Decyzja odmawiająca ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego może być unieważniona w każdym czasie – wyrok WSA

Przepis art. 53 ustawy z 27.3.2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1945 ze zm., dalej: PlanZagospU) wyłącza lub modyfikuje przepisy ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2096 ze zm., dalej: KPA) w zakresie wydawania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. W celu wzmocnienia trwałości i pewności w obrocie prawnym decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w ust. 7 i 8 art. 53 ww. ustawy wprowadzano modyfikację nadzwyczajnych środków wzruszenia decyzji. I tak zgodnie z art. 53 ust. 7 PlanZagospU nie stwierdza się nieważności decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło 12 miesięcy; art. 158 § 2 KPA stosuje się odpowiednio. Na tle przedmiotowego przepisu powstaje wątpliwość, czy sformułowanie „o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego” odnosi się do wszystkich decyzji wydawanych na wniosek inwestora o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego. Mogą to być zarówno decyzje pozytywne – ustalające lokalizację inwestycji celu publicznego oraz negatywne – odmawiające ustalenia lokalizacji celu publicznego. Dokonując analizy przepisów rozdziału 5 PlanZagospU można przyjąć, że ustawodawca nie rozróżnia decyzji ustalających lokalizację inwestycji celu publicznego od decyzji odmawiających ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego w sposób wyraźny, to jest poprzez użycie oddzielnego sformułowania do każdego z rodzajów tych decyzji.

W wyroku z 6.9.2018 r. WSA w Szczecinie (sygn. akt II SA/Sz 404/18) uznał, że dokonując wykładni art. 53 ust. 7 trzeba uwzględnić cel przedmiotowego przepisu. Dwunastomiesięczny okres, o którym mowa w art. 53 ust. 7 PlanZagospU, po upływie którego nie można już podważyć ustalenia lokalizacji inwestycji jest swoistą ochroną, szczególnie dla inwestora i szczególnym wzmocnieniem zasady trwałości decyzji administracyjnych. Z punktu widzenia inwestora skutki wydania obu decyzji są zgoła odmienne. Inwestor po uzyskaniu pozytywnej decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego zaczyna ponosić nakłady na inwestycje. Dwunastomiesięczny okres daje inwestorowi pewność, że organ administracji publicznej nie odwoła/zmieni swojego stanowiska. W przypadku decyzji odmawiającej ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego inwestor nie ponosi nakładów na inwestycje. Żaden racjonalny inwestor nie angażowałby środków finansowych w inwestycję, której realizacja już na początku wydaje się niemożliwa.

Dodatkowo należy zauważyć, że utrzymywanie w obrocie prawnym decyzji o odmowie ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego obarczonej wadą prawną, w sytuacji gdy decyzja ta nie pociągnęła za sobą nakładów finansowych i możliwa jest jej konwalidacja, byłoby sprzeczne z zasadą legalizmu.

Reasumując, sformułowanie zawarte w art. 53 ust. 7 PlanZagospU „o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego” odnosi się tylko do decyzji pozytywnych. Prawnie dopuszczalne jest stwierdzenie nieważności decyzji odmawiającej ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego po upływie 12 miesięcy od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia (wyrok WSA w Szczecinie z 6.9.2018 r. II SA/Sz 404/18).

Uproszczenie legalizacji starych samowoli budowlanych

Zgodnie z komunikatem opublikowanym na stronie Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju uproszczeniu ma ulec legalizacja użytkowanych przez ponad 20 lat budynków wybudowanych bez zgłoszenia i bez pozwolenia na budowę. Legalizacja starych obiektów ma być bezpłatna. Planowane uproszczenie ma zachęcić właścicieli do legalizacji starych samowoli budowlanych, a tym samym uregulować ich stan prawny oraz zwiększyć ich bezpieczeństwo.

