Wpływ epidemii COVID-19 na wybrane elementy rynku pracy w Polsce

W marcu 2020 r. ogłoszono w Polsce stan zagrożenia epidemicznego, a następnie stan epidemii w związku z rozprzestrzenianiem się choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2, zwanej COVID-19.

W końcu I kwartału 2020 r. liczba pracujących była o 3,6% niższa niż w końcu IV kwartału 2019 r. Analiza liczby pracujących w dłuższym okresie wskazuje, że taka sytuacja jest nietypowa. Od 2012 r. liczba pracujących w I kwartale była wyższa niż w IV kwartale roku poprzedniego. W latach 2017 r. i 2018 r. wzrost liczby pracujących w I kwartale względem stanu na koniec IV kwartału poprzedniego roku sięgał 4-6%. W kolejnych kwartałach następowała zmiana liczby pracujących, nie większa niż 2% stanu z końca kwartału poprzedniego. Stąd sytuacja obserwowana w bieżącym kwartale jest nietypowa wobec tendencji obserwowanych w drugiej dekadzie XXI wieku. Mogło na to wpłynąć wiele przyczyn, w tym rozprzestrzenianie się COVID-19.

Badanie popytu na pracę realizowane jest metodą reprezentacyjną z częstotliwością kwartalną. Obejmuje ono podmioty gospodarki narodowej i ich jednostki lokalne zatrudniające przynajmniej 1 osobę, zgodnie z zakresem podmiotowym badania.

Źródło:

www.stat.gov.pl

Koronawirus uderzył w rynek pracy tymczasowej

Do początku maja, czyli w ciągu półtora miesiąca od wybuchu pandemii koronawirusa, w agencjach członkowskich PFHR pracę straciło10 tys. pracowników tymczasowych. W skali całego rynku może to oznaczać, że zwolnienie dotknęło ok. 30 tys. osób z tej grupy. Kolejne tygodnie mogły przynieść nawet dwukrotny wzrost tej liczby.

Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie na początku kwietnia stwierdził, że dofinansowanie mogą otrzymać tylko pracownicy zatrudnieni w celu świadczenia pracy na rzecz agencji pracy tymczasowej. W przypadku pracowników tymczasowych, których agencja zatrudnia wyłącznie w celu ich skierowania w celu świadczenia pracy u pracodawcy-użytkownika, nie można zastosować świadczenia postojowego.

Według prognoz Polskiego Forum HR w trudnych czasach pracodawcy mogą nawet chętniej korzystać z potencjału pracowników tymczasowych niż z zatrudnienia na etat. Niepewność na rynku, obawa przed kolejną falą pandemii oraz redukcja kosztów sprawią, że odawcy będą szukać bardziej elastycznych form zatrudnienia.

Źródło:

www.newseria.pl

Zmiana wysokości stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntu na podstawie art. 221 GospNierU

Stan faktyczny 

Wnioskiem z 2016 r. T. S.A. (użytkownik wieczysty) wystąpił do Prezydenta Miasta o zmianę wysokości stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości z 3% na 1%, powołując się na art. 72 ust. 3 pkt 4 w zw. z art. 221 ust. 1 i 3 GospNierU. W uzasadnieniu wskazał, że nieruchomość zabudowana jest urządzeniami infrastruktury technicznej związanej z dostarczaniem energii elektrycznej, a zatem służy do realizacji celu publicznego w rozumieniu art. 6 pkt 2 i 10 GospNierU.

Wobec odmowy uwzględnienia wniosku użytkownik wieczysty złożył SKO wniosek o ustalenie, że odmowa zmiany wysokości stawki jest nieuzasadniona. SKO oddaliło wniosek, co spotkało się ze sprzeciwem użytkownika wieczystego, inicjującym etap sądowy postępowania aktualizacyjnego (art. 80 ust. 2 i 3 GospNierU). W uzasadnieniu sprzeciwu T. S.A. podtrzymał stanowisko zawarte we wniosku (pozwie).

Wyrokiem z 2018 r. Sąd Rejonowy oddalił powództwo (wniosek). Ustalił m.in., że do dnia wystąpienia z wnioskiem użytkownik wieczysty płacił opłatę roczną według ogólnej stawki 3%, stosownie do decyzji z 1997 r., stwierdzającej nabycie przez jego poprzednika prawnego ex lege prawa użytkowania wieczystego nieruchomości z dniem 5.1.21990 r. Ustalił również, że pismem z 2014 r. Prezydent Miasta wypowiedział użytkownikowi wieczystemu wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego Nieruchomości, przedkładając zarazem ofertę przyjęcia obowiązującej od 1.1.2015 r. nowej wysokości opłaty rocznej ustalonej na podstawie wartości nieruchomości określonej w operacie szacunkowym, przy zastosowaniu dotychczasowej stawki w wysokości 3%.

Sąd I instancji odmówił uwzględnienia żądania z tej przyczyny, że T. S.A. nie wykazał, że nieruchomość służy celom publicznym określonym w art. 6 pkt 2 i 10 GospNierU. Przy rozpoznawaniu apelacji powoda Sąd Okręgowy powziął poważne wątpliwości co do tego, czy dopuszczalna jest na podstawie art. 221 ust. 1 GospNierU zmiana wysokości stawki procentowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego gruntu w sytuacji, w której jej aktualizacja dokonana została na zasadzie art. 78 GospNierU, w drodze wypowiedzenia wysokości opłaty rocznej przy zastosowaniu stawki ustalonej przed wejściem w życie GospNierU.

W ocenie Sądu odwoławczego art. 221 GospNierU jako przepis przejściowy może być zastosowany tylko raz i w okolicznościach niniejszej sprawy miało tu już miejsce, gdyż wskutek wypowiedzenia z 2014 r. doszło do aktualizacji opłaty rocznej i ustalenia jej nowej wysokości pod rządem ustawy nowej.

Stanowisko Sądu Najwyższego 

Zamieszczony wśród przepisów przejściowych GospNierU art. 221 ust. 1 w pierwotnym brzmieniu stanowił, że przepisy art. 72 ust. 3 GospNierU – stosuje się odpowiednio do nieruchomości gruntowych oddanych w użytkowanie wieczyste przed dniem wejścia w życie tej ustawy (zd. 1). Zastrzegał zarazem, że zmiany wysokości stawek procentowych opłat rocznych dokonają właściwe organy w terminie roku od dnia wejścia w życie ustawy (zd. 2) i że przy dokonywaniu zmiany stawek procentowych stosuje się tryb postępowania określony w art. 78-81 GospNierU (zd. 3). Jest to tryb właściwy w razie wypowiedzenia wysokości dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego przez właściwy organ ze względu na zmianę wartości nieruchomości (art. 78-80 GospNierU) albo w razie wystąpienia przez użytkownika wieczystego do właściwego organu z żądaniem dokonania aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej, jeżeli wartość nieruchomości uległa zmianie, a właściwy organ nie podjął aktualizacji (art. 81, także w zw. z art. 77-80 GospNierU).

