauratorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków;

4) prac restauratorskich przy zabytku wpisanym na Listę Skarbów Dziedzictwa;

5) robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków;

6) badań konserwatorskich przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków;

7) badań konserwatorskich przy zabytku wpisanym na Listę Skarbów Dziedzictwa;

8) badań architektonicznych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków

Po drugie, przemieszczenie zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków.

Po trzecie, trwałe przeniesienie zabytku ruchomego wpisanego do rejestru zabytków, z naruszeniem ustalonego tradycją wystroju wnętrza, w którym zabytek ten się znajduje.

Po czwarte, dokonywanie podziału zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków.

Po piąte, zmianę przeznaczenia zabytku wpisanego do rejestru zabytków lub sposobu korzystania z tego zabytku.

Po szóste, umieszczanie na zabytku wpisanym do rejestru zabytków urządzeń technicznych, tablic reklamowych lub urządzeń reklamowych w rozumieniu art. 2 pkt 16b i 16c ustawy z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1073 ze zm.) oraz napisów.

Po siódme, prowadzenie badań archeologicznych.

Po ósme, poszukiwanie ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych, w tym zabytków archeologicznych, przy użyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych i technicznych oraz sprzętu do nurkowania.

Po dziewiąte, wykonywanie robót budowlanych w otoczeniu zabytku.

Po dziesiąte, podejmowanie innych działań niż wymienione wyżej, które mogłyby prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku wpisanego do rejestru zabytków.

Rozporządzenie określa ponadto dane i informacje, które zawierają wnioski o wydanie pozwoleń, dokumentację dołączaną do tych wniosków, niezbędną do ich rozpatrzenia, dane i informacje, które zawierają te pozwolenia, oraz warunki, które mogą zostać w nich zastrzeżone, a także elementy, które zawiera dokumentacja prac konserwatorskich i prac restauratorskich prowadzonych przy zabytku ruchomym wpisanym do rejestru zabytków albo na Listę Skarbów Dziedzictwa oraz dokumentacja badań archeologicznych.

Od 1 września 2018 r. obniża się wiek młodocianego z 16 do 15 lat

Nowe widełki wiekowe młodocianego na gruncie ustawy z 26.6.1976 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.; dalej: KP) wchodzą w życie po 9 latach oczekiwania, mimo że od 1.9.2016 r. cofnięto reformę obowiązkowego wieku szkolnego z 7 do 6 lat, a 1.1.2017 r. wprowadzono nową strukturę szkolnictwa, uruchamiając likwidację gimnazjów do 1.9.2019 r. Obniżenie dolnej granicy wiekowej miało natomiast związek z poprzednimi regulacjami w tych obszarach. Nie to będzie jednak problemem pracodawców. Utrudnienia spowoduje jednoczesne funkcjonowanie w przepisach dolnej granicy wiekowej: 15. i 16. lat. Wywoła je także zapowiedź Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (odpowiedź z 31.7.2018 r.; Dziennik Gazeta Prawna z 9.8.2018 r.):

– o braku planów w kwestii wykorzystania nowej delegacji ustawowej do wydania rozporządzenia o tym, kiedy wolno zatrudniać młodych poniżej 15. roku życia, którzy ukończyli lub nie ukończyli ośmioletniej szkoły podstawowej,

– jedynie analizy przepisów, w których występuje wciąż wiek 16. lat, w tym o pracach wzbronionych, bez deklaracji ich nowelizacji.

W związku z tym poniżej przedstawiamy, jak od 1.9.2018 r. będzie wyglądało zatrudnianie młodocianych do czasu przeprowadzenia odpowiednich nowelizacji.

Obszary, w których od 1.9.2018 r. stosuje się zawsze wiek młodocianego: 15-18 lat

1. Ogólne warunki zatrudnienia: młodociany musi ukończyć ośmioletnią szkołę podstawową (do 1.9.2017 r. było to gimnazjum) oraz przedstawić świadectwo lekarskie, które stwierdza, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu (art. 191 § 1 KP). Oba wymogi obejmują umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego i wykonywania prac lekkich.

2. Zatrudnienie w celu przygotowania zawodowego: podstawowa forma, gdy młodociany nie ma kwalifikacji zawodowych. Umowa o pracę musi być zawarta na czas nieokreślony, a na określony – jeśli pracodawca zatrudnia w celu nauki zawodu większą liczbę takich osób niż wynika to z jego potrzeb. Jej celem może być nauka zawodu (maksymalnie 36 miesięcy z kilkoma wyjątkami) lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy (od 3 do 6 miesięcy). Umowa ma określać: rodzaj przygotowania zawodowego, czas trwania i miejsce jego odbywania, sposób dokształcania teoretycznego (branżowa szkoły I stopnia albo ośrodek dokształcania i doskonalenia zawodowego lub dokształcanie teoretyczne we własnym zakresie pracodawcy).

3. Badania profilaktyczne: obowiązkiem pracodawcy będzie kierowanie młodocianego na badanie wstępne przed dopuszczeniem do pracy, a także badania okresowe i kontrolne w czasie zatrudnienia. Jeżeli z orzeczenia lekarskiego po ich przeprowadzeniu będzie wynikało, że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego, pracodawca musi zmienić jej rodzaj, a gdy nie ma takiej możliwości, niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę i wypłacić młodocianemu takich możliwości – wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

4. Urlop wypoczynkowy i bezpłatny: pracodawca udzieli urlopu wypoczynkowego w czasie ferii szkolnych w wymiarze:

– 12 dni (pierwszy urlop), do których młodociany nabywa prawo z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy,

– 26 dni (kolejny urlop), do których młodociany nabywa prawo z upływem roku pracy (sumowane z pierwszym urlopem),

– 20 dni w roku kalendarzowym, w którym młodociany kończy 18 lat, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed zakończeniem tego wieku.

Na wniosek młodocianego ucznia szkoły dla pracujących, pracodawca musi udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym – 2 miesięcy.

5. Wynagrodzenie: pracodawca obliczy je w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez GUS. Stosunek procentowy wynosi dla młodocianego w pierwszym roku nauki zawodu i podczas przyuczenia do wykonywania określonej pracy – minimum 4%, w drugim roku nauki – minimum 5%, w trzecim roku nauki – minimum 6%.

6. Rozwiązanie umowy: pracodawca postępuje zgodnie z ogólnymi zasadami KP dla umów na czas nieokreślony, z tym że wypowiedzenie będzie mógł złożyć tylko w razie:

– niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,

– ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,

– reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,

– stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.

Przy wypowiedzeniu umowy o pracę w celu nauki zawodu, pracodawca zawiadamia przedstawiciela ustawowego młodocianego lub jego opiekuna oraz szkołę, jeżeli młodociany dokształca się w szkole, a także izbę rzemieślniczą (jeżeli pracodawcą jest rzemieślnik), w celu umożliwienia młodocianemu kontynuowania nauki zawodu w dotychczasowym lub pokrewnym zawodzie.

Obszary, w których po 1.9.2018 r. wiek młodocianego może wynosić 15-18 lat lub 16-18 lat

1. Czas pracy w celu przygotowania zawodowego: nie może przekraczać 6 godzin na dobę dla młodocianego do 16. roku życia, a powyżej – 8 godzin i co ważne, z racji utrzymania poprzedniej granicy dolnej po 1.9.2018 r. – do czasu zmiany regulacji – nie zaleca się wprowadzania 8 godzin pracy dla osób do 15. roku życia. Obniżona granica wiekowa obejmuje natomiast obowiązek zapewnienia 30-minutowej przerwy w pracy, gdy dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, ponieważ tutaj występuje jedynie określenie „młodocianego” bez konkretyzacji wieku dolnego. Od 15. roku życia młodocianego pracodawca będzie musiał także stosować zakaz pracy w porze nocnej i godzinach nadliczbowych, a także zapewniać mu odpoczynek dzienny w wymiarze minimum 14 godzin, a tygodniowy – 48 godzin (w tym niedziela).

