Ministerstwo Cyfryzacji pracuje nad projektem ustawy o systemach sztucznej inteligencji

Wprowadzenie projektu ustawy dotyczącej implementacji AI Act w Polsce

Planowane uprawnienia PIP w zakresie przekształcania umów o współpracy w umowy o pracę

Konsekwencje zawierania umów cywilnoprawnych zamiast umów o pracę

Wprawdzie w Polsce obowiązuje swoboda umów, jednak zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy (dalej: KP) przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Zatrudnienie w tych
warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (art. 22 § 1¹ KP). Artykuł 22 § 1² KP zakazuje zastąpienia umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu ww. warunków wykonywania pracy.

Naruszanie art. 22 KP jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika. Kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 KP powinna być zawarta umowa o pracę podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

W obecnym stanie prawnym, jeżeli inspektor pracy stwierdzi (w czasie prowadzonej u pracodawcy kontroli), że pracodawca zawiera umowy cywilnoprawne naruszając art. 22 § 1 KP, to może on według swojego wyboru:

Ponadto stwierdzając naruszenie ww. przepisu inspektor pracy może wszcząć postępowanie w sprawie o wykroczenie przeciwko prawom pracownika (art. 281 pkt 1 KP).

Wnioski z kontroli PIP
Jak stwierdzono w Sprawozdaniu z Działalności Państwowej Inspekcji Pracy za 2023 r. kontrole przeprowadzone w tym roku potwierdziły, że „(…) w praktyce najbardziej efektywnymi formami działania inspektorów pracy wobec łamania zakazu zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi, jest kierowanie do pracodawców poleceń i wystąpień o zmianę podstawy prawnej świadczenia pracy. Środki te są szybsze i skuteczniejsze od czasochłonnych postępowań sądowych. Przeważająca część pracodawców dobrowolnie stosuje się do zaleceń inspektorów pracy, wydawanych zarówno w trakcie prowadzonych kontroli (polecenia), jak i po ich zakończeniu (wnioski w wystąpieniach), co prowadzi do przekształcenia kwestionowanych umów cywilnoprawnych w stosunek pracy, bez wytaczania powództw przed sądem pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy. Przyjmuje się jednak, że obecne instrumenty przysługujące inspektorom pracy są niewystarczające, aby przeciwdziałać zjawisku nadużywania umowy cywilnoprawnej jako podstawy świadczenia pracy. Mają one charakter niewładczy, są czasochłonne i obarczone ryzykiem nieuwzględnienia przez sąd w przypadku braku współpracy ze strony zainteresowanego pracownika (powództwo o ustalenie istnienia stosunku pracy) albo mają ograniczony zakres oddziaływania (środki prawne w postępowaniu o wykroczenie). W związku z powyższym zgłaszane są postulaty przyznania inspektorom pracy kompetencji o charakterze władczym do samodzielnego ustalania stosunku pracy”.

Władczym działaniem miałby być nakaz, tj. decyzja inspektora pracy przekształcająca samozatrudnienie albo umowę cywilnoprawną zawartą w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy w umowę o pracę. Od takiego nakazu miałoby oczywiście przysługiwać odwołanie – do sądu administracyjnego albo do sądu pracy. Towarzyszy temu oczekiwanie, że doprecyzowana zostałaby definicja stosunku pracy zawarta w art. 22 KP, która przez wielu jest uważana za zbyt ogólną, aby inspektorzy pracy mogli wydawać w oparciu o ten przepis nakazy.

Brak założeń do regulacji uprawniających PIP do przekształcania umów cywilnoprawnych w umowy o pracę

Jak dotychczas nie zaprezentowane zostały szczegółowe założenia takiej regulacji ani nie pojawił się projekt ustawy, która dokonywałaby opisanych zmian.

Ulgi dla przedsiębiorców zatrudniających żołnierzy Obrony Terytorialnej i Aktywnej Rezerwy

W Sejmie 26.9.2024 r. rozpoczęły się prace nad rządowym projektem ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wsparcia przedsiębiorców zatrudniających żołnierzy Obrony Terytorialnej lub żołnierzy Aktywnej Rezerwy (druk sejmowy nr 673). Jak wynika z uzasadnienia do projektu ustawy celem jej wprowadzenia jest zachęcenie pracodawców do zatrudniania żołnierzy OT i AR. Żołnierze należący do tych grup, pomimo że co do zasady na co dzień nie pełnią służby w jednostkach organizacyjnych resortu obrony narodowej, to przez cały czas pozostają żołnierzami w czynnej służbie wojskowej. W konsekwencji, mogą w każdej chwili zostać wezwane do wykonywania obowiązków służbowych, co wyłącza możliwość wykonywania przez nie obowiązków w ramach stosunku pracy. Kolizja między obowiązkami wynikającymi z pozostawania w stosunku służbowym a obowiązkami wynikającymi ze stosunku pracy zniechęca wielu pracodawców do zatrudniania żołnierzy OT, jak również AR.