Wskutek nowelizacji dokonanej ustawą z 7.1.2000 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz innych ustaw (Dz.U. Nr 6, poz. 70 ze zm.) art. 221 ust. 1 GospNierU uzyskał aktualne brzmienie, zgodnie z którym art. 72 ust. 3 GospNierU stosuje się odpowiednio do nieruchomości gruntowych oddanych w użytkowanie wieczyste przed 1.1.1998 r., z wyjątkiem nieruchomości, dla których stawki procentowe opłat rocznych zostały ustalone w wysokości powyżej 3%. Zmiany wysokości stawek procentowych opłat rocznych dokonują właściwe organy stosując tryb postępowania określony w art. 78-81 GospNierU. Zrezygnowano zatem z terminu rocznego ograniczającego możliwość zmiany wysokości stawek procentowych opłat rocznych.

Istota przedstawionego do rozstrzygnięcia zagadnienia sprowadza się do tego, czy w sytuacji, w której po wejściu w życie GospNierU wysokość opłaty rocznej została już zaktualizowana w trybie art. 78 GospNierU ze względu na zmianę wartości nieruchomości, z zachowaniem stawki ustalonej pod rządem GospNierU (in casu 3%) – czemu użytkownik wieczysty nie sprzeciwił się w trybie art. 78 ust. 2 GospNierU, w związku z czym zaczęła go obowiązywać nowa wysokość opłaty zaoferowana w wypowiedzeniu – dopuszczalna jest zmiana stawki procentowej opłaty na zgodną z art. 72 ust. 3 pkt 4 GospNierU na podstawie art. 221 KC.

Z wyroku SN z 11.5.2011 r. (I CSK 397/10, Legalis) zdaje się wynikać, że Sąd Najwyższy dopuścił możliwość zmiany wysokości procentowej opłat rocznych na żądanie użytkownika wieczystego na podstawie art. 81 w związku z art. 221 ust. 1 GospNierU, mimo iż doszło już uprzednio – po wejściu w życie ustawy o gospodarce nieruchomościami – do aktualizacji wysokości opłaty rocznej ze względu na zmianę wartości nieruchomości.

Z drugiej strony w wyroku z 8.5.2008 r. (V CSK 569/07, Legalis) SN stwierdził, że rozpoznając spór o aktualizację opłaty rocznej ze względu na zmianę wartości nieruchomości sąd może, w braku wypowiedzenia wysokości stawki procentowej przez którąkolwiek ze stron, z urzędu zastosować nową stawkę procentową przewidzianą w ustawie, tak żeby ostateczny wynik aktualizacji opłaty był zgodny z prawem (por. też wyrok Sądu Najwyższego z 6.8.2014 r., I CSK 559/13, Legalis). Orzeczenie to może stwarzać podstawę do przyjęcia stanowiska, że ustawowa zmiana wysokości stawki procentowej powinna być uwzględniona przy pierwszej, następczej aktualizacji opłaty rocznej, a po ustaleniu nowej opłaty żądanie zmiany jest wykluczone.

W doktrynie wyrażono pogląd, że nie jest dopuszczalne dokonywanie na podstawie art. 221 ust. 1 GospNierU zmiany stawki procentowej w odniesieniu do gruntów, dla których pod rządem GospNierU zostały już dokonane aktualizacje opłat rocznych z zastosowaniem stawek ustalonych przed wejściem w życie tej ustawy. Aktualizacja taka bowiem stanowi potwierdzenie utrzymania ustalonej wcześniej stawki, a jej zmiana może nastąpić jedynie na zasadach ogólnych, tj. zgodnie z art. 73 GospNierU.

Rozpatrując tę kwestię, należy przede wszystkim zwrócić uwagę, że GospNierU przewiduje możliwość zmiany stawki procentowej w dwóch przypadkach: w razie trwałej zmiany sposobu korzystania z nieruchomości, powodującej zmianę celu, na który nieruchomość została oddana (art. 73 ust. 2 GospNierU), albo w razie ustawowej korekty dotychczasowych stawek (art. 221 ust. 1 GospNierU; por. wyrok Sądu Najwyższego z 8.5.2008 r., V CSK 569/07, Legalis). W związku z nowelizacją art. 221 ust. 1 GospNierU i rezygnacją z czasowego ograniczenia przewidzianej w nim możliwości zmiany stawki procentowej w orzecznictwie wyjaśniono, że przepis ten może mieć zastosowanie także w razie ustawowych zmian stawek, które nastąpiły po wejściu w życie GospNierU.

W każdym razie zmiany te następują w trybie określonym w art. 78-81 GospNierU (por. art. 73 ust. 2 zd. 2 i art. 221 ust. 1 zd. 2 GospNierU), czyli w trybie właściwym dla aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej. Zgodnie z art. 78 GospNierU aktualizacja może być zainicjowana przez właściwy organ i wymaga wówczas pisemnego wypowiedzenia wysokości dotychczasowej opłaty, wskazującego sposób obliczenia nowej wysokości opłaty, i równoczesnego przesłania oferty przyjęcia jej nowej wysokości. Do wypowiedzenia tego dołącza się informację o wartości nieruchomości, o której mowa w art. 77 ust. 3 GospNierU, oraz o miejscu, w którym można zapoznać się z operatem szacunkowym.

Zgodnie z literalnie rozumianym art. 81 ust. 1 GospNierU użytkownik wieczysty może wystąpić do właściwego organu z żądaniem dokonania aktualizacji opłaty rocznej tylko wtedy, gdy wartość nieruchomości uległa zmianie, a właściwy organ nie podjął aktualizacji. Jednakże uwzględnienie w zawartym w art. 221 ust. 1 zd. 2 GospNierU odesłaniu dotyczącym trybu postępowania właściwego dla zmiany wysokości stawki procentowej także art. 81 GospNierU prowadzi do wniosku, że użytkownik wieczysty może – aktualnie bez ograniczeń czasowych – wystąpić do właściwego organu z żądaniem dokonania aktualizacji opłaty rocznej także wtedy, gdy wartość nieruchomości wprawdzie nie uległa zmianie, lecz zmianie uległa ustawowa wysokość stawki procentowej, a mimo to właściwy organ nie podjął aktualizacji uwzględniającej tę zmianę.