2. Prace wzbronione: zakaz zatrudniania młodocianych od 15. do 18. roku życia przy pracach wymienionych w wykazie ustalonym przez Radę Ministrów w rozporządzeniu. Z powodu braku zmiany delegacji ustawowej i zachowania (przynajmniej na dzień obecny) rozporządzenia wydanego przez rząd w 2004 r. (później nowelizowanego), posługującego się wiekiem 16. lat w stosunku do młodocianego, należy przyjąć, że pracodawca stosuje ten akt prawny do młodocianych w wieku 16-18 lat. Tak samo powinien postępować wobec zakładowych wykazów prac wzbronionych i prac, których wykonywanie jest dozwolone jedynie w celu odbycia przygotowania zawodowego, ponieważ podstawą ich opracowania jest to rozporządzenie.

3. Umowa o pracę przy wykonywaniu prac lekkich: zasadniczo pracodawca będzie mógł zawierać takie umowy z młodocianym od 15. do 18. roku życia. Nie musi także zmieniać zakładowego wykazu takich prac, o ile nie ma w nim zapisanych widełek wiekowych młodocianego w wersji obowiązującej do 1.9.2018 r. Ma także w przypadku młodocianych w wieku 15-18 lat obowiązek stosowania maksymalnie:

– 12-godzinnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, a w dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych – 2 godzinnego,

– 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu – w okresie ferii szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego to maksymalnie.

Gdy młody pracownik nie ukończy 16. lat, pracodawca będzie zmuszony jednak w stosunku do niego wciąż przestrzegać 6-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy, ponieważ w tym zakresie nie nastąpiła (na razie) nowelizacja przepisu.

Zatrudnianie dzieci poniżej 15 i 16 lat

1. Zakaz z wyjątkami: Od 1.9.2018 r. będzie obowiązywał zakaz zatrudniania osoby, która nie ukończyła 15. lat. Z powodu zapowiedzi resortu pracy o nieskorzystaniu z delegacji ustawowej do wydania nowego rozporządzenia, w którym zostaną określone odstępstwa od tej reguły i milczenia co do statusu dotychczasowego aktu wykonawczego, trzeba przyjąć, że pozostaje w mocy rozporządzenie z 2002 r. W jego treści występuje jednak 16 lat jako dolna granica wiekowa młodocianego, w związku z czym pracodawca powinien jej przestrzegać.

2. Praca w wybranych instytucjach: wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16. roku życia jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową i wymaga uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy. Ta granica wiekowa jest utrzymana po 1.9.2018 r.

Prace nad nowelizacją

Trwają prace nad przeniesieniem z aktu wykonawczego do KP zasad zatrudniania młodocianych w roku kalendarzowym, w którym kończą 15 lat i 18 lat. W obu przypadkach ma być to możliwe na warunkach przewidzianych dla młodocianych. Tak zakłada art. 4 projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe i ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (numer w wykazie prac legislacyjnych: UD 398).

Weszły w życie przepisy określające ułatwienia w realizacji inwestycji mieszkaniowych

W ocenie twórców nowych przepisów (ustawa opubl. w Dz.U. z 2018 r. poz. 1496, dalej: InwestMieszkU) nowa ustawa ma stanowić narzędzie umożliwiające redukcję deficytu mieszkań i tym samym ma doprowadzić do sytuacji, w której poziom zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych będzie na poziomie zbliżonym do tego, który istnieje w krajach rozwiniętych UE. Ułatwienia przewidziane w InwestMieszkU będzie można stosować w sytuacji, gdy inwestycja mieszkaniowa będzie odpowiadać standardom, o których mowa jest w ustawie. Przy czym w zakresie nieuregulowanym w InwestMieszkU należy, zgodnie z art. 1 ust. 3, stosować przepisy z 7.7.1994 r. prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1202) – w tym w zakresie właściwości organów orzekających w sprawach pozwolenia na budowę.

Zgodnie ze słowniczkiem zawartym w InwestMieszkU przez inwestora należy rozumieć podmiot lub osobę zamierzającą realizować lub realizującą inwestycję mieszkaniową lub inwestycję towarzyszącą. Inwestycją mieszkaniową jest z kolei przedsięwzięcie obejmujące budowę, zmianę sposobu użytkowania lub przebudowę, w wyniku której powstaną budynek lub budynki mieszkalne wielorodzinne o łącznej liczbie lokali mieszkalnych nie mniejszej niż 25 lub budynki mieszkalne jednorodzinne o łącznej liczbie nie mniejszej niż 10, wraz z urządzeniami budowlanymi z nimi związanymi, drogami wewnętrznymi, a także roboty budowlane niezbędne do obsługi oraz prawidłowego wykonania tych prac; inwestycję mieszkaniową stanowią również części budynków przeznaczone na działalność handlową lub usługową. Natomiast inwestycją towarzyszącą jest inwestycja w zakresie budowy, zmiany sposobu użytkowania lub przebudowy: sieci uzbrojenia terenu w rozumieniu art. 2 pkt 11 ustawy z 17.5.1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2101 ze zm.), dróg publicznych, obiektów infrastruktury publicznego transportu zbiorowego, obiektów działalności kulturalnej, obiektów opieki nad dziećmi do lat 3, przedszkoli, szkół, placówek wsparcia dziennego, placówek opieki zdrowotnej, dziennych domów pomocy, obiektów służących działalności pożytku publicznego, obiektów sportu i rekreacji, terenów zieleni urządzonej, obiektów budowlanych przeznaczonych na działalność handlową lub usługową, o ile służą obsłudze mieszkańców budynków będących przedmiotem inwestycji mieszkaniowej.

Należy wskazać, że inwestycję mieszkaniową lub inwestycję towarzyszącą realizuje się niezależnie od istnienia lub ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, pod warunkiem że nie jest sprzeczna ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz uchwałą o utworzeniu parku kulturowego.

Należy również zauważyć, że zgodnie z art. 3 InwestMieszkU działalność handlową i usługową można będzie realizować w ramach:

1) wyodrębnionej części inwestycji mieszkaniowej oraz inwestycji towarzyszącej,

2) samodzielnego obiektu budowlanego o powierzchni sprzedaży nie większej niż 2000 m2

– ale wyłącznie pod warunkiem że powierzchnia użytkowa przeznaczona na działalność handlową lub usługową nie przekroczy 20% powierzchni użytkowej mieszkań.

W art. 4 InwestMieszkU zawarto również zasadę, zgodnie z którą w sytuacji, gdy inwestycje mieszkaniowe lub inwestycje towarzyszące miałyby być prowadzone na tym samym obszarze co inwestycje prowadzone na podstawie wskazanych w tym przepisie tzw. specustaw , te drugie miałyby pierwszeństwo przed inwestycjami mieszkaniowymi lub inwestycjami towarzyszącymi. Jednocześnie w art. 5 zawarto zasadę, zgodnie z którą inwestycji mieszkaniowych lub inwestycji towarzyszących nie lokalizuje się na terenach podlegających ochronie przed lokalizowaniem lub zabudową na podstawie odrębnych przepisów, chyba że w trybie przepisów przewidujących tę ochronę inwestor uzyska zgodę na lokalizację inwestycji mieszkaniowej lub inwestycji towarzyszącej.