Na pracodawcach zatrudniających ww. żołnierzy ciąży szereg ustawowych obowiązków, jak np. brak możliwości, poza nielicznymi wyjątkami, rozwiązania stosunku pracy czy też obowiązek udzielenia urlopu bezpłatnego na czas służby wojskowej. W związku z zaistniałą sytuacją powodziową i dużą rolą tych służb wojskowych z przeciwdziałaniem skutkom powodzi, chcąc zachęcić do wstępowania do tej służby, a jednocześnie motywując pracodawców do ich zatrudniania – ustawodawca po raz pierwszy przygotował system preferencji podatkowych w tym zakresie.

Ulgi w podatkach dochodowych

Zmiany wprowadzane są w art. 26he ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i art. 18eg ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, i przewidują możliwość odliczenia od podstawy opodatkowania kwoty 12 000 zł, jeśli zatrudniony u przedsiębiorcy w ramach stosunku pracy żołnierz OT lub AR pełni co najmniej rok nieprzerwanie terytorialną służbę wojskową lub służbę w aktywnej rezerwie. Przewidziano wzrost wysokości ulgi z każdym rokiem nieprzerwanego pełnienia służby przez żołnierza OT i AR, aż do kwoty 24 000 zł, jeżeli pełni on staż służby wynoszący co najmniej 5 lat. Maksymalny okres trwania kontraktu żołnierza OT wynosi 6 lat.

Ulga ma przysługiwać na każdego zatrudnionego żołnierza OT i AR niebędącego udziałowcem, akcjonariuszem ani wspólnikiem tego podatnika oraz na rzecz którego podatnik ponosi miesięczne wydatki w kwocie stanowiącej wysokość co najmniej minimalnego wynagrodzenia.

Zmiany miałby zastosowanie do dochodów (przychodów) osiągniętych od 1.1.2025 r. przy czym do obliczania okresów pełnienia terytorialnej służby wojskowej lub służby w aktywnej rezerwie, uwzględnia się również okresy sprzed wejścia w życie niniejszej ustawy.

Zniesienie obowiązku wypłaty odprawy

Oprócz rozwiązań podatkowych zaproponowano zmniejszenie obciążeń pracodawcy przez zniesienie obowiązku wypłaty odprawy pracownikowi powołanemu do pełnienia terytorialnej służby wojskowej. W tym celu odprawa wypłacana przez pracodawcę zatrudnionemu u niego pracownikowi powołanemu do terytorialnej służby wojskowej – ma być zastąpiona świadczeniem początkowym. Obecnie pracownik powołany do OT otrzymuje od pracodawcy odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Pracodawcy, który wypłacił odprawę, przysługuje jej rekompensata.

Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Sprzedaż samochodu wykupionego z leasingu w PKPiR

 
Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: PDOFizU) do przychodów z działalności gospodarczej zaliczają m.in. przychody z odpłatnego zbycia składników będących rzeczami ruchomymi, wykorzystywane na potrzeby związane z działalnością gospodarczą lub przy prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej na podstawie umowy leasingu operacyjnego (art. 14 ust. 2 pkt 19 PDOFizU). Co ważne, przychód z działalności powstaje nawet wówczas, jeśli przed zbyciem składniki majątku zostały wycofane z działalności, ale między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostały one wycofane z działalności i dniem ich odpłatnego zbycia nie upłynęło 6 lat (art. 10 ust. 2 pkt 4 PDOFizU).

Do końca 2021 r. sprzedaż samochodu osobowego wykupionego z leasingu nie podlegała opodatkowaniu PIT, jeśli została dokonana już po upływie 6 miesięcy od jego wykupu. Polski Ład zmienił jednak zasady opodatkowania i aktualnie, by sprzedaż nie podlegała opodatkowaniu jako przychód z działalności gospodarczej, między wykupem auta z leasingu a jego późniejszą sprzedażą musi upłynąć minimum 6 lat.