Jeżeli doszło już uprzednio do aktualizacji opłaty z inicjatywy właściwego organu, decydujące znaczenie dla sytuacji użytkownika wieczystego ma to, czy wypowiadając dotychczasową wysokość opłaty rocznej organ ten wypowiedział wysokość stawki procentowej, co musiałoby znaleźć odzwierciedlenie w kalkulacji, o której mowa w art. 78 ust. 1 zd. 2 GospNierU. Czym innym bowiem jest wypowiedzenie wysokości opłaty rocznej oparte jedynie na zmianie wartości nieruchomości a czym innym wypowiedzenie, które ma prowadzić także do zmiany wysokości stawki procentowej opłat rocznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8.5.2008 r., V CSK 569/07, Legalis).

Ograniczenia w lokalizacji elektrowni wiatrowych

Stan faktyczny

Prowadzona przez spółkę E działalność polegała przede wszystkim na wytwarzaniu oraz dystrybucji energii elektrycznej i cieplnej, a także świadczeniu związanych z tym usług. W 2015 r. E skierował do Burmistrza w Opatowie wniosek o udzielenie zgody na realizację farmy wiatrowej. Decyzja była odmowna z powodu niezachowania określonych w ustawie z 20.5.2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 981 ze zm., dalej jako: InwElektrWiatrU) odległości projektowanych elektrowni wiatrowych od istniejącej zabudowy mieszkalnej. Zawarty w art. 4 InwElektrWiatrU wymóg określa bowiem minimalną odległość między elektrownią wiatrową a budynkiem mieszkalnym, która musi odpowiadać co najmniej dziesięciokrotności wysokości planowanej elektrowni wiatrowej. Wysokość planowanych elektrowni wiatrowych miała wynosić 146 m i miały się one znajdować w odległości od 431 do 706 metrów od budynków mieszkalnych, podczas gdy zgodnie z przepisami krajowymi takie elektrownie wiatrowe mogłyby być wznoszone co najmniej w odległości 1460 metrów od najbliższego budynku mieszkalnego.

Pytania prejudycjalne 

– Czy art. 1 ust. 1 lit. f) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2015/1535 z 9.9.2015 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (Dz.Urz. UE L z 2015 r., Nr 241, s. 1) należy interpretować w ten sposób, że wymóg zachowania minimalnej odległości usytuowania elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych stanowi przepis techniczny, który jest objęty obowiązkiem notyfikacji w rozumieniu art. 5 tej dyrektywy?

– Czy art. 15 ust. 2 lit. a) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/123/WE z 12.12.2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym (Dz. Urz. UE L z 2006 r., Nr 376, s. 36) należy interpretować w ten sposób, że uregulowanie krajowe ustanawiające wymóg zachowania minimalnej odległości usytuowania elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych należy do przepisów uzależniających podejmowanie lub prowadzenie działalności usługowej od ograniczenia terytorialnego, zwłaszcza w postaci limitów ustalonych w związku z minimalną odległością geograficzną pomiędzy usługodawcami, które to przepisy państwo członkowskie powinno notyfikować Komisji zgodnie z art. 15 ust. 7 tej dyrektywy?

– Czy art. 3 ust. 1 ak. 1 i art. 13 ust. 1 ak. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23.4.2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (Dz. Urz. UE L z 2009 r., Nr 140, s. 16) należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one uregulowaniu ustanawiającemu wymóg zachowania minimalnej odległości usytuowania elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych?

Stanowisko TS

Przepis techniczny, który jest objęty obowiązkiem notyfikacji

W art. 1 ust. 1 lit. f) dyrektywy 2015/1535 wskazane zostały cztery kategorie przepisów technicznych, a mianowicie, po pierwsze, „specyfikacje techniczne”, po drugie, „inne wymagania”, po trzecie, „zasady dotyczące usług” i, po czwarte, „przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne państw członkowskich zakazujące produkcji, przywozu, wprowadzania do obrotu lub stosowania produktu”. W ramach przeprowadzonej analizy TS uznał, że wymóg określony w art. 4 InwElektrWiatrU nie jest objęty tymi trzema pierwszymi kategoriami przepisów. W ramach czwartej kategorii określonej jako „przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne państw członkowskich […] zakazujące produkcji, przywozu, wprowadzania do obrotu lub stosowania produktu” w rozumieniu art. 1 ust. 1 lit. f) dyrektywy 2015/1535 należy zdaniem TS założyć, że InwElektrWiatrU ma zakres, który wyraźnie wykracza poza zacieśnienie możliwości używania spornego produktu do pewnych możliwych zastosowań, i nie sprowadza się do zwykłego ograniczenia używania tego produktu (wyrok TS Lindberg, pkt 76). Kategoria ta dotyczy bowiem w szczególności przepisów krajowych, które pozostawiają miejsce jedynie na marginalne zastosowanie produktu w stosunku do tego, którego można by rozsądnie oczekiwać (wyrok TS Fortuna i in., pkt 32).

Ustanowiony w art. 4 InwElektrWiatrU wymóg zachowania minimalnej odległości usytuowania elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych niewątpliwie obejmuje zakaz umiejscawiania elektrowni wiatrowej w minimalnej odległości od budynków mieszkalnych, nieprzekraczającej dziesięciokrotności łącznej wysokości planowanej instalacji. Jednakże TS stwierdził, że ten przepis nie zakazuje podmiotom gospodarczym dalszego instalowania elektrowni wiatrowych oraz co jest z tym związane, używania i sprzedaży turbin wiatrowych. Komisja podniosła, że w latach 2012-2016, czyli w okresie bezpośrednio poprzedzającym przyjęcie InwElektrWiatrU, nowa zainstalowana moc elektrowni wiatrowych wahała się w przedziale 760–1000 MW rocznie, podczas gdy w latach 2017 i 2018, już po przyjęciu tej ustawy, ta nowa zainstalowana moc wynosiła już tylko, odpowiednio, 12 i 6,7 MW rocznie. Uwzględniając powyższe TS wskazał, że do sądu odsyłającego należy sprawdzenie, czy ustanowienie wymogu zachowania minimalnej odległości usytuowania elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych nie powoduje ustanowienia faktycznego zakazu sprzedaży turbin wiatrowych, pozwalając jedynie na ich marginalne użytkowanie.