InwestMieszkU zakłada, że przygotowanie do realizacji inwestycji mieszkaniowej powinno poprzedzić sporządzenie koncepcji urbanistyczno-architektonicznej, uzasadniającej rozwiązania funkcjonalno-przestrzenne inwestycji mieszkaniowej, z uwzględnieniem charakteru zabudowy miejscowości i okolicy, w której inwestycja mieszkaniowa ma być zlokalizowana. Do koncepcji trzeba będzie załączyć wizualizację proponowanej zabudowy i zagospodarowania terenu sporządzoną w sposób umożliwiający zapoznanie się z nią osobom nieposiadającym wiedzy specjalistycznej. Koncepcja powinna być sporządzona przez:

1) osobę, o której mowa w art. 5 ustawy z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1073 ze zm.), lub

2) osobę wpisaną na listę izby samorządu zawodowego architektów posiadająca uprawnienia budowlane do projektowania bez ograniczeń w specjalności architektonicznej lub uprawnienia budowlane do projektowania i kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń w specjalności architektonicznej.

Inwestor, w przypadku zamiaru realizacji inwestycji mieszkaniowej, powinien wystąpić, za pośrednictwem wójta (burmistrza, prezydenta miasta), z wnioskiem o ustalenie lokalizacji inwestycji do właściwej miejscowo rady gminy . Wniosek ten może dotyczyć również inwestycji towarzyszącej, jeżeli jest ona objęta tym samym zamierzeniem inwestycyjnym co inwestycja mieszkaniowa. Ustalenie lokalizacji nie może obejmować terenów:

1) przeznaczonych pod inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym,

2) wymagających uzyskania zgody na przeznaczenie gruntów rolnych poza granicami administracyjnymi miast na cele nierolnicze, wynikającej z przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych.

Rada gminy powinna podjąć uchwałę o ustaleniu lokalizacji lub odmowie ustalenia lokalizacji inwestycji w terminie 60 dni od dnia złożenia przez inwestora wniosku. Podejmując uchwałę rada gminy powinna wziąć pod uwagę stan zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych na terenie gminy oraz potrzeby i możliwości rozwoju gminy wynikające z ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. W sytuacji, gdy uchwała nie może być podjęta w ww. terminie, przewodniczący rady gminy będzie obowiązany w tym terminie powiadomić inwestora, podając powody opóźnienia oraz wskazując nowy termin podjęcia uchwały, nie dłuższy jednak niż 30 dni od dnia upływu pierwotnego terminu. Należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 25 ust. 1 InwestMieszkU uchwała o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej wiąże organ wydający pozwolenie na budowę.

InwestMieszkU określa również obowiązki dla wójta związane z opiniowaniem wniosku, a także w razie konieczności związane z uzgadnianiem wniosku odpowiednio z organem administracji geologicznej, wojewódzkim konserwatorem zabytków, czy zarządcą drogi. Wójt powinien przedłożyć radzie gminy projekt uchwały wraz z odpowiednimi opiniami i uwagami oraz wynikiem dokonanych uzgodnień. W przypadku, gdy wniosek inwestora dotyczyć będzie terenu, na którym obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, wójt (burmistrz, prezydent miasta) powinien przedłożyć również opracowanie ekofizjograficzne oraz prognozę oddziaływania na środowisko, sporządzone na potrzeby tego planu.

InwestMieszkU określa również:

1) standardy lokalizacji i realizacji inwestycji mieszkaniowych,

2) sposób przygotowania i realizacji inwestycji towarzyszących,

3) postępowanie w sprawie pozwolenia na budowę inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszącej,

4) ograniczenia w korzystaniu z nieruchomości w związku z realizacją inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących.

Przepisy przejściowe

Zgodnie z przepisami przejściowymi:

1) do postępowań w sprawach dotyczących inwestycji mieszkaniowych lub inwestycji towarzyszących, w rozumieniu InwestMieszkU, wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia w życie InwestMieszkU decyzją ostateczną, stosuje się przepisy dotychczasowe,

2) do umów najmu instytucjonalnego zawartych przed dniem wejścia w życie InwestMieszkU stosuje się przepisy dotychczasowe,

3) dla zamierzenia budowlanego, wobec którego przed dniem wejścia w życie InwestMieszkU:

a) został złożony wniosek o pozwolenie na budowę, odrębny wniosek o zatwierdzenie projektu budowlanego, wniosek o zmianę pozwolenia na budowę lub wniosek o zatwierdzenie zamiennego projektu budowlanego,

b) został złożony wniosek o udzielenie zgody na odstępstwo od przepisów techniczno-budowlanych,

c) zostało dokonane zgłoszenie budowy lub wykonania robót budowlanych w przypadku, gdy nie jest wymagane uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę,

d) została wydana decyzja o pozwoleniu na budowę lub odrębna decyzja o zatwierdzeniu projektu budowlanego,

e) został złożony wniosek o pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego

– stosuje się przepisy ustawy Prawo budowlane brzmieniu dotychczasowym.

Ponadto, do spraw wszczętych na podstawie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami w brzmieniu dotychczasowym i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Zmiany w prawie budowlanym

Nowa ustawa wprowadziła również kilka zmian w brzmieniu ustawy Prawo budowlane. Zmiany te dotyczą:

1) rozszerzenia wymogu projektowania i budowania budynków mieszkalnych wielorodzinnych oraz obiektów użyteczności publicznej z uwzględnieniem potrzeb osób z niepełnosprawnościami innymi niż tylko niepełnosprawność ruchowa, o których mowa w art. 1 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r., w tym osób starszych,

2) zapewnienia minimalnego udziału lokali mieszkalnych dostępnych dla ww. osób (spełnienie tych wymogów będzie wykazywane w projekcie architektoniczno-budowlanym, organy nadzoru budowlanego będą zobowiązane natomiast do weryfikowania projektu w tym zakresie na etapie kontroli przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na użytkowanie),

3) wprowadzenia zasady, zgodnie z którą uzyskanie odstępstwa od przepisów techniczno budowlanych nie może wpłynąć w sposób negatywny na dostępność wielorodzinnych budynków mieszkalnych i obiektów użyteczności publicznej dla osób niepełnosprawnych, o których mowa w art. 1 ww. Konwencji, w tym osób starszych,

4) doprecyzowania zakresu nieistotnych zmian w projekcie budowlanym (co umożliwi inwestorowi zmianę usytuowania obiektów małej architektury i urządzeń budowlanych, w zakresie zgodnym z przepisami techniczno-budowlanymi, bez konieczności sporządzania i zatwierdzania projektu zamiennego).

Wyznaczono datę wyborów na radnych oraz kalendarz wyborczy

W Dz.U. z 2018 r. pod poz. 1561 opublikowano rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 13.8.2018 r. w sprawie zarządzenia wyborów do rad gmin, rad powiatów, sejmików województw i rad dzielnic m.st. Warszawy oraz wyborów wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.

Jeżeli koniec terminu wykonania czynności określonej w Kodeksie wyborczym przypada na sobotę albo na dzień ustawowo wolny od pracy, termin upływa pierwszego roboczego dnia po tym dniu. Jeżeli Kodeks wyborczy nie stanowi inaczej, czynności wyborcze są dokonywane w godzinach urzędowania sądów, organów wyborczych i urzędów gmin (art. 9 § 2 i 3 ustawy z 5.1.2011 r. – Kodeks wyborczy, t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 754 ze zm.).