Auto w leasingu może zostać wykupione prywatnie bądź na firmę. W drugim przypadku, jeśli wartość auta przekracza 10 000 zł a przewidywany okres jego użytkowania wynosi powyżej roku, powinien zostać wprowadzony jako środek trwały do majątku firmowego. Ponieważ jednak w przedstawionej sytuacji auto zostało przeznaczone do sprzedaży, nie ma podstaw do wprowadzenia go do środków trwałych. Koszty wykupu samochodu podatnik powinien zaewidencjonować na podstawie otrzymanej faktury w kolumnie 13 „pozostałe wydatki” – ponieważ spełniają one przesłanki do zaliczenia ich do kosztów uzyskania przychodów, natomiast przychód ze sprzedaży w kolumnie 8 „pozostałe przychody”.

Powtórzenie czynności samofakturowania

Zgodnie z art. 106d ust. 1 VATU podmiot nabywający towary lub usługi od podatnika może wystawiać w imieniu i na rzecz tego podatnika faktury m.in. dokumentujące dokonanie przez podatnika sprzedaży na rzecz tego podmiotu. Dla stosowania samofakturowania wprowadzono następujące warunki:

1) ten konkretny podmiot i ten podatnik wcześniej zawarli umowę w sprawie wystawiania faktur w imieniu i na rzecz tego podatnika,

2) w umowie została określona procedura zatwierdzania poszczególnych faktur przez podatnika dokonującego tych czynności.

Skoro w przypadku samofakturowania faktury są wystawiane w imieniu i na rzecz podatnika, to dokumentują jego sprzedaż (o ile zostały zatwierdzone zgodnie z ustaloną między stronami transakcji procedurą akceptacji).

Warto zwrócić uwagę, że sprzedawca nie powinien wystawiać ponownie faktur z procesu samofakturowania. Mogłoby to skutkować zastosowaniem przez organy podatkowe art. 108 ust. 1 VATU, z czym wiązałby się obowiązek zapłaty wykazanego na fakturach VAT w trybie właściwym dla „pustych faktur”.

Kary za przestępstwa i wykroczenia skarbowe obowiązujące od 1.1.2025 r.

Od 1.1.2025 r. wzrośnie wynagrodzenie minimalne w 2025 roku. Zatem wzrosną też kary za wykroczenia i przestępstwa skarbowe przewidziane w KKS.

Odpowiedzialny za przestępstwa lub wykroczenia skarbowe

Za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada jak sprawca podatnik, ale także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną (art. 9 § 3 KKS). W konsekwencji za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia odnośnie prowadzonej działalności w pierwszej kolejności odpowiada przedsiębiorca, a w określonych okolicznościach również np. księgowa (podmiot prowadzący finanse przedsiębiorcy).

Minimalne wynagrodzenie za pracę w 2024 roku było dwukrotnie podwyższane i: od 1.1.2024 r. do 30.6.2024 r. wynosiło 4242 zł, a następnie od 1.7.2024 r. do 31.12.2024 r. wynosi 4300 zł.

W 2025 r. kwoty grzywien i kar pieniężnych za wykroczenia i przestępstwa skarbowe, które wyznaczane są w oparciu o aktualne minimalne wynagrodzenie będą znacznie wyższe niż w 2024 r. Minimalne wynagrodzenie na 2025 r. zostało ogłoszone w rozporządzeniu Rady Ministrów z 14.9.2024 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2025 r. (Dz.U. poz. 1362) – i wynosi 4666 zł (czyli będzie wyższe o 366 zł).

Kara grzywny za wykroczenia skarbowe

Kara grzywny za wykroczenie skarbowe jest określana kwotowo. Zgodnie z art. 48 KKS, kara grzywny w przypadku wykroczeń skarbowych, może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, chyba że kodeks stanowi inaczej.

Wykroczeniem może być czyn zabroniony, jeśli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. A zatem w okresie od 1.1.2025 r. do 31.12.2025 r. wykroczeniem może być czyn zabroniony, jeśli kwota uszczuplenia nie przekracza 23330 zł (5 x 4666 zł).

Kara grzywny orzeczona za wykroczenie skarbowe w okresie od 1.1.2025 r. do 31.12.2025 r. może być wymierzona od kwoty 466,60 zł (1/10 minimalnego wynagrodzenia) do kwoty 93320 zł (20 x minimalne wynagrodzenie).