Trybunał orzekł, że art. 1 ust. 1 lit. f) dyrektywy 2015/1535 należy interpretować w ten sposób, iż wymóg zachowania minimalnej odległości usytuowania elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych nie stanowi przepisu technicznego, który jest objęty obowiązkiem notyfikacji w rozumieniu art. 5 tej dyrektywy, o ile jego ustanowienie nie powoduje jedynie marginalnego użytkowania turbin wiatrowych, czego sprawdzenie należy do sądu odsyłającego.

Stosowanie dyrektywy 2006/123

Trybunał wskazał, że chociaż w art. 4 ust. 1 InwElektrWiatrU ustanowione zostało terytorialne ograniczenie lokalizowania elektrowni wiatrowych, to niemniej jednak przepis ten dotyczy działalności polegającej na wytwarzaniu określonego towaru, tj. elektryczności. Z orzecznictwa TS wynika zaś, że działalności polegającej na wytwarzaniu towaru nie można uznać jako takiej za usługę (wyrok TS z 11.7.1985 r., Cinéthèque i in., 60/84 i 61/84, pkt 10).

W tych okolicznościach TS uznał, że uregulowanie krajowe takie jak art. 4 InwElektrWiatrU, ustanawiające wymóg zachowania minimalnej odległości usytuowania elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych, nie jest objęte zakresem zastosowania dyrektywy 2006/123.

Trybunał orzekł, że art. 15 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2006/123 należy interpretować w ten sposób, że uregulowanie ustanawiające wymóg zachowania minimalnej odległości usytuowania elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych nie należy do przepisów, które uzależniają podejmowanie lub prowadzenie działalności usługowej od ograniczenia terytorialnego, zwłaszcza w postaci limitów ustalonych w związku z minimalną odległością geograficzną pomiędzy usługodawcami, które państwo członkowskie powinno notyfikować Komisji zgodnie z art. 15 ust. 7 dyrektywy 2006/123.

Uregulowanie ustanawiające wymóg zachowania minimalnej odległości usytuowania elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych

Z treści art. 13 ust. 1 ak. 1 dyrektywy 2009/28 wynika, że odnosi się on do ewentualnych krajowych przepisów dotyczących procedur autoryzacji, certyfikacji i licencjonowania, które mają zastosowanie w przypadku instalacji wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych. Trybunał uznał, że art. 13 ust. 1 ak. 1 dyrektywy 2009/28 ma zastosowanie wobec art. 4 InwElektrWiatrU, które wprowadza wymóg zachowania minimalnej odległości usytuowania elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych. W tych okolicznościach TS stwierdził, że do sądu odsyłającego należy zweryfikowanie tego, czy art. 4 InwElektrWiatrU należy uznać za niezbędny i proporcjonalny. Zatem musi sprawdzić, czy przyjęte przez Polskę środki nie wykraczają poza to, co jest odpowiednie i konieczne dla realizacji uzasadnionych celów, którym ma służyć. Przy czym TS zaznaczył, że jeżeli istnieje możliwość wyboru spośród większej liczby odpowiednich środków, należy stosować najmniej restrykcyjny, a wynikające z tego niedogodności nie mogą być nadmierne w stosunku do zamierzonych celów (wyrok TS z 21.7.2011 r., Azienda Agro-Zootecnica Franchini i Eolica di Altamura, C‑2/10, pkt 73). W tym celu polski sąd powinien w szczególności uwzględnić – w kontekście przysługującego państwom członkowskim zakresu uznania – okoliczność, że to uregulowanie ogranicza się tylko do elektrowni wiatrowych, z wyłączeniem innych form produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych, takich jak urządzenia fotowoltaiczne czy biomasa. Ponadto, powinien wziąć pod uwagę okoliczność, że to uregulowanie zostało przyjęte na poziomie krajowym i że pozbawia ono władze lokalne jakiegokolwiek zakresu uznania co do możliwości zastosowania odstępstwa od wymogu zachowania minimalnej odległości usytuowania elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych.

Trybunał orzekł, że art. 3 ust. 1 ak. 1 i art. 13 ust. 1 ak. 1 dyrektywy 2009/28 należy interpretować w ten sposób, iż nie sprzeciwiają się one uregulowaniu, które wprowadza wymóg zachowania minimalnej odległości usytuowania elektrowni wiatrowych od budynków mieszkalnych, jeśli to uregulowanie jest niezbędne i proporcjonalne w świetle wiążącego dane państwo członkowskie obowiązkowego krajowego celu ogólnego, czego sprawdzenie należy do sądu odsyłającego.

Ministerialny projekt zmiany ustawy o księgach wieczystych i hipotece

W wyniku zmiany zostanie poszerzony krąg podmiotów mogących, na podstawie zgody Ministra Sprawiedliwości, wielokrotne, nieograniczone w czasie wyszukiwać księgi wieczyste w centralnej bazie danych ksiąg wieczystych.

Obecnie na podstawie art. 36⁴ ust. 8 KWU takie uprawnienie może uzyskać 25 kategorii podmiotów, takich jak np.: notariusze, Agencja Wywiadu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych; organy Krajowej Administracji Skarbowej; Policja; Najwyższa Izba Kontroli.

Po zmianie nowymi uprawnionymi podmiotami będą także: Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz Szef Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych.

Projekt znajduje się na etapie opiniowania.

Przedłużenie do 31.12.2020 r. wyłączenia stosowania art. 26 ust. 2e ustawy o CIT i art. 41 ust. 2 ustawy o PIT

Minister finansów ma prawo określić, w drodze rozporządzenia, grupy podatników, grupy płatników lub czynności, w przypadku których zostanie wyłączone lub ograniczone stosowanie art. 26 ust. 2e PDOPrU (odpowiednio art. 41 ust. 12 PDOFizU) jeżeli spełnione zostały warunki do niepobrania podatku, zastosowania stawki podatku lub zwolnienia, wynikające z przepisów szczególnych lub umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, uwzględniając istnienie określonych uwarunkowań obrotu gospodarczego, specyficzny status niektórych grup podatników i płatników oraz specyfikę dokonywania niektórych czynności. Minister Finansów wydał takie rozporządzenia i określił wyłączenie stosowania art. 26 ust. 2e PDOPrU (odpowiednio art. 41 ust. 12 PDOFizU) w przypadku wypłat należności dokonywanych do 30 czerwca 2019 r., następnie ten termin zmieniono na 30 czerwca 2020 r. Jednak z uwagi na epidemię COVID -19 zdecydowano się na kolejne przesunięcie terminu, tym razem do 31 grudnia 2020 r. Ustawodawca motywuje takie rozwiązanie koniecznością ograniczenia obowiązków związanych z poborem podatku u źródła dla przedsiębiorców, a także potrzebą zapewnienia właściwej wydolności po stronie administracji skarbowej. Termin ten został określony w dwóch rozporządzeniach: rozporządzeniu Ministra Finansów z 19 czerwca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wyłączenia lub ograniczenia stosowania art. 26 ust. 2e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2020 r., poz. 1096) i rozporządzeniu Ministra Finansów z 19 czerwca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wyłączenia lub ograniczenia stosowania art. 41 ust. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2020 r., poz. 1095) – które obowiązują od 25 czerwca 2020 r.