[Kalendarz wyborczy]

Termin wykonania czynności wyborczej	Treść czynności wyborczej
do 27.8.2018 r.	podanie do publicznej wiadomości, w formie obwieszczenia, informacji o okręgach wyborczych, ich granicach, numerach i liczbie radnych wybieranych w każdym okręgu wyborczym oraz o wyznaczonej siedzibie terytorialnej komisji wyborczej dla wyborów do rad gmin, rad powiatów, sejmików województw i rad dzielnic m.st. Warszawy oraz wyborów wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, zawiadomienie odpowiednio Państwowej Komisji Wyborczej lub właściwego komisarza wyborczego o utworzeniu komitetu wyborczego
do 6.9.2018 r.	zgłaszanie komisarzom wyborczym kandydatów na członków terytorialnych komisji wyborczych
do 11.9.2018 r.	powołanie przez komisarzy wyborczych terytorialnych komisji wyborczych
do 16.9.2018 r. do godz. 24.00	utworzenie obwodów głosowania w szpitalach, zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych oraz ustalenie ich granic, siedzib i numerów, zgłaszanie terytorialnym komisjom wyborczym list kandydatów na radnych, odrębnie dla każdego okręgu wyborczego dla wyborów do rad gmin, rad powiatów, sejmików województw i rad dzielnic m.st. Warszawy
do 21.9.2018 r.	podanie do publicznej wiadomości, w formie obwieszczenia, informacji o numerach i granicach obwodów głosowania oraz siedzibach obwodowych komisji wyborczych, w tym o lokalach przystosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz o możliwości głosowania korespondencyjnego przez wyborców niepełnosprawnych i możliwości głosowania przez pełnomocnika, zgłaszanie kandydatów na członków obwodowych komisji wyborczych
do 26.9.2018 r. do godz. 24.00	przyznanie przez Państwową Komisję Wyborczą jednolitych numerów dla list tych komitetów wyborczych, które zarejestrowały listy kandydatów co najmniej w połowie okręgów w wyborach do wszystkich sejmików województw, zgłaszanie gminnym komisjom wyborczym kandydatów na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast
do 28.9.2018 r.	przyznanie przez komisarza wyborczego, wykonującego zadania o charakterze ogólnowojewódzkim, numerów dla list tych komitetów wyborczych, które zarejestrowały co najmniej jedną listę kandydatów w wyborach do sejmiku województwa i nie został im przyznany numer przez Państwową Komisję Wyborczą
do 30.9.2018 r.	przyznanie przez komisarza wyborczego numerów dla list tych komitetów wyborczych, które zarejestrowały co najmniej jedną listę kandydatów w wyborach do rady powiatu i nie został im przyznany numer przez Państwową Komisję Wyborczą ani przez komisarza wyborczego wykonującego zadania o charakterze ogólnowojewódzkim, powołanie przez komisarza wyborczego obwodowych komisji wyborczych, sporządzenie spisów wyborców w urzędzie gminy
do 6.10.2018 r.	rozplakatowanie obwieszczeń: a) terytorialnych komisji wyborczych o zarejestrowanych listach kandydatów na radnych, b) gminnych komisji wyborczych o zarejestrowanych kandydatach na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, – zgłaszanie przez wyborców niepełnosprawnych zamiaru głosowania korespondencyjnego, w tym przy pomocy nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Brailleʼa
od 6.10. do 19.10.2018 r. do godz. 24.00	nieodpłatne rozpowszechnianie w programach publicznych nadawców radiowych i telewizyjnych audycji wyborczych przygotowanych przez komitety wyborcze
do 12.10.2018 r.	składanie wniosków o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania
do 16.10.2018 r.	składanie przez wyborców wniosków o dopisanie ich do spisu wyborców w wybranym obwodzie głosowania na obszarze gminy właściwej ze względu na miejsce ich stałego zamieszkania
19.10.2018 r. o godz. 24.00	zakończenie kampanii wyborczej
20.10.2018 r.	przekazanie przewodniczącym obwodowych komisji wyborczych spisów wyborców
21.10.2018 r.godz. 7.00-21.00	głosowanie

Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie wraz z nieodpłatną mediacją

W Dz.U. z 2018 r. pod poz. 1467 opublikowano ustawę z 15.6.2018 r. o zmianie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja).

Oto wybrane zmiany.

1. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie

Przede wszystkim zmieniono nazwę ustawy z 5.8.2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2030 ze zm.; dalej: ustawa), która po zmianie będzie brzmiała: „o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej”.

Dodano art. 3a i 3b ustawy, zgodnie z którymi nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby, sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji.

Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje w szczególności porady dla osób zadłużonych i porady z zakresu spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego.

Natomiast zgodnie z art. 3b ustawy, edukacja prawna obejmuje działania edukacyjne zmierzające do zwiększenia świadomości prawnej społeczeństwa, dotyczące w szczególności upowszechniania wiedzy o:

1) prawach i obowiązkach obywatelskich;

2) działalności krajowych i międzynarodowych organów ochrony prawnej;

3) mediacji oraz sposobach polubownego rozwiązywania sporów;

4) możliwościach udziału obywateli w konsultacjach publicznych oraz procesie stanowienia prawa;

5) dostępie do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Zadania w tym zakresie będzie można realizować w formach, które w szczególności polegają na opracowaniu informatorów i poradników, prowadzeniu otwartych wykładów i warsztatów oraz rozpowszechnianiu informacji za pośrednictwem środków masowego przekazu i innych zwyczajowo przyjętych form komunikacji, w tym prowadzeniu kampanii społecznych.

Nowelizacja upraszcza kryteria wyznaczania osób uprawnionych. Z nowego brzmienia art. 4 ustawy wynika, ż nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługują osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Osoba uprawniona, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, składa pisemne oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej . Oświadczenie składa się osobie udzielającej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczącej nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, a także przechowuje się je w warunkach uniemożliwiających dostęp do niego osób trzecich. Wzór oświadczenia określa załącznik nr 1 do ustawy.

2. Nieodpłatna mediacja

Zgodnie z nowym art. 4a ustawy nieodpłatna mediacja obejmuje:

1) poinformowanie osoby uprawnionej o możliwościach skorzystania z polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji oraz korzyściach z tego wynikających;

2) przygotowanie projektu umowy o mediację lub wniosku o przeprowadzenie mediacji;

3) przygotowanie projektu wniosku o przeprowadzenie postępowania mediacyjnego w sprawie karnej;

4) przeprowadzenie mediacji;

5) udzielenie pomocy w sporządzeniu do sądu wniosku o zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem.

Nieodpłatna mediacja nie obejmuje spraw, w których:

1) sąd lub inny organ wydały postanowienie o skierowaniu sprawy do mediacji lub postępowania mediacyjnego;

2) zachodzi uzasadnione podejrzenie, że w relacji stron występuje przemoc.

Nieodpłatną mediację prowadzi mediator, czyli osoba wpisana na listę stałych mediatorów prowadzoną przez prezesa sądu okręgowego, o której mowa w ustawie z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 23 ze zm.), lub wpisana na listę mediatorów prowadzoną przez organizację pozarządową w zakresie swoich zadań statutowych lub uczelnię, o której informacje przekazano prezesowi sądu okręgowego.

3. Listy sporządzane przez starostę

Zgodnie z dodanym art. 8a ustawy, starosta sporządza i aktualizuje listę jednostek nieodpłatnego poradnictwa, dostępnego dla mieszkańców powiatu , które obejmuje w szczególności:

1) poradnictwo rodzinne, psychologiczne, pedagogiczne, z zakresu pomocy społecznej, w sprawie rozwiązywania problemów alkoholowych i innych uzależnień, w sprawie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w ramach interwencji kryzysowej, dla bezrobotnych, dla osób pokrzywdzonych przestępstwem, a także z zakresu praw konsumentów, praw dziecka, praw pacjenta, ubezpieczeń społecznych, prawa pracy, prawa podatkowego, dla osób w sporze z podmiotami rynku finansowego i inne;

2) nieodpłatną pomoc prawną i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie ze wskazaniem punktów i dyżurów wraz z ich specjalizacją, o ile została określona.