Uproszczenie procedury

Z opublikowanych informacji wynika, że podstawowym wymogiem legalizacji byłoby dołączenie do zawiadomienia o zakończeniu budowy określonych dokumentów. Osoby zainteresowane zalegalizowaniem samowoli budowlanych musiałby dołączyć następujące dokumenty:

1) oświadczenia o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane,

2) oświadczenia, że od zakończenia budowy upłynęło co najmniej 20 lat (składane pod rygorem odpowiedzialności karnej),

3) inwentaryzacji powykonawczej oraz ekspertyzy technicznej.

Jak wynika z komunikatu Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju rola organu nadzoru budowlanego w ramach procedury legalizacyjnej ma się ograniczać jedynie do sprawdzenia warunku dotyczącego braku wszczęcia postępowania w sprawie budowy takiego obiektu oraz kompletności dołączonych dokumentów. Wato zauważyć, że z ekspertyzy technicznej powinno wprost wynikać, czy obiekt nadaje się do użytkowania – w szczególności, czy nie stwarza zagrożenia życia lub zdrowia ludzi. Organ nadzoru będzie dodatkowo badał spełnienie warunku odnoszącego się do terminu zakończenia.

Planowanie przestrzenne do zmian

Plan ogólny

Z przedstawionych informacji wynika, że plan ogólny sporządzany byłby dla całego obszaru gminy, przy czym jego ustalenia ograniczałyby do ogólnego przeznaczenia terenów gminy polegających na określeniu terenów do zabudowy oraz terenów wyłączonych spod zabudowy. Plan ogólny miałby ukazywać strukturę przestrzenną gminy z uwidocznieniem podstawowej infrastruktury technicznej.

Zgodnie z założeniami wraz z planem ogólnym sporządzane byłyby:

1) prognoza oddziaływania na środowisko,

2) prognoza skutków finansowych uchwalenia planu ogólnego, która winna być uwzględniana w wieloletnich planach finansowych,

3) uzasadnienie ustaleń planu ogólnego, w tym: opis charakterystyki uwarunkowań rozwoju przestrzennego oraz ich wpływu na przyjęte kierunki rozwoju przestrzennego oraz opis zgodności z ustaleniami zintegrowanej strategii rozwoju gminy.

Plan zabudowy

Plan zabudowy co do zasady stanowiłby podstawę do wydawania pozwoleń na budowę. Zgodnie z założeniami sporządzany byłby dla terenu przeznaczonego w planie ogólnym do rozwoju zabudowy zaś jego zakres ma być zbliżony do obecnie obowiązującego planu miejscowego z możliwością poszerzenia jego zakresu fakultatywnego.

Standardy urbanistyczne

Z przedstawionego komunikatu wynika, że standardy urbanistyczne miałyby określać warunki wiążące dla terenów przewidzianych w planie ogólnym do uzupełnienia zabudowy, ale nieobjętych planem zabudowy.

Inne proponowane zmiany

Wśród proponowanych zmian dotyczących procesu inwestycyjno-budowlanego zaproponowano wprowadzenie zintegrowanego projektu inwestycyjnego. Rozwiązanie to kierowane jest większym inwestycjom. W szczególności inwestycjom, polegającym na kooperacyjnej realizacji inwestycji przez więcej niż jeden podmiot. Jak wynika z przedstawionych informacji w kooperacyjnym przedsięwzięciu inwestycyjnym będzie możliwe uczestniczenie gminy jako jednego z inwestorów. Kooperacyjny charakter miałaby też koncepcja urbanistyczna i realizacyjna przyjmowana w drodze uchwały, łącząca oczekiwania gminy i inwestora podstawowego. Byłyby one wynikiem negocjacji władz gminy z przyszłym inwestorem lub inwestorami. W założeniu w wyniku negocjacji podpisywana byłaby umowa urbanistyczna, która konsumowałaby ustalenia negocjacji zarówno w sferze przestrzennej, jak i realizacyjnej.

Warto zwrócić uwagę, że proponowane zmiany dotyczyłyby także decyzji lokalizacyjnej. Zgodnie z założeniami decyzja lokalizacyjna na terenach przewidzianych w planie ogólnym do zabudowy mogłaby służyć do uzupełnienia zabudowy – na rygorystycznych warunkach związanych ze standardami krajowymi lub gminnymi, jeżeli gmina takie uchwali.