Kolejne ułatwienia podatkowe wynikające z tarczy antykryzysowej 4.0

Można odliczyć więcej darowizn

Od podstawy podatku dochodowego w celu obliczenia podatku lub zaliczki podatnik może odliczyć darowizny przekazane od dnia 1 stycznia 2020 r. do dnia 30 września 2020 r. na przeciwdziałanie COVID-19 również domom dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, noclegowniom, schroniskom dla osób bezdomnych, w tym z usługami opiekuńczymi, ośrodkom wsparcia, rodzinnym domom pomocy oraz domom pomocy społecznej, o których mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (art.52n PDOFizU i art. 38g PDOPrU).

Od podstawy obliczenia podatku dochodowego można odliczyć także darowizny rzeczowe, których przedmiotem są komputery przenośne (laptopy lub tablety) przekazanych od 1 stycznia do 30 września 2020 r., m.in. placówkom oświatowym. Darowizny te dotyczą komputerów zdatnych do użytku i wyprodukowanych e nie wcześniej niż 3 lata przed dniem ich przekazania (art. 52x PDOFizU i art. 38p PDOPrU).

Kosztem uzyskania przychodów są koszty wytworzenia lub cena nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn, o których mowa w art. 52n i art. 52x PDOFizU (odpowiednio art. 38g i art. 38p PDOPrU), przekazanych w terminie od dnia 1 stycznia 2020 r. do dnia 30 września 2020 r., podmiotom i na cele, o których mowa w tych przepisach, (tj. podmiotom wykonującym działalność leczniczą, albo placówkom oświatowym) o ile koszty wytworzenia lub cena nabycia nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne.

Wyłączono z przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej wartości darowizn otrzymanych od 1 stycznia 2020 r. do 30 września 2020 r. przez placówki medyczne (m.in. szpitale) oraz placówki oświatowe, w związku z COVID-19, które nie podlegają z tytułu otrzymanych darowizn podatkowi od spadków i darowizn.

Korzystniejsza ulga na złe długi w podatkach dochodowych

Dla podatników ponoszących negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu epidemii COVID-19 przewidziano możliwość skorzystania z ulgi na złe długi, w zakresie odliczania wierzytelności, począwszy od okresu rozliczeniowego, w którym upłynęło 30 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie, do okresu, w którym wierzytelność została uregulowana lub zbyta – dotychczas okres ten wynosił 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty. Z dodanych przepisów wynika, że prawo do zmniejszenia dochodu stanowiącego podstawę obliczenia zaliczki, o którym mowa w art. 25 ust. 19 pkt 1 PDOPrU (art.44 ust. 1 pkt 1 PDOFizU, przysługuje w 2020 r. począwszy od okresu rozliczeniowego, w którym upłynęło 30 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie, do okresu rozliczeniowego, w którym wierzytelność została uregulowana lub zbyta. Powyższe uregulowanie stosuje się do okresów rozliczeniowych, w których podatnik poniósł negatywne konsekwencje ekonomiczne z powodu COVID-19, o którym mowa w ustawie o COVID-19.

Kary umowne i odszkodowania kosztem w określonych sytuacjach

Przepisu art. 23 ust. 1 pkt 19 PDOFizU (odpowiednio art. 16 ust. 1 pkt 22 PDOPrU) nie stosuje się do zapłaconych kar umownych i odszkodowań, jeżeli wada dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoka w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoka w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług, powstała w związku ze stanem zagrożenia epidemicznego lub stanem epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19 (art. 52zb PDOFizU i art. 38t PDOPrU).

Czasowe zwolnienia z podatku od przychodów z budynków

Z podatku od przychodów z budynków zwolniono przychody podlegające opodatkowaniu na podstawie art. 30g PDOFizU (odpowiednio art. 24b PDOPrU) ustalone za okres od dnia 1 marca 2020 r. do dnia 31 grudnia 2020 r. (art. 52pa PDOFizU i art. 38ha PDOPrU).

Zniszczenie budynku nie powoduje wygaśnięcia użytkowania wieczystego

Stan faktyczny

Sprawa dotyczyła uzgodnienia treści księgi wieczystej. Powodem był właściciel nieruchomości – gmina. Sąd Rejonowy wyrokiem z 13.3.2018 r. nakazał zamknąć księgę wieczystą prowadzoną dla lokalu mieszkalnego nr 3 położonego w budynku nr 13 oraz nakazał wykreślić z działku II księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości gruntowej udział w prawie własności wspólnych części budynku oraz użytkowania wieczystym gruntu przysługującym każdoczesnemu właścicielowi lokalu nr 3.

Z treści pytania prawnego wynika, że w 2000 r. Gmina ustanowiła odrębną własność lokalu mieszkalnego nr 3 w budynku na określonej nieruchomości gruntowej i sprzedała lokal m.in. z udziałem w częściach wspólnych budynku mieszkalnego oraz oddała nabywcom w użytkowanie wieczyste udział w działce gruntu. W 2008 r. na nieruchomości miał miejsce pożar, który doprowadził do zniszczenia całego budynku mieszkalnego. Gmina dokonała rozbiórki zgliszczy budynku i obecnie na nieruchomości nie ma żadnych pozostałości po budynku mieszkalnym. Na gruncie pozostał budynek gospodarczy, który nie był przedmiotem sprzedaży oraz nie przynależał do lokalu mieszkalnego.

Stanowisko SN

W pierwszej kolejności Sąd Najwyższy wskazał, że w uchwale składu siedmiu sędziów z 25.8.2017 r. (III CZP 11/17, OSNC 2017, Nr 12, poz. 132) uznał, że upływ terminu, na który zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego gruntu, nie powoduje wygaśnięcia prawa odrębnej własności lokalu znajdującego się w budynku położonym na tym gruncie. Przyjął bowiem, że, po pierwsze, art. 3 ust. 1 WłLokU jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 235 § 2 KC oraz, po drugie, że prawo własności, w tym prawo odrębnej własności lokalu, jest bezterminowe. Zgadzając się z tym stanowiskiem, trzeba zauważyć, że prowadzi ono do oderwania się prawa odrębnej własności lokalu od prawa do gruntu.