Lista zawiera:

1) dane jednostek nieodpłatnego poradnictwa uporządkowane według tematyki poradnictwa, w tym jednostek publicznych, jednostek niepublicznych działających na zlecenie oraz jednostek prowadzących działalność pożytku publicznego działających na zlecenie, którym powierzono zadania z zakresu poradnictwa specjalistycznego na podstawie odrębnych przepisów, obejmujące informacje o nazwie jednostek, zakresie poradnictwa, adresach i danych kontaktowych, w tym o stronach internetowych i numerach telefonicznych, dniach i godzinach działalności oraz kryteriach dostępu do usługi;

2) informacje o sposobie dokonywania zgłoszeń, w tym informację o numerze telefonu, oraz w miarę możliwości informacje umożliwiające dokonywanie zgłoszeń za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej.

Listę starosta udostępnia w Biuletynie Informacji Publicznej.

4. Przepisy przejściowe

Z przepisów przejściowych, tj. art. 12 i 13 nowelizacji wynika, że w 2019 r. nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie nie obejmują nieodpłatnej mediacji. Jednak, w 2019 r. nieodpłatna pomoc prawna lub nieodpłatne poradnictwo obywatelskie mogą obejmować również nieodpłatną mediację, pod warunkiem że:

1) osoba mająca prowadzić nieodpłatną mediację jest wpisana na listę stałych mediatorów;

2) podmiot składający wniosek przedstawi umowę zawartą z taką osobą oraz udokumentuje spełnianie przez nią warunku wpisania na listę.

Dopuszczenie nieodpłatnej mediacji może też mieć miejsce, jeżeli powiat na podstawie wniosku:

1) okręgowej rady adwokackiej lub rady okręgowej izby radców prawnych dokona zmiany umowy,

2) organizacji pozarządowej (spełniającej wymagane warunki) rozszerzy powierzenie prowadzenia punktu, w którym jest udzielana nieodpłatna pomoc prawna lub świadczone nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, przez tę organizację w drodze zmiany umowy w brzmieniu nadanym nowelizacją

– rozszerzając zakres udzielanej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczonego nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego o nieodpłatną mediację.

Odszkodowanie od gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego

Stan faktyczny

Stołeczna Spółdzielnia Mieszkaniowa „B.” wniosła przeciwko miastu Warszawa pozew o odszkodowanie za niedostarczenie w terminie lokali socjalnych dla kilkunastu lokatorów zalegających (niekiedy przed długi czas) z opłatami czynszowymi na rzecz SM, wobec których Spółdzielnia dysponowała już prawomocnymi orzeczeniami eksmisyjnymi. Ponieważ miasto nie dostarczyło lokali socjalnych, a lokatorzy najczęściej i tak już nie płacili należności, SM zażądała zapłaty odszkodowania przez miasto Warszawę na podstawie art. 18 ust. 5 ustawy z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1234 ze zm.; dalej: OchrLokU), zgodnie z którym jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy, na podstawie art. 417 ustawy z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.).

Stanowisko sądu I instancji

Nieoczekiwanie jednak sąd I instancji oddalił powództwo wskazując, że przysługuje ono zgodnie z powołanym przepisem OchrLokU tylko właścicielowi, którym jest – w myśl art. 2 pkt 2 OchrLokU wynajmujący lub inna osoba, z którą wiąże lokatora stosunek prawny uprawniający go do używania lokalu. Problem polegał na tym, że w kilkudziesięciu przypadkach status spornych mieszkań zajmowanych przez lokatorów-dłużników był nieuregulowany prawnie. Spółdzielnia Mieszkaniowa nie była bowiem ani właścicielem, ani nawet użytkownikiem wieczystym gruntów, na których znajdowały się budynki z zadłużonymi mieszkaniami. Jedynym dokumentem poświadczającym jakiekolwiek prawa do tych nieruchomości było tylko zawarte blisko 25 lat temu porozumienie między SM a ówczesnymi władzami dzielnicy Warszawa-Praga Północ.

W efekcie problematyczny był więc status prawny mieszkań, będących najczęściej lokalami spółdzielczymi-lokatorskimi (nie były to mieszkania spółdzielcze własnościowe). Z dłużnikami SM nie mogła więc zawierać umów najmu, a skoro tak, to i roszczenie odszkodowawcze przeciwko miastu nie miało podstaw prawnych – uznał sąd.

Z takim podejściem zdecydowanie nie zgodziła się spółdzielnia, ale rozpoznający jej apelację Sąd Okręgowy Warszawa-Praga zdecydował się zadać Sądowi Najwyższemu pytanie prawne:

czy spółdzielnia mieszkaniowa, zarządzająca nieruchomością i położonym na niej budynkiem, w którym znajduje się lokal zajmowany przez osobę, wobec której wydano prawomocny wyrok nakazujący jego opuszczenie i opróżnienie, posiada legitymację do wystąpienia przeciwko gminie z powództwem o odszkodowanie za nieprzydzielenie lokalu socjalnego na podstawie art. 18 ust. 5 OchrLokU, w sytuacji gdy spółdzielnia nie posiada tytułu prawno-rzeczowego (nie jest właścicielem, współwłaścicielem, użytkownikiem ani użytkownikiem wieczystym) do nieruchomości lub części nieruchomości, o której mowa powyżej?

Stanowisko Sądu Najwyższego

Na tak zadane pytanie SN odmówił odpowiedzi w formie uchwały. Ale w uzasadnieniu podkreślił, że pojęcie właściciela wskazane w art. 18 ust. 5 OchrLokU nie może być rozumiane wąsko . Tu przez właściciela należy rozumieć każdego posiadacza, także posiadacza zależnego, który dysponuje jakimkolwiek tytułem prawnym do nieruchomości zajmowanej przez dłużnika. W szczególności gdy ma prawo do korzystania z takiej nieruchomości i pobierania z niej pożytków (w postaci np. czynszów, opłat itp.). Już to byłoby tytułem prawnym do ubiegania się o odszkodowanie z art. 18 ust. 5 OchrLokU od gminy/miasta za niedostarczenie lokali socjalnych. W wypadku SM „B.” takim tytułem może być wskazane porozumienie sprzed ćwierć wieku, które nosi znamiona umowy dzierżawy gruntów i budynków. Ale tej kwestii sąd nie wyjaśnił – ani natury prawnej porozumienia, ani też faktycznych uprawnień SM co do lokali mieszkalnych w administrowanych przez nią budynkach (jak się okazało, część lokali po dłużnikach, którzy wreszcie się wyprowadzili, została sprzedana). Stąd, jak wskazał SN, wobec wyraźnych wątpliwości co do podstawy prawnej oraz niejasnego i nie do końca ustalonego stanu faktycznego, udzielenie odpowiedzi jest przedwczesne i nie powinno na tym etapie procesu nastąpić.

Odszkodowanie w związku z ustanowieniem strefy ograniczonego korzystania z nieruchomości

Stan faktyczny

Alina O. była właścicielką nieruchomości położonej w ustalonej w lutym 2012 r. przez sejmik województwa wielkopolskiego strefie ograniczonego korzystania z nieruchomości lotniska pasażerskiego Ł. w mieście P. Właścicielka, działając na podstawie art. 129 ust. 2 ustawy z 27.4.2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 799 ze zm.; dalej: PrOchrŚrod), wniosła przeciwko portowi lotniczemu „Ł.P.” powództwo o odszkodowanie z tytułu ograniczenia korzystania z nieruchomości i utraty jej wartości. Przepis art. 129 ust. 4 PrOchrŚrod stanowi natomiast, że z takim roszczeniem można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości.