Roszczenia dotyczące ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości w związku z ochroną środowiska

W Dz.U. z 2019 r. pod poz. 452 opublikowano ustawę z 22.2.2019 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska.

Zmiana dotyczy art. 129 ustawy z 27.4.2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 799 ze zm.), z którego wynika, że:

Od 14.3.2019 r. z wymienionymi wyżej roszczeniami można wystąpić w okresie 3 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Poprzednio okres ten wynosił 2 lata.

Zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach lub stwierdzające stan zaległości

Na stronie internetowej www.biznes.gov.pl pojawiły się informacje o tym, że można już wnioskować droga elektroniczną o zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach lub stwierdzające stan zaległości. Zaświadczenia tego rodzaju są wydawane w ciągu 7 dni. Opłata skarbowa wynosi w tym przypadku 21 zł. Jednak, żeby w ten sposób złożyć wniosek trzeba mieć profil zaufany lub podpis kwalifikowany.

Urząd wydaje zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach lub stwierdzające stan zaległości w następujących przypadkach: gdy urzędowe potwierdzenie sytuacji podatkowej podatnika wynika z przepisów lub jeśli on sam jest zainteresowany poświadczeniem swojej sytuacji podatkowej. W określonych sytuacjach można wystąpić o zaświadczenia o niezaleganiu, gdy chce się poznać sytuację podatkową innego przedsiębiorcy. Jednak wówczas, aby otrzymać zaświadczenie, potrzebna jest najpierw jego zgoda na to, aby urząd wydał takie zaświadczenie.

Urząd wydaje zaświadczenie w oparciu o dokumentację, którą posiada lub uzyska z innych urzędów. Dlatego nie może żądać od podatnika dodatkowych dokumentów potwierdzających informacje, które już zna lub ustali sam. Może to uczynić jedynie, gdy wskaże podstawę prawną, która go do tego uprawnia.

Zaświadczenie wydawane jest na wniosek, który należy złożyć. Jego wzór jest na ww. stronie internetowej. Zaświadczenie można uzyskać przez Internet w ciągu 7 dni. W zależności od decyzji podatnika dokument zostanie przesłany mu w postaci elektronicznej albo przesyłką pocztową. Istnieje też możliwość odebrania zaświadczenia w urzędzie.

Składając wniosek o wydanie zaświadczenia należy też uiścić opłatę skarbową w wysokości 21 zł. Taka opłata dotyczy jednego egzemplarza zaświadczenia o niezaleganiu z podatkami. Dowód zapłaty opłaty skarbowej trzeba dołączyć do składanego wniosku, w chwili jego składania, lub najpóźniej w ciągu 3 dni. Do wniosku składanego online, dołączą się potwierdzenie przelewu albo kopię dowodu opłaty (skan/zdjęcie). Opłaty skarbowej dokonuje się na konto urzędu miasta lub gminy, właściwego dla siedziby urzędu, w którym składa się wniosek o zaświadczenie (numer konta sprawdzisz na stronie urzędu miasta lub gminy). Na przykład, jeśli wniosek podatnik składa do Urzędu Skarbowego we Wrocławiu, opłatę skarbową płaci na konto Urzędu Miasta Wrocławia.

Umożliwiono rolnikom ubieganie się o zwrot akcyzy od oleju napędowego

Ustawa z 22.2.2019 r. o zmianie ustawy o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej (Dz.U. z 2019 r. poz. 428) wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. Katalog zwolnień z akcyzy został uzupełniony również o olej napędowy, który klasyfikowany jest kodem CN 2710 20 11. Zmiana była konieczna, ponieważ obowiązujące od 1.1.2019 r. przepisy uniemożliwiły zwrot tego oleju, który jest w obrocie. Ponadto przedłużono termin składania wniosku o zwrot do 31.3.2019 r.