Kara grzywny za przestępstwo skarbowe

W przypadku orzeczenia kary grzywny za przestępstwa skarbowe, zgodnie z art. 23 KKS, sąd określa liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki dziennej. Jeżeli kodeks karny skarbowy nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, a najwyższa 720.

Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Niemniej jednak, stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia. Zatem stawka dzienna w okresie od 1.1.2025 r. do 31.12.2025 r. nie może być niższa od: 155,53 zł (4666 zł/30). Jednocześnie stawka dzienna nie może przekraczać jej czterystukrotności, czyli w okresie od 1.1.2025 r. do 31.12.2025 r. nie może przekraczać kwoty 62 212 zł (400 x 155,53 zł).

W rezultacie, stawka dzienna w okresie w okresie od 1.1.2025 r. do 31.12.2025 r. mieści się w granicach kwot: od 155,53 zł do 62 212 zł.

Kara grzywny za przestępstwa skarbowe może być natomiast orzeczona w okresie od 1.1.2025 r. do 31.12.2025 r. w granicach kwot: od 1555,30 zł (10 stawek dziennych x 155,53 zł) do 44 792 640 zł (720 stawek x max stawkę dzienną, tj. 62 212 zł).

Tabela. Wysokość kar za wykroczenia i przestępstwa skarbowe

Zwolnienie z obowiązku stosowania kas rejestrujących w pierwszym roku działalności

Podatnicy rozpoczynający sprzedaż na rzecz osób fizycznych mogą korzystać ze zwolnienia z obowiązku stosowania kas rejestrujących na podstawie § 3 ust. 1 pkt 1 i 2 KasRejR, zgodnie z którym zwalnia się z obowiązku stosowania kas rejestrujących w danym roku podatkowym podatników, u których wartość sprzedaży dokonanej na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty 20 000 zł (bez VAT).

Należy pamiętać o wyjątkach w liczeniu tego limitu – w przypadku podatników rozpoczynających w poprzednim roku podatkowym dostawę towarów lub świadczenie usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, jeżeli wartość sprzedaży z tego tytułu nie przekroczyła, w proporcji do okresu wykonywania tych czynności w poprzednim roku podatkowym, kwoty 20 000 zł. Natomiast u podatników rozpoczynających po 31.12.2023 r. dostawę towarów lub świadczenie usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, zwolnienie z kas stosuje się, jeżeli przewidywana przez podatnika wartość sprzedaży z tego tytułu nie przekroczy, w proporcji do okresu wykonywania tych czynności w danym roku podatkowym, kwoty 20 000 zł.

Analogiczne przepisy, związane z koniecznością podziału limitu 20 000 zł w przypadku rozpoczęcia działalności w trakcie roku, obowiązywały również w odniesieniu do wcześniejszych lat.

Warto też wiedzieć, kiedy zwolnienie traci moc w związku z przekroczeniem limitu (§ 5 ust. 1 i ust. 2 KasRejR):

1) po upływie 2 miesięcy następujących po miesiącu, w którym wartość sprzedaży podatnika dokonanej na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych przekroczyła kwotę 20 000 zł,

2) po upływie 2 miesięcy następujących po miesiącu, w którym wartość sprzedaży podatnika z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych, w proporcji do okresu wykonywania tych czynności, przekroczyła kwotę 20 000 zł.

Należy zwrócić uwagę na to, że w przypadku działalności usługowej obowiązek stosowania kasy rejestrującej dotyczy wpłat gotówkowych.

W odniesieniu do zapłaty przelewem, podatnik może dalej stosować tylko dla tych wpłat zwolnienie, zgodnie z warunkami określonymi w poz. 37 załącznika do KasRejR – czyli „Jeżeli świadczący usługę otrzyma w całości zapłatę za wykonaną czynność za pośrednictwem poczty, banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej (odpowiednio na rachunek bankowy podatnika lub na rachunek podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której jest członkiem), a z ewidencji i dowodów dokumentujących zapłatę jednoznacznie wynika, jakiej konkretnie czynności dotyczyła”.

Jeśli podatnik rozpoczął działalność w kwietniu 2023 r., to w 2023 r. przysługiwał mu limit dla stosowania kas rejestrujących 13 333 zł netto (20 000 zł x 8/12). Niezależnie więc od tego, czy 9000 zł to była kwota netto, czy brutto, podatnik nie przekroczył w 2023 r. limitu zwolnienia z kas. Zapłata przelewem powinna być zwolniona z obowiązku fiskalizacji.