Sąd Najwyższy wskazał w związku z tym, że przyjęcie, iż użytkowanie wieczyste ulegnie w takiej sytuacji przedłużeniu, a właściwie zamieni się w prawo bezterminowe, nie ma wyraźnego uzasadnienia w ustawie. Spostrzegł też, że ustawodawca stworzył już podstawy do zamiany prawa użytkowania wieczystego w prawo własności w ustawie 29.7.2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1314 ze zm.). Obecnie zaś taka zamiana w znacznym zakresie już nastąpiła na mocy ustawy z 20.7.2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 139 ze zm.). Żadna z wymienionych ustaw nie przewiduje przekształcenia w prawo własności takiego prawa użytkowania wieczystego gruntu, które już wygasło.

Zagadnienie prawne w niniejszej sprawie dotyczy jednak sytuacji w pewnym sensie odwrotnej, mianowicie wpływu wygaśnięcia prawa odrębnej własności na skutek zniszczenia budynku na istnienie prawa rzeczowego do gruntu (własności albo użytkowania wieczystego).

WłLokU nie zawiera regulacji dotyczącej zburzenia (zniszczenia) lokalu, inaczej niż art. 18 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 24.101934 r. o własności lokali (Dz.U. Nr 94, poz. 848 ze zm.), który stanowił, że „1. W razie zniszczenia budynku, odszkodowanie należne z tytułu ubezpieczenia będzie wypłacone do rąk zarządu i zostanie przez niego użyte na przywrócenie budynku do należytego stanu, niedobór zaś, jakby się okazał, pokryją wszyscy właściciele lokali w stosunku do udziału każdego z nich we wspólnej własności. 2. Jeżeli cały budynek ulegnie zniszczeniu a właściciele nie zgadzają się na jego odbudowanie, własność odrębna poszczególnych lokali wygasa, a odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia przypada do podziału między współwłaścicieli w stosunku do udziału każdego z nich we wspólnej własności. 3. Przepisy artykułu niniejszego nie naruszają szczególnych przepisów co do wypłaty odszkodowania z tytułu ubezpieczenia w razie, gdy na nieruchomości ciążą prawa rzeczowe.”. Przepisy te regulowały jedynie sytuację kwalifikowaną, a więc zburzenie całego budynku. Wprowadzały one szczególny tryb wygaśnięcia odrębnej własności lokali w związku ze zburzeniem budynku, ale dopiero w następstwie decyzji właścicieli tych lokali.

Mimo braku obecnie stosownych regulacji, w orzecznictwie dostrzega się sytuacje, w których dochodzi do wygaśnięcia prawa odrębnej własności lokalu. Sąd Najwyższy wskazał w uzasadnieniu uchwały 25.11.2011 r. (III CZP 65/11, Legalis), że chociaż do powstania prawa odrębnej własności lokalu dochodzi przez wpis do księgi wieczystej, nie oznacza to, iż prawo odrębnej własności lokalu istnieje tak długo, jak długo w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości widnieje dokonany wpis. Prawo własności rzeczy nie może istnieć w oderwaniu od właściwego mu przedmiotu lub w ogóle bez tego przedmiotu, a zniszczenie rzeczy będącej przedmiotem prawa własności powoduje jego wygaśnięcie. Niezależnie od wpisu w księdze wieczystej, prawo odrębnej własności lokalu wygasa zatem wtedy, gdy fizycznemu zniszczeniu ulegnie budynek lub ta jego część, w której znajdował się samodzielny lokal mieszkalny będący jego przedmiotem. Sąd Najwyższy podkreślił, że do wygaśnięcia prawa odrębnej własności lokalu może doprowadzić także oświadczenie woli złożone przez jedynego właściciela wszystkich lokali w budynku na nieruchomości. Wygaśnięcie prawa odrębnej własności poszczególnych lokali może być też konsekwencją ich połączenia. Sąd Najwyższy stwierdził w uchwale z 14.7.2006 r. (III CZP 53/06, Legalis), że art. 3 ust. 1 WłLokU nie wyłącza dopuszczalności zniesienia przez sąd odrębnej własności lokali w postępowaniu o zniesienie współwłasności nieruchomości wspólnej, jeżeli jest możliwy fizyczny podział budynku, w którym ustanowiono odrębną własność lokali. W uzasadnieniu tej uchwały wyjaśnił, że ustanie odrębnej własności lokalu może być zarówno konsekwencją wygaśnięcia, jak i zniesienia, przy czym jako przypadki wygaśnięcia wymienia się zniszczenie budynku lub utratę przez niego charakteru odrębnego od gruntu przedmiotu własności, a jako przykłady zniesienia – notarialne oświadczenie jednego właściciela wszystkich lokali, które stanowiłoby jak gdyby odwrotność (actus contrarius) oświadczenia o ustanowieniu odrębnej własności, połączenie kilku lokali i umowę zawartą w formie aktu notarialnego właścicieli wszystkich lokali. Stanowisko to zostało potwierdzone w postanowieniu SN z 7.5.2008 r. (II CSK 664/07, Legalis) i w uzasadnieniu uchwały SN z 8.12.2017 r. (III CZP 77/17, Legalis). Sąd Najwyższy stwierdził w uzasadnieniu uchwały z 16.5.2019 r. (III CZP 1/19, Legalis), że w polskim systemie nie ma takich praw majątkowych, które nie ustawałyby, naturalną zaś konsekwencją braku przedmiotu prawa jest jego ustanie.