Ustawą z 9.11.2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (Dz.U. z 2018 r. poz. 2244), dokonano zmiany art. 1 ustawy z 10.3.2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1340 ze zm.). Zmiana polegała na użyciu ujednoliconych kodów CN. W konsekwencji, wprowadzono zapis, że zwrot części podatku będzie przysługiwał producentom rolnym w przypadku zakupu oleju napędowego oznaczonego kodem CN 2710 19 43 do 2710 19 48 oraz kodem CN 3826 00, zamiast kodem CN 2710 19 41 do 2710 19 49 oraz kodem CN 3824 90 91, Ten nowy katalog pominął olej napędowy klasyfikowany do CN 2710 20 11 nowej nomenklatury, tj. olej napędowy B7 powszechnie występujący w obrocie. Co uniemożliwiało od 1.1.2019 r. zwrot podatku akcyzowego w przypadku zakupu tego oleju do produkcji rolnej. W celu zachowania dotychczasowego katalogu olejów napędowych przy zakupie których producenci rolni mogą ubiegać się o zwrot akcyzy należy wprowadzono omawianą nowelizacją zmiany do ustawy z 10.3.2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej. Zwrotem akcyzy zawartej w cenie objęto również olej napędowy o kodzie CN 2710 20 11.

Ponadto zmieniono termin złożenia wniosku o zwrot akcyzy zawartej w oleju. Dotychczas był to okres od 1 lutego do końca lutego. W 2019 r. termin ten został wydłużony i upływa 31.3.2019 r. Jednak zwrot tego podatku przyznaje się za okres 6 miesięcy poprzedzających luty 2019 r. Wypłata zwrotu tego podatku przyznanego na podstawie decyzji następuje w terminie od dnia 1.4.2019 r. do 31.5.2019 r. (czyli przedłużono również o miesiąc wypłatę tego zwrotu).

Zmiany planowane w przepisach ustawy – Karta Nauczyciela

1. Rozszerzenie uprawnienia do dodatku za wyróżniającą pracę

Na podstawie zapisów ustawy z 27.10.2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz.U. z 2017 r. poz. 2203 ze zm.) wprowadzono obowiązek dokonywania cyklicznej oceny pracy nauczyciela, a także przyjęto nowy składnik wynagrodzenia – dodatek za wyróżniającą pracę. Prawo do dodatku zostało ściśle powiązane z faktem legitymowania się wyróżniającą oceną pracy, a także z okolicznością posiadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego oraz trzyletniego okresu pracy w szkole od dnia nadania stopnia nauczyciela dyplomowanego. Zmiany zaproponowane w projekcie ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw, przewidują możliwość otrzymania dodatku za wyróżniającą pracę także przez nauczycieli kontraktowych i mianowanych. Projekt zmian zakłada, że do dodatku będą uprawnieni nauczyciele kontraktowi i nauczyciele mianowani, jeżeli po zakończeniu stażu odpowiednio na stopień nauczyciela kontraktowego lub mianowanego uzyskają wyróżniającą ocenę pracy (proponowany art. 33b ustawy z 26.1.1982 r. Karta Nauczyciela – t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm., dalej: KartaNauczU).

Dodatek będzie przysługiwał w okresie odbywania stażu na kolejny stopień awansu zawodowego, nie dłużej jednak niż przez 3 lata. Jeżeli przed upływem tego terminu nauczyciel otrzyma ocenę pracy niższą niż ocena wyróżniająca, prawo do dodatku za wyróżniającą pracę wygaśnie.

Dodatek za wyróżniającą pracę po raz pierwszy nauczyciele kontraktowi i mianowani otrzymają od 1.9.2020 r., jednak w docelowej wysokości wynoszącej 6% kwoty bazowej dla nauczycieli kontraktowych i 12% dla nauczycieli mianowanych, otrzymają od dnia 1.9.2022 r., analogicznie jak nauczyciele dyplomowani. Do tego czasu wysokość dodatku za wyróżniającą pracę będzie corocznie sukcesywnie wzrastała – odpowiednio: 3% od 1.9.2020 r. do 31.8.2022 r. oraz 4,5% dla nauczyciela kontraktowego i 6% dla nauczyciela mianowanego w okresie od 1.9.2021 r. do 31.8.2022 r.