Natomiast w 2024 r. podatnikowi przysługiwał już pełny limit wynoszący 20 000 zł.

 

Usługi z zakresu kosmetologii a działalność nierejestrowana

Zgodnie z art. 5 ust. 1 PrPrzed: „Nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej”.

Z art. 6 SysUbSpołU oraz art. 66 ŚOZŚrPubU wynika, że działalność nierejestrowana nie stanowi tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego.

Zgodnie z pismem z 24.7.2018 r., które zostało wydane przez Centralę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (DI/100000/43/822/2018):

Przepisy rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących wskazują, że niektóre usługi obowiązkowo podlegają pod obowiązek rejestracji za pomocą kasy fiskalnej, m.in.:

1) fryzjerskie,

2) kosmetyczne i kosmetologiczne,

3) budowlane,

4) w zakresie opieki medycznej świadczonej przez lekarzy i lekarzy dentystów,

5) prawnicze,

6) związane z działalnością obiektów służących poprawie kondycji fizycznej – wyłącznie w zakresie wstępu.

Wysyłanie pracowników na zaległe urlopy wypoczynkowe krok po kroku

Ogólne zasady wykorzystania urlopu zaległego

Urlopu zaległego należy pracownikowi udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego. Oznacza to, że podwładny najpóźniej 30 września powinien rozpocząć korzystanie z urlopu wypoczynkowego. Urlop zaległy powinien być wykorzystany przed urlopem bieżącym (wyrok SN z 9.5.2013 r., II PK 199/12, Legalis).

Obowiązek udzielenia pracownikowi zaległego urlopu do 30 września kolejnego roku kalendarzowego nie dotyczy niewykorzystanych przez pracownika dni urlopu na żądanie. Wprawdzie niewykorzystanego w poprzednim roku w części lub całości urlopu na żądanie pracownik nie ma prawa wykorzystać w kolejnym roku na żądanie (ma za nowe 4 dni urlopu na żądanie), ale nie staje się on urlopem zaległym udzielanym na zasadach ogólnych. Termin wykorzystania takiego urlopu strony ustalają w drodze porozumienia.

W praktyce niejednokrotnie zdarza się jednak, że pracodawca mimo braku obiektywnych okoliczności (takich jak np. choroba, urlop rodzicielski) nie udziela podwładnemu urlopu (np. firma nie jest w stanie wyrekrutować pracowników). Jeśli pracownik nie rozpocznie urlopu przed upływem 30 września następnego roku, nie utraci prawa do tego urlopu, dopóki nie nastąpi przedawnienie roszczenia o urlop (uchwała SN(7) z 20.2.1980 r., V PZP 6/79, OSNC 1980, Nr 7–8, poz. 131). Prawo do urlopu wypoczynkowego przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne (art. 291 § 1 KP). Co do zasady prawo do urlopu za dany rok przedawni się więc z upływem 3 lat od 30 września następnego roku kalendarzowego (por. wyrok SN z 11.4.2001 r., I PKN 367/00, Legalis). Na innych zasadach przedawnia się prawo do urlopu wypoczynkowego osoby korzystającej z urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i wychowawczego.

Wątpliwości dotyczą sytuacji rozpoczęcia zaległego urlopu w terminie późniejszym niż wskazany w art. 168 KP. Jest to ryzykowne, niemniej jednak inspektor PIP inaczej rozpatrzy sprawę, gdy pracownik rozpoczął zaległy urlop 1 grudnia następnego roku kalendarzowego niż nie rozpoczął go wcale.

Udzielenie urlopu przez pracodawcę

Należy podkreślić, że zgodnie z art. 168 KP urlopu zaległego „należy udzielić”. Oznacza to, że urlopu zaległego, tak jak bieżącego (a nawet urlopu „na żądanie”) udziela pracodawca. Zatem to pracodawca decyduje o udzieleniu urlopu wypoczynkowego, nawet 30 września następnego roku kalendarzowego. Pracownik nie ma prawa sam sobie udzielić urlopu zaległego.