Według art. 3 ust. 1 WłLokU, właścicielowi lokalu przysługuje udział w nieruchomości wspólnej jako prawo związane z własnością lokali. Nieruchomość wspólna obejmuje fragmenty wspólnego budynku i gruntu, które nie służą wyłącznie do korzystania przez właściciela lokalu (art. 3 ust. 2 WłLokU). Stanowi ona współwłasność właścicieli lokali. Odrębna własność lokalu może też być powiązana z udziałem w prawie użytkowania wieczystego gruntu. W takim wypadku przedmiotem wspólności jest to prawo, a przepisy o własności lub współwłasności gruntu stosuje się odpowiednio do prawa użytkowania wieczystego (art. 4 ust. 3 WłLokU). Konstrukcja prawna współwłasności nieruchomości wspólnej oraz wspólności użytkowania wieczystego ma charakter służebny wobec prawa odrębnej własności lokalu i umożliwia prawidłowe wykonywanie tego prawa. Taki charakter współwłasności nieruchomości wspólnej i wspólności użytkowania wieczystego względem odrębnej własności lokalu znajduje potwierdzenie w tezie, że to prawo odrębnej własności lokalu jest prawem głównym. O nadrzędności prawa odrębnej własności lokalu przesądza art. 3 ust. 3 WłLokU, z którego wynika, że to powierzchnia wyodrębnionego lokalu decyduje o wysokości udziału jego właściciela w nieruchomości wspólnej (postanowienia SN z 24.11.2010 r., II CSK 268/10, Legalis i z 14.1.2011 r., II CSK 241/10, Legalis). Sąd Najwyższy przesądził w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z 25.8.2017 r. (III CZP 11/17, Legalis), że prawem głównym jest prawo własności lokalu, a prawem akcesoryjnym i związanym z nim jest udział w użytkowaniu wieczystym gruntu. Teza o służebnej funkcji nieruchomości wspólnej względem odrębnej własności lokalu, która to funkcja determinuje kształt konstrukcji prawnych związanych z nieruchomością wspólną znajduje potwierdzenie również w uchwale SN z 14.7.2006 r. (III CZP 53/06, Legalis) i w postanowieniu SN z 7.5.2008 r. (II CSK 664/07, Legalis). W tych orzeczeniach podkreślono, że o możliwości wygaśnięcia odrębnej własności lokali w obecnym stanie prawnym można pośrednio wnioskować już z zamieszczonego w art. 3 ust. 1 zd. 2 WłLokU zwrotu „dopóki trwa”. Wynikający z tego przepisu zakaz dotyczy zniesienia współwłasności nieruchomości wspólnej, nie zaś zniesienia odrębnej własności lokali stanowiącej przeszkodę do zniesienia współwłasności nieruchomości wspólnej. Wykładnia gramatyczna art. 3 ust. 1 zd. 2 WłLokU wskazuje na racjonalne działanie ustawodawcy, zapewniające realizację uzasadnionych interesów współwłaścicieli, brak bowiem przekonywających argumentów przemawiających za przypisaniem mu intencji pozbawienia właściciela lokalu możliwości zniesienia współwłasności nieruchomości wspólnej wtedy, gdy możliwy jest podział budynku, w którym ustanowiono tę odrębną własność lokali i utrzymywanie współwłasności, będącej często zarzewiem wieloletniego konfliktu.

Sankcje za brak przeglądu technicznego kasy on-line

Zgodnie z § 6 ust. 1 pkt 9 rozporządzenia Ministra Finansów z 29.4.2019 r. w sprawie kas rejestrujących (Dz.U. z 2019 r. poz. 816 ze zm.; dalej: KasyR) podatnik, który prowadzi ewidencję przy zastosowaniu kasy fiskalnej on-line ma m.in. obowiązek zapewnienia stanu technicznego kasy, który gwarantuje czytelny widok paragonów fiskalnych i faktur w postaci elektronicznej umożliwiający nabywcy sprawdzenie prawidłowości dokonanej sprzedaży. W tym m.in. celu podatnicy mają również obowiązek poddawania kas okresowemu przeglądowi technicznemu wykonywanemu przez główny serwis kas – por. art. 111 ust. 3a pkt 4 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 106 ze zm.; dalej: VATU). Zgodnie z § 54 ust. 1KasyR obowiązkowego przeglądu technicznego dokonuje się, co do zasady, nie rzadziej niż co 2 lata. Jeżeli podatnik w terminie nie podda kasy obowiązkowemu przeglądowi poniesie konsekwencje finansowe, a także może być obowiązany do zwrotu odliczonej ulgi na zakup kasy on-line.

Zgodnie bowiem z art. 111 ust. 6 VATU podatnik będzie obowiązany do zwrotu odliczonych lub zwróconych kwot wydanych na zakup kas rejestrujących, w przypadku gdy w okresie 3 lat od dnia rozpoczęcia prowadzenia ewidencji sprzedaży nie podda kas rejestrujących obowiązkowemu przeglądowi technicznemu przez właściwy podmiot prowadzący serwis kas. W takiej sytuacji, zgodnie z § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z 29.4.2019 r. w sprawie odliczania lub zwrotu kwot wydanych na zakup kas rejestrujących oraz zwrotu tych kwot przez podatnika (Dz.U. z 2019 r. poz. 820; dalej: OdliczKasyR) lub zwrotu kwot wydanych na zakup kas rejestrujących oraz zwrotu tych kwot przez podatnika zwrotu należy dokonać na rachunek właściwego urzędu skarbowego w terminie:

1) do 25. dnia miesiąca następującego po danym okresie rozliczeniowym, w którym powstały okoliczności uzasadniające dokonanie takiego zwrotu;

2) do końca miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające dokonanie zwrotu – w przypadku podatników, którzy korzystają ze zwolnienia z art. 113 ust. 1 i 9 VATU.

W sytuacji, gdy podatnik nie wywiąże się ze swojego obowiązku dotyczącego terminowości wykonania przeglądu technicznego kasy on-line zostanie na niego nałożona w drodze decyzji przez naczelnika urzędu skarbowego kara pieniężna w wysokości 300 zł. Karę pieniężną uiszcza się, bez wezwania naczelnika urzędu skarbowego, na rachunek bankowy właściwego urzędu skarbowego w terminie 14 dni od dnia doręczenia powyższej decyzji.

Ponadto, brak terminowego przeglądu kasy wiąże się również z sankcjami karnymi skarbowymi, uznawany jest bowiem za wadliwe prowadzenie księgi i na podstawie art. 61 § 3 ustawy z 10.9.1999 r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 19 ze zm.; dalej: KKS), zagrożony jest karą grzywny za wykroczenie skarbowe. Złożenie czynnego żalu, pod warunkiem że organ ścigania nie miał wiedzy (udokumentowanej) o popełnieniu tego czynu uchroni Czytelnika wyłącznie przed odpowiedzialnością karną, natomiast nie uchroni przed karą w wysokości 300 zł, a jeżeli nie upłynęły 3 lata od momentu rozpoczęcia ewidencji na kasie fiskalnej również przed zwrotem odliczonej ulgi na zakup kasy fiskalnej.

Dodatkowo informujemy, że na portalu podatkowym Ministerstwo Finansów informuje, że w sytuacji nadzwyczajnej jaka jest obecnie spowodowana rozprzestrzenianiem się koronawirusa, podatnicy mogą indywidualnie zwracać się z wnioskami do naczelników urzędów skarbowych o odroczenie terminu przeglądu technicznego do lipca 2020 r. z uwagi na zapobieganie rozprzestrzeniania się wirusa, w związku z ustawą z 2.3.2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.; dalej: KoronawirusU).