2. Wprowadzenie nowego świadczenia dla nauczyciela stażysty

Dla nauczyciela stażysty zaproponowano wprowadzenie nowego świadczenia na start (proponowany art. 53a KartaNauczU). Świadczenie to będzie przysługiwało wszystkim nauczycielom stażystom odbywającym staż na stopień nauczyciela kontraktowego. Proponowana wysokość świadczenia wynosi 1000 zł. Nauczyciel będzie otrzymywał świadczenie dwukrotnie w okresie stażu – do dnia 30 września roku, w którym nauczyciel rozpoczął staż, oraz do dnia 30 września kolejnego roku.

Jeżeli jednak w kolejnym roku w okresie do dnia 30 września kolejnego roku nauczyciel nie będzie odbywał stażu, świadczenie otrzyma w ciągu 30 dni od dnia, w którym rozpocznie odbywanie stażu.

Nauczyciel pozostający jednocześnie w więcej niż jednym stosunku pracy, świadczenie będzie otrzymywał w szkole wskazanej jako podstawowe miejsce zatrudnienia.

Jednocześnie zaproponowano regulację przejściową dla nauczycieli, którzy staż na stopień nauczyciela kontraktowego rozpoczęli w roku szkolnym 2018/2019. Ta grupa nauczycieli otrzyma jednorazowe świadczenie na start w wysokości 1000 zł w terminie do dnia 30 września 2019 r., a jeżeli w tym terminie nie będą odbywali stażu – nie później niż w ciągu 30 dni od dnia, w którym rozpoczną odbywanie stażu.

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy, świadczenie na start będzie świadczeniem o charakterze socjalnym, dlatego też wszyscy nauczyciele uprawnieni do tego świadczenia otrzymają go w takiej samej wysokości niezależnie od wymiaru zatrudnienia. Warunkiem otrzymania tego świadczenia jest wyłącznie odbywanie stażu na stopień nauczyciela kontraktowego, co przesądza, że nauczyciel musi być zatrudniony co najmniej w wymiarze ½ obowiązkowego wymiaru zajęć w jednej lub kilku szkołach łącznie.

3. Coroczne uchwalanie regulaminu wynagradzania

Proponowane zmiany obejmują również przywrócenie obowiązku corocznego uchwalania regulaminów wynagradzania nauczycieli – w tym zakresie proponuje się nowelizację zapisu art. 30 ust. 6 KartaNauczU. Obowiązek corocznego uchwalania regulaminów wynagradzania nauczycieli został zniesiony ustawą z 21.11.2008 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2009 r. poz. 1). Regulaminy miałyby obowiązywać od 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku. Tak jak w dotychczasowym stanie prawnym będą uzgadniane ze związkami zawodowymi zrzeszającymi nauczycieli. Regulaminy z poprzedniego roku będą mogły obowiązywać maksymalnie przez dwa miesiące od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej na dany rok.

Zdaniem Autorów projektu, przywrócenie obowiązku corocznego uchwalania regulaminów wynagradzania nauczycieli zapewni prowadzenie przez jednostki samorządu terytorialnej bardziej racjonalnej i motywacyjnej polityki wynagradzania nauczycieli odpowiednio do najbardziej pożądanych w danym roku potrzeb. Jednocześnie proponowane rozwiązanie umożliwi wzmocnienie kontroli ze strony państwa (wojewoda, regionalne izby obrachunkowe), jak i partnerów społecznych (związki zawodowe) nad zgodnością regulaminów wynagradzania z przepisami prawa.

Dotychczas uchwalone regulaminy wynagradzania zachowają czasowo moc obowiązującą do dnia wejścia w życie nowych regulaminów wydanych na podstawie projektowanego art. 30 ust. 6 KartaNauczU, jednak nie dłużej niż do 31.3.2020 r.