Pozew w Sądzie Rejonowym dla miasta P. właścicielka złożyła jeszcze w grudniu 2013 r., a więc zachowując ustawowy termin. Jednak z niewiadomych przyczyn, pozew trafił do rąk pozwanego portu lotniczego dopiero pod koniec lipca 2014 r. – a więc prawie 5 miesięcy po terminie wskazanym w PrOchrŚrod.

Stanowisko Sądu Najwyższego

To spowodowało problem prawny, który został przedstawiony do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Chodziło w nim o to, czy samo złożenie pozwu do sądu, bez uprzedniego zgłoszenia roszczenia bezpośrednio zobowiązanemu do jego zaspokojenia, jest wystarczające do zachowania terminu z art. 129 ust. 4 PrOchrŚrod w sytuacji, gdy odpis pozwu doręczony został pozwanemu po upływie terminu wskazanego w powołanym przepisie.

Sąd Najwyższy odmówił jednak wydania uchwały, wskazując, że sprawa w istocie już została rozstrzygnięta – wprawdzie uchwała SN z 12.5.2017 r. (III CZP 7/17), wskazująca, że wniesienie do sądu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, bez uprzedniego zgłoszenia roszczenia osobie obowiązanej do jego zaspokojenia, prowadzi do zachowania dwuletniego terminu przewidzianego w art. 129 ust. 4 PrOchrŚrod również wtedy, gdy odpis wniosku został doręczony tej osobie po upływie tego terminu, dotyczyła właśnie wezwania do próby ugodowej – ale złożenie wniosku o próbę ugodową i złożenie pozwu w sądzie ma dokładnie ten sam skutek prawny w postaci przerwania biegu terminu zawitego, wskazanego w art. 129 ust. 4 PrOchrŚrod (który skutkowałby wygaśnięciem roszczenia). Istotny jest bowiem moment złożenia stosownego pisma procesowego w sądzie, a nie termin jego ewentualnego doręczenia drugiej stronie.

To spowodowało ostateczne uznanie przepisu za niekonstytucyjny i jego wykreślenie – po upływie oznaczonego w wyroku terminu – z ustawy PrOchrŚrod. Jeżeli ustawa się nie zmieni, a przepis utraci moc, wówczas obowiązywać będą najprawdopodobniej zasady ogólne wynikające z przepisów ustawy z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.).

Zmiana przepisów dotyczących BHP w szkołach

Dotychczas, pomimo wejścia w życie ustawy Prawo oświatowe, resort edukacji wstrzymywał się z wydaniem nowego aktu wykonawczego, który regulowałby problematykę bezpieczeństwa uczniów w jednostkach oświaty. Wkrótce stan ten ulegnie zmianie, w efekcie czego, na podstawie art. 125 ustawy Prawo oświatowe, wydane zostanie nowe rozporządzenie MEN w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. Zastąpi ono z czasem dotychczas obowiązujące rozporządzenie MENiS z 31.12.2002 r. w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. 2003 Nr 6, poz. 69 ze zm.).

Powtórzenie części dotychczasowych rozwiązań

Jak już zostało wspomniane na wstępie, projektowane rozporządzenie w sporej części będzie powtarzać rozwiązania, które były dotychczas stosowane w rozporządzeniu MENiS z 31.12.2002 r. Należy tu wymienić zwłaszcza:

1) obowiązki dyrektora szkoły w zakresie:

a) zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu w szkole, a także w czasie zajęć organizowanych poza nią,

b) prowadzenia kontroli zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków korzystania z obiektów należących do szkoły, sprzętu oraz sporządzania dokumentacji pokontrolnej,

c) zawieszenia zajęć szkolnych na czas oznaczony, w przypadkach określonych w projekcie,

d) zapewnienia przeszkolenia nauczycieli w zakresie udzielania pierwszej pomocy,

e) zapewnienia uczniom właściwego wyposażenia, nadzoru i bezpiecznych warunków pracy na rzecz szkoły i środowiska,

f) powiadamiania właściwych osób i organów o wystąpieniu wypadku,

g) czynności związanych z wystąpieniem wypadku, w tym zabezpieczenia miejsca, powołania zespołu, prowadzenia rejestru, ewaluacji przyczyn wypadków;

2) warunki techniczno-organizacyjnych związane z ewakuacją osób;

3) ogólne wytyczne bezpieczeństwa podczas prowadzenia prac remontowych, instalacyjnych oraz naprawczych;

4) wymogi techniczne, jakie musi spełniać szkoła w zakresie: nawierzchni, instalacji, oświetlenia, szlaków komunikacyjnych, ogrodzenia, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, sieci wodociągowej, schodów, wentylacji i ogrzewania, sprzętów, w tym warunków w kuchni i jadalni;

5) oznakowanie i zabezpieczanie miejsc pracy i pomieszczeń, do których dostęp jest wzbroniony dla osób nieuprawnionych;

6) warunki prowadzenia zajęć wychowania fizycznego, sportu i turystyki i organizowania zajęć, imprez i wycieczek, w tym zapewnienia opieki, dostosowania stopnia trudności i intensywności do aktualnej sprawności i wydolności uczniów, prawidłowego zabezpieczenia sprzętów i urządzeń do ćwiczeń;

7) szczegółowe rozwiązania w sytuacji wypadków osób pozostających pod opieką szkoły, w tym obowiązku udzielenia pierwszej pomocy, procedury postępowania powypadkowego, składu i obowiązków zespołu powypadkowego;

8) uprawnienia organu prowadzącego szkołę do zawieszenia zajęć na czas oznaczony.

Rozporządzenie zawiera również kilka nowych rozwiązań, wskazanych poniżej.

Rejestrowanie wyjść grupowych

Projekt rozporządzenia zakłada, że na szkole będzie spoczywał obowiązek rejestrowania wszystkich wyjść grupowych, które nie są wycieczkami, w rozumieniu rozporządzenia MEN z 25.5.2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz.U. z 2018 r. poz. 1055). Rejestr będzie prowadził dyrektor, albo upoważniona przez niego osoba. Wzór rejestru będzie określony w załączniku do nowego rozporządzenia. Rejestr będzie określał m.in. cel wyjścia, miejsce zbiórek, czy osoby odpowiedzialne za opiekę nad uczniami.

Realizacja zajęć wymagających intensywnego wysiłku umysłowego

Zgodnie z projektowanym rozporządzeniem plan zajęć dydaktyczno-wychowawczych powinien uwzględniać:

1) równomierne obciążenie zajęciami w poszczególnych dniach tygodnia,

2) potrzebę zróżnicowania zajęć w każdym dniu.

Natomiast nowym rozwiązaniem ma być zakaz planowania zajęć wymagających intensywnego wysiłku umysłowego uczniów po szóstej godzinie zajęć w danym dniu. Niestety projekt nie precyzuje, jakie zajęcia należy uznać za wymagające intensywnego wysiłku umysłowego, dlatego też przepis ten może w przyszłości przysporzyć problemów interpretacyjnych.

Długość przerw

Nowością będzie również zapis, który będzie określał minimalną długość przerw pomiędzy zajęciami na poziomie 10 minut. Co więcej, dyrektor powinien zorganizować przerwy w sposób umożliwiający uczniom spożycie posiłków na terenie szkoły, przy czym w tym celu powinien uprzednio zasięgnąć opinii rady rodziców i samorządu uczniowskiego. Tak jak dotychczas przerwy w zajęciach uczniowie będą musieli spędzać pod nadzorem nauczyciela, a jeżeli będą na to pozwalały warunki atmosferyczne – powinni je spędzać na świeżym powietrzu.