Wniosek taki powinien być jednak złożony przed terminem przeglądu technicznego kasy rejestrującej. Jeżeli zatem termin obowiązkowego przeglądu upływał w okresie obowiązywania ww. ustawy Czytelnik miał prawo przed jego upływem złożyć wniosek o odroczenie tego terminu i wówczas uniknąłby ww. konsekwencji.

(RA)

Dyrektywy wymiaru kary dla nieletniego sprawcy zabójstwa

Opis stanu faktycznego

Oskarżony K.M. 9.1.2017 r. w Z. województwa (…), działając z zamiarem bezpośrednim pozbawienia życia pokrzywdzonej A.B. i ze szczególnym okrucieństwem przejawiającym się w ilości spowodowanych obrażeń ciała oraz sile z jaką były zadawane uderzenia, zadał jej posługując się dwoma nożami co najmniej 118 ciosów w różne części ciała, czym spowodował zgon pokrzywdzonej.

Stanowisko SO i SA

Sąd Okręgowy uznał oskarżonego za winnego popełnienia przestępstwa z art. 148 § 2 pkt 1 KK i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę dożywotniego pozbawienia wolności oraz na podstawie art. 77 § 2 KK zastrzegł, że oskarżony będzie mógł skorzystać z warunkowego przedterminowego zwolnienia nie wcześniej niż po odbyciu 40 lat pozbawienia wolności. Na skutek apelacji obrońcy oskarżonego Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że za przypisaną mu zbrodnię wymierzył karę 25 lat pozbawienia wolności, a ponadto zastrzegł, że oskarżony będzie mógł skorzystać z warunkowego przedterminowego zwolnienia nie wcześniej niż po odbyciu 20 lat pozbawienia wolności.

Minister Sprawiedliwości-Prokurator Generalny zaskarżył kasacją powyższy wyrok wyłącznie w części zmieniającej orzeczenie o karze pozbawienia wolności, na niekorzyść K.M. Autor kasacji zarzucił rażącą niewspółmierność kary, wyrażającą się w nieprawidłowym nadaniu bezwzględnego prymatu wychowawczym celom kary, nienależytym uwzględnieniu wszystkich okoliczności obciążających, istotnych dla wymiaru kary w tym m.in. szczególnie wysokiego stopnia społecznej szkodliwości czynu przypisanego oskarżonemu i wyjątkowo dużego stopnia jego zawinienia, przejawiającego się w podjęciu z zaskoczenia, z zamiarem bezpośrednim zamachu na życie bezbronnej pokrzywdzonej, premedytacji w dążeniu do realizacji zamiaru zabójstwa, zadaniu co najmniej 118 ciosów, z błahego powodu (zazdrości).

Stanowisko SN

Sąd Najwyższy oddalił kasację, nie podzielając przekonania skarżącego, że Sąd Apelacyjny orzekł karę dwudziestu pięciu lat pozbawienia wolności w wyniku nieprawidłowego nadania bezwzględnego prymatu wychowawczym celom kary. Wskazał, że za represję rażąco niewspółmierną uznaje się taką karę, która – pomijając dyrektywy wymiaru kary – w sposób istotny lub wręcz drastyczny odbiega od tej, jaką należałoby wymierzyć przy uwzględnieniu okoliczności przedmiotowych charakteryzujących czyn przypisany sprawcy oraz podmiotowych, związanych z jego osobą. Sąd Apelacyjny prawidłowo zastosował dyrektywy wymiaru kary. W świetle zasad wykładni językowej nie może przy tym budzić wątpliwości, że posłużenie się w dyspozycji art. 54 § 1 KK zwrotem „przede wszystkim” oznacza, że z całego zbioru okoliczności branych pod uwagę wybiera się taki obiekt, który zajmuje najwyższą pozycję w hierarchii. Co więcej, akurat w rozpoznawanej sprawie zagadnienie statusu skazanego K.M. jako młodocianego, z punktu widzenia orzeczonej wobec niego kary pozbawienia wolności nie ma zresztą aż takiego znaczenia, jak by to miało wynikać z wywodów zaprezentowanych w kasacji.

Sąd Najwyższy podkreślił, że w orzecznictwie sądowym niejednokrotnie zwracano już uwagę na to, iż art. 54 § 1 KK nie eliminuje zasad wymiaru kary określonych w art. 53 KK, a jedynie na pierwszym miejscu spośród wymienionych w tym przepisie dyrektyw stawia względy wychowawcze. Zatem status młodocianego i względy wychowawcze nie mają samodzielnego bytu jako podstawa szczególnego kształtowania wymiaru kary (złagodzenia kary), a stanowią jedynie punkt wyjściowy i muszą być zestawione z pozostałymi okolicznościami podmiotowymi i przedmiotowymi mającymi znaczenie dla wymiaru kary. Przy czym istotnymi przesłankami przy ustaleniu kary młodocianemu sprawcy winien być stopień jego zdemoralizowania, tryb życia przed popełnieniem przestępstwa, zachowanie po, motywy i sposób działania. Czynniki te mogą przeważyć tak dalece, że zasadne będzie wymierzenie nawet bardzo młodemu wiekiem sprawcy kary w górnych granicach ustawowego zagrożenia. Co równie przy tym istotne, art. 54 § 1 KK nie zawiera dyrektywy pobłażliwego, czy nawet łagodnego traktowania sprawców, a więc wynikające z tej szczególnej dyrektywy wymiaru kary pierwszeństwo celów wychowawczych nie oznacza nakazu orzekania wobec takich sprawców kar łagodnych. Położenie akcentu na prewencję specjalną nie eliminuje wcale ogólnego wymagania kierowanego do sądu, zgodnie z którym wymierzona sprawcy – również młodocianemu – kara powinna odpowiadać stopniowi jego winy i społecznej szkodliwości czynu, a także względom prewencji generalnej, rozumianej jako kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy, kara 25 lat pozbawienia wolności w należyty sposób realizuje postulat kary współmiernej i sprawiedliwej, niezależnie od argumentacji Sądu Apelacyjnego, eksponującej w pierwszym rzędzie aspekt wychowawczy i wcale nie wykazuje cech rażącej łagodności. Ponadto, przychylenie się do poglądu, iż wobec skazanego powinna zostać orzeczona kara dożywotniego pozbawienia wolności, oznaczałoby odrzucenie wszystkich innych dyrektyw wynikających z treści art. 53 KK.