4. Ograniczenie możliwości nadużywania umów o pracę na czas określony

W myśl zapisu art. 10 ust. 7 KartaNauczU, w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, z nauczycielem kontraktowym, z nauczycielem mianowanym lub z nauczycielem dyplomowanym, stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony. Powołana regulacja stanowi odstępstwo od obowiązku zatrudniania nauczycieli kontraktowych na czas nieokreślony, a nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych – na podstawie mianowania bądź umowy o pracę na czas nieokreślony, w sytuacji, gdy nie ma możliwość zagwarantowania nauczycielowi pełnego wymiaru zajęć.

Zastosowanie przepisu art. 10 ust. 7 KartaNauczU w jest ściśle uzależnione od zaistnienia konkretnych okoliczności faktycznych, a konkretnie, czas trwania umowy wyznaczony jest okresem nieobecności zastępowanego nauczyciela bądź potrzebą wynikającą z organizacji nauczania. Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy, środowiska nauczycielskie podnoszą, iż przepis art. 10 ust. 7 KartaNauczU w zakresie przesłanki organizacji nauczania jest bardzo często nadużywany i nauczyciele przez wiele lat pozostają w zatrudnieniu na czas określony, pomimo że potrzeba wynikająca z organizacji nauczania nie występowała lub przestała występować w okresie zatrudnienia.

Z uwagi na powyższe zaproponowano dodanie w art. 10 KartaNauczU kolejnych jednostek redakcyjnych tj. ust. 12-17, które określają warunki zatrudniania nauczycieli na czas określony. Zgodnie z zaproponowanymi rozwiązaniami, łączny okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony zawartej w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie będzie mógł przekraczać 36 miesięcy. Jeżeli okres zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony przekroczy 36 miesięcy, z dniem następującym po upływie tego okresu stosunek pracy przekształci się:

1) w przypadku nauczyciela kontraktowego – w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony,

2) w przypadku nauczyciela mianowanego i nauczyciela dyplomowanego – w stosunek pracy na podstawie mianowania, a w przypadku niespełniania warunków, o których mowa w art. 10 ust. 5 pkt 1 i 6 KartaNauczU – w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

Planuje się, że do okresu 36 miesięcy wliczane będą okresy zatrudnienia na podstawie umów o pracę na czas określony, zawieranych począwszy od 1.9.2019 r.

Przekazanie niewykorzystanych środków z funduszu remontowego członkom wspólnoty mieszkaniowej a przychód

Zgodnie z art. 6 ust. 3 ustawy z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 845 ze zm.; dalej: SpMieszkU), spółdzielnia tworzy fundusz na remonty zasobów mieszkaniowych, a odpisy na ten fundusz obciążają koszty gospodarki zasobami mieszkaniowymi. Obowiązek świadczenia na fundusz dotyczy członków spółdzielni, właścicieli lokali niebędących członkami spółdzielni oraz osób niebędących członkami spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze własnościowe prawa do lokali.

Większość właścicieli lokali w budynku lub budynkach położonych w obrębie danej nieruchomości, obliczana według wielkości udziałów w nieruchomości wspólnej, może podjąć uchwałę, że w zakresie ich praw i obowiązków oraz zarządu nieruchomością wspólną będą miały zastosowanie przepis ustawy z 24.6.1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 716 ze zm.; dalej: WłasnLokU). Do podjęcia uchwały stosuje się odpowiednio przepisy tej ustawy (art. 24¹ SpMieszkU).

Co ważne w tym przypadku, z chwilą ustania członkostwa właściciel lokalu staje się współwłaścicielem środków zgromadzonych na funduszu remontowym w wysokości odpowiadającej przypadającemu na ten lokal udziałowi we współwłasności nieruchomości wspólnej . Wysokość tego udziału ustala się na podstawie ewidencji i rozliczenia wpływów i wydatków funduszu remontowego, według stanu na dzień ustania członkostwa. Zasada ta dotyczy również właściciela lokalu, który nie był członkiem spółdzielni (art. 24¹ ust. 3 i 4 SpMieszkU).