Zasady zawieszania zajęć

Pewnej zmianie ulegnie tryb zawieszania zajęć w szkole przez dyrektora. Podobnie jak dotychczas zajęcia będą mogły zostać zawieszone przez dyrektora, jeżeli zgodę na to wyrazi dodatkowo organ prowadzący szkołę. Zawieszenie zajęć będzie mogło nastąpić, jeżeli:

1) temperatura zewnętrzna mierzona o godzinie 21:00 w dwóch kolejnych dniach poprzedzających zawieszenie zajęć wynosi -15°C lub jest niższa;

2) na danym terenie wystąpiły:

a) negatywne skutki zdarzeń atmosferycznych,

b) przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 90 ust. 3 ustawy z 27.4.2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2018 r. poz. 799 ze zm.),

c) inne zdarzenia, które mogą zagrozić zdrowiu uczniów.

Nowością będzie obowiązek powiadomienia o zawieszeniu zajęć kuratora oświaty.

Umożliwienie uczniom pozostawienia podręczników i przyborów szkolnych

Dotychczasowe przepisy przewidywały istnienie obowiązku zapewnienia uczniom w pomieszczeniach szkoły możliwości pozostawienia części podręczników i przyborów szkolnych. Projektowane rozporządzenie posługuje się w tym zakresie bardziej jednoznacznym sformułowaniem, zgodnie z którym dyrektor będzie musiał zapewnić uczniom miejsce w szkole na pozostawienie podręczników i przyborów szkolnych. W ocenie twórców nowych przepisów zwrot ten powinien pozwolić na skuteczniejsze egzekwowanie praw ucznia prowadząc do ich odciążenia przy przenoszeniu podręczników i przyborów szkolnych pomiędzy miejscem zamieszkania a szkołą.

Szkolenie z udzielania pierwszej pomocy

Obecne przepisy przewidują, że nauczyciele, w szczególności prowadzący zajęcia w warsztatach, laboratoriach, a także zajęcia wychowania fizycznego, podlegają przeszkoleniu w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Projektowane rozporządzenie zakłada poszerzenie kręgu osób, które takiemu przeszkoleniu będą podlegały. Zgodnie z projektem przeszkoleniu w zakresie udzielania pierwszej pomocy będą podlegać wszyscy pracownicy szkoły, a więc również pracownicy niepedagogiczni.

Pozostałe zmiany

Wśród pozostałych zmian projekt nowego rozporządzenia przewiduje:

1) umożliwienie szkołom stosowanie w czasie zimowych warunków atmosferycznych środków adekwatnych do potrzeb w celu zabezpieczenia przed poślizgiem (a nie wyłącznie piasku),

2) nałożenie na szkołę obowiązku zapewnienia uczniom innego źródła wody spełniającej wymagania dla wody zdatnej do picia – w razie braku sieci wodociągowej,

3) uszczegółowienie warunków dotyczących zabezpieczenia pomieszczeń, w których odbywają się zajęcia, przed czynnikami szkodliwymi dla zdrowia (np. wilgocią, nasłonecznieniem),

4) poszerzenie zakresu obowiązywania zasad zachowania bezpieczeństwa w przypadku korzystania z obszarów wodnych w ramach zajęć (będą one obowiązywać nie tylko w stosunku do wycieczek, ale również w przypadku zajęć wychowania fizycznego, zajęć sportowych, imprez organizowanych przez szkołę, lub w których szkoła bierze udział).,

5) doprecyzowanie katalogu zachowań zabronionych podczas zajęć i wycieczek,

6) wskazanie warunków, które muszą spełniać strzelnice organizowane w szkołach,

7) określenie terminu na sporządzenie i doręczenie protokołu powypadkowego osobom uprawnionym do zaznajomienia się z materiałami postępowania powypadkowego (protokół powinien być sporządzony w ciągu 21 dni, a jego doręczenie powinno nastąpić niezwłocznie).

Przepisy przejściowe

Chociaż nie jest znany dokładny termin wejścia w życie nowego rozporządzenia (należy spodziewać się jednak, że nastąpi to do końca 2018 r.), to jego projekt zawiera przepisy przejściowe, które pozwolą szkołom na dostosowanie ich organizacji pracy do nowych wymagań w terminie do 1 marca 2019 r. Dotyczy to obowiązków:

1) związanych z nowymi zasadami układania planu zajęć dydaktyczno-wychowawczych (konieczność planowania zajęć wymagających intensywnego wysiłku umysłowego do szóstej godziny zajęć w danym dniu, wprowadzenie co najmniej 10-minutowych przerw pomiędzy zajęciami),

2) przeszkolenia wszystkich pracowników szkoły w zakresie udzielania pierwszej pomocy.

Zmiana mechanizmu uznawania przedmiotu lub substancji za niebędący odpadem produkt uboczny

1. Kryteria uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny

Ustawodawca przepisami OdpadyUZm nie zmienił kryteriów uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny niebędący odpadem. Zgodnie z art. 10 OdpadyU przedmiot lub substancja, powstające w wyniku procesu produkcyjnego, którego podstawowym celem nie jest ich produkcja, mogą być uznane za produkt uboczny, niebędący odpadem, jeżeli łącznie są spełnione następujące warunki:

1) dalsze wykorzystywanie przedmiotu lub substancji jest pewne;

2) przedmiot lub substancja mogą być wykorzystywane bezpośrednio bez dalszego przetwarzania, innego niż normalna praktyka przemysłowa;

3) dany przedmiot lub substancja są produkowane jako integralna część procesu produkcyjnego;

4) dana substancja lub przedmiot spełniają wszystkie istotne wymagania, w tym prawne, w zakresie produktu, ochrony środowiska oraz życia i zdrowia ludzi, dla określonego wykorzystania tych substancji lub przedmiotów i wykorzystanie takie nie doprowadzi do ogólnych negatywnych oddziaływań na środowisko, życie lub zdrowie ludzi.

Brak spełnienia choćby jednej z tych przesłanek powoduje, że dana pozostałość procesu produkcyjnego jest odpadem a nie produktem ubocznym.

2. Zastąpienie milczącej zgody decyzją

Procedura dotycząca uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny zobowiązywała i nadal zobowiązuje ich wytwórcę do przedłożenia właściwemu marszałkowi województwa zgłoszenia uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny (art. 11 ust. 1 OdpadyU), spełniającego wymagania określone w art. 11 ust. 2 OdpadyU z dołączonymi dowodami potwierdzającymi spełnienie wymaganych kryteriów (art. 11 ust. 3 OdpadyU). Ten etap postępowania pozostaje bez zmian.

Istotnej zmianie podlega tryb postępowania organu ze zgłoszeniem . Dotychczas zgodnie z art. 11 ust. 4 OdpadyU uznanie przedmiotu lub substancji za produkt uboczny następowało w trybie milczącej zgody, a tylko sprzeciwowi nadawano formę decyzji. Po zmianie wprowadzonej przez OdpadyUZm zarówno uznanie jak i odmowa uznania będzie następowała w drodze decyzji marszałka województwa (art. 11 ust. 4 OdpadyUZm).

W wyniku wprowadzonej zmiany decyzję o uznaniu przedmiotu lub substancji za produkt uboczny wydaje się na czas oznaczony, nie dłuższy niż 10 lat (art. 11 ust. 4a OdpadyU).

3. Współdziałanie organów w procedurze uznania i tryb odwoławczy

Marszałek województwa decyzje o uznaniu lub odmowie uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny będzie wydawał przy współdziałaniu wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska właściwego ze względu na miejsce wytwarzania tego przedmiotu lub tej substancji (art. 11 ust. 4 OdpadyU).

