W ramach przygotowań do realizacji projektu gmina otrzymała od mieszkańców wpłaty na przeprowadzenie czynności przygotowawczych. Z winy leżącej po stronie gminy jej wniosek odrzucono. Mieszkańcy utracili możliwość udziału w projekcie (uzyskania dofinansowania), a więc ponieśli szkodę. Z osobami, które zgłosiły się o zwrot wpłaconej kwoty gmina zawarła ugody pozasądowe i wypłaciła im, w swoim przeświadczeniu, odszkodowanie oraz odprowadziła zaliczki na podatek dochodowy. Gmina miała zawartą umowę OC za szkody powstałe w wyniku jej działania w majątku osób trzecich, w związku z czym uzyskała od ubezpieczyciela zwrot wypłaconej mieszkańcom kwoty. Mieszkańcy, którzy zawarli ugody z gminą nie byli ubezpieczeni. Czy wypłacone mieszkańcom kwoty można potraktować jako odszkodowania objęte przedmiotowym zwolnieniem od podatku?
W pierwszej kolejności trzeba wskazać, że przychodami, co do zasady, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm.; dalej: PDOFizU).
A zatem przychodem, w tym przypadku z innych źródeł, o których mowa w art. 20 ust. 1 PDOFizU, powinno być każde przysporzenie majątkowe, które ma konkretny wymiar finansowy, otrzymane jako świadczenie pieniężne, rzeczowe lub też jako świadczenie nieodpłatne, albo częściowo odpłatne.
Uzyskany przychód może podlegać zwolnieniu od podatku. W odniesieniu do wspomnianych w pytaniu odszkodowań może znaleźć zastosowanie zwolnienie z art. 21 ust. 1 pkt 3 PDOFizU, zgodnie z którym, poza wyjątkami wymienionymi w tym przepisie, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 Kodeksu pracy. Przy czym, z przedmiotowego zwolnienia wyłączone zostały odszkodowania wynikające z zawartych umów i ugód innych niż ugody sądowe (art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g PDOFizU).
Ponadto, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 4 PDOFizU, wolne od podatku dochodowego są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, poza wyjątkami wymienionymi w tym przepisie.
Ale czy w tym przypadku w ogóle powstaje przychód?
Dyrektor KIS zwrócił uwagę, że aby prawidłowo ocenić skutki podatkowe omawianej wypłaty, w pierwszej kolejności należy ustalić charakter świadczenia, które gmina nazywa odszkodowaniem, ponieważ to nie tytuł zwrotu środków świadczy o jego charakterze. W tym przypadku to gmina wypłaciła te kwoty mieszkańcom z własnych środków, a następnie otrzymała zwrot od ubezpieczyciela. Z uwagi na fakt, że to gmina, a nie mieszkańcy miała zawartą z ubezpieczycielem umowę ubezpieczenia OC, kwoty tej nie można uznać za otrzymaną przez mieszkańców z tytułu ubezpieczenia. Dlatego też w relacji gmina – towarzystwo ubezpieczeniowe możemy mówić o odszkodowaniu. Natomiast w relacji gmina – mieszkaniec mamy do czynienia z nienależnym świadczeniem, a dokładnie ze zwrotem środków z tytułu zawinionego działania gminy, tj. dopuszczenia się uchybień formalnych przy składaniu wniosku o dofinansowanie.
Dyrektor KIS uznał więc, że kwoty wypłacone mieszkańcom gminy na podstawie ugód pozasądowych, za poniesione przez nich szkody w związku z zawinionym działaniem gminy, stanowią zwrot wydatków, który nie mieści się w pojęciu przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 w związku z art. 20 ust. 1 PDOFizU, gdyż nie powoduje po stronie mieszkańców przysporzenia majątkowego, a tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