Jeżeli chodzi o podatek dochodowy, to przychodem podlegającym opodatkowaniu tym podatkiem są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm.). A zatem, przychód to przysporzenie majątkowe po stronie podatnika, zarówno formę pieniężną jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika.

W omawianym przypadku Dyrektor KIS uznał jednak, że dokonany przez spółdzielnię mieszkaniową zwrot środków z funduszu remontowego nie będzie skutkował powstaniem po stronie członków wspólnoty przysporzenia majątkowego, a tym samym nie powstanie u nich wspomniany wyżej przychód, ponieważ spółdzielnia dokona jedynie rozliczenia wcześniej wniesionych kwot na fundusz remontowy przez te osoby. W konsekwencji, kwoty wypłacone przez spółdzielnię członkom wspólnoty nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem dochodowym, a na spółdzielni nie będzie ciążył obowiązek wystawienia informacji podatkowych (PIT-11) ani odprowadzenia zaliczek na podatek dochodowy .

Zwrot mieszkańcom kwot wpłaconych gminie z tytułu udziału w projekcie a przychód podatkowy – interpretacja KIS

W ramach przygotowań do realizacji projektu gmina otrzymała od mieszkańców wpłaty na przeprowadzenie czynności przygotowawczych. Z winy leżącej po stronie gminy jej wniosek odrzucono. Mieszkańcy utracili możliwość udziału w projekcie (uzyskania dofinansowania), a więc ponieśli szkodę. Z osobami, które zgłosiły się o zwrot wpłaconej kwoty gmina zawarła ugody pozasądowe i wypłaciła im, w swoim przeświadczeniu, odszkodowanie oraz odprowadziła zaliczki na podatek dochodowy. Gmina miała zawartą umowę OC za szkody powstałe w wyniku jej działania w majątku osób trzecich, w związku z czym uzyskała od ubezpieczyciela zwrot wypłaconej mieszkańcom kwoty. Mieszkańcy, którzy zawarli ugody z gminą nie byli ubezpieczeni. Czy wypłacone mieszkańcom kwoty można potraktować jako odszkodowania objęte przedmiotowym zwolnieniem od podatku?

W pierwszej kolejności trzeba wskazać, że przychodami, co do zasady, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm.; dalej: PDOFizU).

A zatem przychodem, w tym przypadku z innych źródeł, o których mowa w art. 20 ust. 1 PDOFizU, powinno być każde przysporzenie majątkowe, które ma konkretny wymiar finansowy, otrzymane jako świadczenie pieniężne, rzeczowe lub też jako świadczenie nieodpłatne, albo częściowo odpłatne.

Uzyskany przychód może podlegać zwolnieniu od podatku. W odniesieniu do wspomnianych w pytaniu odszkodowań może znaleźć zastosowanie zwolnienie z art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU, zgodnie z którym, poza wyjątkami wymienionymi w tym przepisie, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 Kodeksu pracy. Przy czym, z przedmiotowego zwolnienia wyłączone zostały odszkodowania wynikające z zawartych umów i ugód innych niż ugody sądowe (art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g PDOFizU).

Ponadto, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 4 PDOFizU, wolne od podatku dochodowego są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, poza wyjątkami wymienionymi w tym przepisie.

Ale czy w tym przypadku w ogóle powstaje przychód?

Dyrektor KIS zwrócił uwagę, że aby prawidłowo ocenić skutki podatkowe omawianej wypłaty, w pierwszej kolejności należy ustalić charakter świadczenia, które gmina nazywa odszkodowaniem, ponieważ to nie tytuł zwrotu środków świadczy o jego charakterze. W tym przypadku to gmina wypłaciła te kwoty mieszkańcom z własnych środków, a następnie otrzymała zwrot od ubezpieczyciela. Z uwagi na fakt, że to gmina, a nie mieszkańcy miała zawartą z ubezpieczycielem umowę ubezpieczenia OC, kwoty tej nie można uznać za otrzymaną przez mieszkańców z tytułu ubezpieczenia. Dlatego też w relacji gmina – towarzystwo ubezpieczeniowe możemy mówić o odszkodowaniu. Natomiast w relacji gmina – mieszkaniec mamy do czynienia z nienależnym świadczeniem, a dokładnie ze zwrotem środków z tytułu zawinionego działania gminy, tj. dopuszczenia się uchybień formalnych przy składaniu wniosku o dofinansowanie.