Mimo, że organ współdziałający wyraża swoje w stanowisko w formie opinii (art. 11 ust. 4 OdpadyU), to negatywna opinia w istocie staje się obligatoryjną przesłanką do wydania decyzji odmownej (art. 11 ust. 4c OdpadyU). Zgodne z zasadą współdziałania organów wyrażoną w art. 106 § 5 ustawy z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1257 ze zm.; dalej: KPA) zajęcie stanowiska przez organ współdziałający następuje w drodze postanowienia, na które stronie służy zażalenie. Dotychczasowe przepisy OdpadyU nie określały przesłanek, których zaistnienie implikowało wyrażenie sprzeciwu. Ustawodawca pozostawiał marszałkowi województwa swobodę uznania substancji lub przedmiotu za produkt uboczny, która odnosiła się do oceny spełnienia przez wnioskodawcę kryteriów, o których mowa w art. 11 ust. 2 i 3 OdpadyU. Co istotne pozytywna opinia wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska nie będzie wiązała marszałka województwa, a co za tym idzie w sytuacji wydania pozytywnej opinii marszałek województwa może lecz nie musi wydać decyzji o uznaniu przedmiotu lub substancji za produkt uboczny.

Ustawodawca uprawnił organ współdziałający do przeprowadzenia kontroli w zakresie objętym zgłoszeniem uznania (art. 11 ust. 4b OdpadyU), w której może uczestniczyć marszałek województwa jako organ właściwy do wydania decyzji (art. 11 ust. 4c OdpadyU). Kontrola wstrzymuje bieg terminu do wydania opinii (art. 11 ust. 4e OdpadyU).

Ustawodawca uznając, że postępowanie w sprawie uznania lub odmowy uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny nie należy do rodzajów postępowań, w których udział organizacji społecznych byłby uzasadniony , zwłaszcza, że udział wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska gwarantuje właściwy poziom ochrony środowiska, wprowadził ust. 1a do art. 170 OdpadyU, wyłączający stosowanie w tym postępowaniu art. 31 KPA.

Organem odwoławczym od decyzji marszałka województwa będzie minister właściwy do spraw środowiska (art. 169 OdpadyU).

Ustawodawca uchylił przepis art. 12, który nakładał na marszałka województwa obowiązek przekazywania ministrowi właściwemu do spraw środowiska, w terminie do 31 marca następnego roku, zbiorczej informacji za dany rok o liczbie otrzymanych zgłoszeń uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny, wyrażonych sprzeciwów oraz o przypadkach uznania przedmiotu lub substancji za produkt uboczny oraz ich masie.

Inspekcja Ochrony Środowiska ściga też przestępstwa i wykroczenia przeciwko środowisku

W Dz.U. z 2018 r. pod poz. 1479 opublikowano ustawę z 20.7.2018 r. o zmianie ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska oraz niektórych innych ustaw.

Zmiany wprowadzono przede wszystkim w ustawie z 20.7.1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1471 ze zm.; dalej: InspOchrŚrU). Zgodnie z ust. 1a dodanym w art. 1 InspOchrŚrU, do zadań IOŚ należy również ściganie przestępstw przeciwko środowisku określonych w ustawie z 6.6.1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2204 ze zm.) oraz wykroczeń określonych w ustawie z 20.5.1970 r. – Kodeks wykroczeń (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 618 ze zm.) i ustawach wymienionych w art. 1 ust. 1 InspOchrŚrU, w tym wnoszenie i popieranie aktów oskarżenia. Natomiast zgodnie z art. 4a ust. 1 pkt 4a InspOchrŚrU, GIOŚ może wydawać wojewódzkim inspektorom ochrony środowiska polecenia przeprowadzenia w określonym czasie kontroli.

Do GIOŚ będzie też należało wykonywanie zadań IOŚ w zakresie:

Dotąd do zadań GIOŚ należał tylko ostatni punkt.

Wojewódzki inspektor ochrony środowiska będzie przekazywał radzie gminy, radzie powiatu i sejmikowi województwa, na ich wniosek, informację o wynikach kontroli obiektów o podstawowym znaczeniu dla województwa.

Dodano rozdział 2a do InsOchrŚrodU, który dotyczy pracowników IOŚ, którymi są pracownicy zatrudnieni w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska i wojewódzkich inspektoratach ochrony środowiska. Poza przewidzianymi wyjątkami, pracownicy ci wchodzą do korpusu służby cywilnej. Rozdział ten dotyczy głównie czasu pracy pracowników IOŚ.

W ramach zadań kontrolnych Inspekcja Ochrony Środowiska będzie prowadziła kontrole planowe i pozaplanowe. Dotąd była mowa tylko o kontrolach bez wyszczególniania ich rodzajów. W związku z tym, zgodnie z ust. 1a-1d dodanymi do art. 9 InspOchrŚrU, kontrole planowe będą planowane z uwzględnieniem potrzeby zapewnienia systematycznej oceny zagrożeń życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, w szczególności wynikających z działalności podmiotów korzystających ze środowiska. Będą emu służyły plany kontroli. Do kontroli pozaplanowych będą zaliczane kontrole:

Natomiast kontrole interwencyjne to kontrole przeprowadzane w związku z rozpatrywaniem skarg i interwencji dotyczących zanieczyszczenia środowiska lub podejrzenia wystąpienia takiego zanieczyszczenia, wystąpienia poważnych awarii lub w celu przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia.

Podobnie jak teraz, kontrolę będą wykonywać: Główny Inspektor Ochrony Środowiska, wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska oraz upoważnieni przez nich inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska.

Dodane art. 9a-9c InspOchrŚrU określają zasady przeprowadzania wspomnianych kontroli, które będą prowadzone w oparciu o przepisy Prawa przedsiębiorców.

Jeżeli GIOŚ, wojewódzki inspektor ochrony środowiska lub upoważnieni inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska stwierdzą uzasadnione podejrzenie popełnienie przestępstwa lub wykroczenia przeciwko środowisku wymienionych w art. 10b InspOchrŚrU, będą mogli wówczas podjąć czynności polegające na:

Informacje uzyskane w czasie prowadzenia tych czynności będzie można wykorzystywać w celu realizacji zadań ustawowych IOŚ, w tym w zakresie kontroli oraz stanowić dowód w postępowaniach administracyjnych, karnych oraz w postępowaniach w sprawach wykroczeń.

GIOŚ będzie mógł też powołać zespół kontrolny, w skład którego mogą wejść inspektorzy Inspekcji Ochrony Środowiska zatrudnionych w wojewódzkich inspektoratach ochrony środowiska. Zespół będzie można powołać w celu przeprowadzenia kontroli interwencyjnej oraz w szczególnie uzasadnionych przypadkach także do innych kontroli pozaplanowych (art. 10c InspOchrŚrU).

Decyzja wydana w przedmiocie wstrzymania:

– będzie podlegała natychmiastowemu wykonaniu (art. 12 ust. 5 InspOchrŚrU).

Dodano też art. 16a InspOchrŚrU, zgodnie z którym w razie stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie wydawania przez organy ochrony środowiska decyzji ustalających warunki korzystania ze środowiska organ IOŚ skieruje wystąpienie, którego treścią może być w szczególności wniosek o stwierdzenie nieważności tej decyzji. Organom IOŚ będą przysługiwać prawa strony w postępowaniu administracyjnym lub postępowaniu przed sądem administracyjnym.

Zmianę wprowadzono też do ustawy z 6.3.2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r. poz. 646; dalej: PrPrzeds). W art. 49 PrPrzeds dodano ust. 3a i 3b, zgodnie z którymi:

Przepisy te wejdą w życie 1.1.2019 r.