Dyrektor KIS uznał więc, że kwoty wypłacone mieszkańcom gminy na podstawie ugód pozasądowych, za poniesione przez nich szkody w związku z zawinionym działaniem gminy, stanowią zwrot wydatków, który nie mieści się w pojęciu przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 w związku z art. 20 ust. 1 PDOFizU, gdyż nie powoduje po stronie mieszkańców przysporzenia majątkowego, a tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności w Polsce po decyzji derogacyjnej KE

Komisja Europejska (KE) 23.1.2019 r. opublikowała projekt decyzji derogacyjnej umożliwiającej Polsce wprowadzenie obowiązkowego mechanizmu split payment (podzielonej płatności) w odniesieniu do wybranych towarów oraz rodzajów prowadzonej działalności gospodarczej. Projekt decyzji jest zgodny z wnioskiem i należy przypuszczać, że decyzja KE będzie korzystna dla Polski. Jeśli tak się stanie polski ustawodawca będzie mógł wprowadzić w określonym czasie obowiązek stosowania mechanizmu podzielonej płatności do określonych towarów i usług wobec, których istnieje obiektywnie duży problem oszustów podatkowych.

Zgodnie z załącznikiem do projektu decyzji derogacyjnej KE mechanizm podzielonej płatności obligatoryjnie może być stosowany w odniesieniu do 152 grup towarowych i usługowych określonych zgodnie z PKWiU z 2008 r. Obowiązkiem stosowania mechanizmu podzielonej płatności mogą zostać objęte: wyroby ze stali, metale szlachetne, metale kolorowe; odpady, złom, surowce wtórne; elektronika – m.in.: procesory, smartfony, telefony, tablety, notebooki, laptopy, konsole do gier, tusze, tonery, dyski twarde; paliwa do napędu samochodów, oleje opałowe i smarowe; prawa do emisji gazów cieplarnianych; roboty budowlane; węgiel; handel częściami do samochodów i motocykli.

W ocenie Polski aby skutecznie walczyć z oszustwami podatkowymi w ww. sektorach trzeba wprowadzić obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności. To stanowisko uznała KE w uzasadnieniu do projektu podjętej decyzji. Komisja uznała, że w takim zakresie w jakim Polska chce wprowadzić ww. obowiązek zasada proporcjonalności nie jest naruszona.

Obowiązek podzielonej płatności ma mieć zastosowanie do dostaw towarów i świadczenia usług między podatnikami (tj. między przedsiębiorstwami /B2B/), wymienionych w załączniku do projektu decyzji. Będzie obejmował wyłącznie elektroniczne przelewy bankowe – nie będzie więc dotyczył innych form płatności.

Aktualnie w modelu dobrowolnej podzielonej płatności, w przypadku nadwyżki podatku naliczonego w stosunku do podatku należnego, wykazanej przez podatnika w deklaracji VAT jako kwota podlegająca zwrotowi, zwrot taki następuje standardowo w ciągu 60 dni na zwykły rachunek podatnika. Polska zadeklarowała jednak we wniosku do KE, że w przypadku transakcji objętych modelem obowiązkowej podzielonej płatności na wniosek podatnika posiadającego zablokowany rachunek VAT zwrot zostanie dokonany w ciągu 25 dni.

Po zatwierdzeniu decyzji KE, które może nastąpić w najbliższym czasie ministerstwo finansów zacznie zapewne szybkie prace nad przygotowaniem przepisów wprowadzających obowiązkowy split payment. Należy się więc spodziewać, że takie przepisy mogą zacząć obowiązywać już w drugiej połowie roku. Decyzja derogacyjna daje możliwość obowiązywania w Polsce przepisów dotyczących obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności w okresie od 1.3.2019 r. do 28.2.2022 r.