Samowolne wykorzystywanie urlopu przez pracownika jest ciężkim naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 KP. Zawiadomienie pracodawcy o rozpoczęciu zaległego urlopu wypoczynkowego nie usprawiedliwia nieobecności pracownika w pracy. Naruszenie przez pracodawcę obowiązku udzielania pracownikowi urlopu wypoczynkowego za dany rok do końca września następnego roku kalendarzowego, nie uprawnia pracownika do rozpoczęcia po tym terminie urlopu bez udzielenia zwolnienia przez pracodawcę (wyrok SN z 5.12.2000 r., I PKN 121/00, OSNAPiUS 2002, Nr 15, poz. 353; wyrok SN z 16.12.2008 r., I PK 88/08, OSNP 2010, Nr 11–12, poz. 137). Do udzielania urlopu zaległego mają bowiem zastosowanie ogólne reguły, w tym także wynikająca z art. 163 § 1 KP, zgodnie z którą wniosek urlopowy pracownika jest brany przez pracodawcę pod uwagę, ale nie jest dla niego wiążący (poza wyjątkami). Podobnie jak każda inna część urlopu, również urlop zaległy powinien być udzielony przez pracodawcę w tym znaczeniu, że nie może być wykorzystywany przez pracownika bez uprzedniej zgody pracodawcy (wyrok SN z 16.12.2008 r., I PK 88/08, OSNP 2010, Nr 11–12, poz. 137). Nawet czasowa nieobecność osób uprawnionych do udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego, nie usprawiedliwia jego rozpoczęcia bez zgody pracodawcy (wyrok SN z 16.12.2008 r., I PK 88/08, Legalis).

Termin wykorzystania urlopu zaległego

Termin wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego ustala się w ogólnym trybie przewidzianym dla urlopu, do którego pracownik nabywa prawo w kolejnym roku kalendarzowym. Zatem, termin ten określa się w planie urlopów, a w przypadku gdy u pracodawcy taki plan nie jest ustalany – w porozumieniu z pracownikiem. Jednak ostateczna decyzja w sprawie udzielenia urlopu tak zaległego, jak i bieżącego należy do pracodawcy.

W praktyce plan często sporządza się orientacyjnie, a pracodawca na bieżąco składają wnioski urlopowe. Niedopuszczalna jest sytuacja nie udzielenia podwładnemu urlopu zaległego z uwagi na brak jego wniosku przy sporządzaniu planu urlopów.

Przymusowe „wysłanie” pracownika na zaległy urlop w 3 krokach

Pracodawca, który nie udziela pracownikowi urlopu zaległego do 30 września następnego roku kalendarzowego popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracownika (art. 282 § 1 pkt 2 KP). Sąd Najwyższy podkreśla, że od zasady udzielania zaległych urlopów do 30 września następnego roku kalendarzowego nie przewidziano żadnych wyjątków. Z tego względu Sąd Najwyższy uznaje, że udzielenie na podstawie art. 168 KP urlopu wypoczynkowego zgody pracownika. Innymi słowy, pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop, nawet gdy ten nie wyraża na to zgody (wyrok SN z 2.9.2003 r., I PK 403/02, Legalis; wyrok SN z 24.1.2005 r., I PK 124/05, OSNP 2006, Nr 23–24, poz. 354).

Krok 1: Pracodawca pisemnie informuje pracownika o konieczności złożenia wniosku o urlop zaległy i wzywa go do ustalenia za porozumieniem terminu wykorzystania urlopu zaległego. W piśmie warto powołać się na orzecznictwo SN i zaznaczyć, że w braku wniosku do dnia wskazanego w piśmie, pracodawca sam ustali termin wykorzystania zaległego urlopu.

Krok 2: W razie brak wniosku o urlop, pracodawca kieruje do pracownika pismo, w którym poleca mu wykorzystanie urlopu od dnia … do dnia.

Krok 3: Pracodawca przekazuje do przełożonego pracownika oraz według uznania do innych osób informację, że podwładny przebywa na urlopie i nie można dopuścić go do pracy. Jeżeli pracownik świadczy pracę biurową, można zadbać o pozbawienie go dostępu do komputera, służbowych programów i poczty.

Pracodawca ma także prawo nałożyć karę porządkową na pracownika, który wbrew poleceniu służbowemu nie składa wniosek o urlop zaległy. Wyjątkowo można dopuścić sytuacje dalszego przekładania urlopu. Przykładowo, matka pracownika będzie mieć operację w grudniu. Kolejne tygodnie nie będzie zdolna do samodzielnej egzystencji. W takim przypadku obiektywnie uzasadnione będzie udzielenie pracownikowi urlopu zaległego na grudzień (pracownik zamierza wykorzystać urlop zaległy i bieżący, a pracodawca wyraził zgodę na kilkumiesięczną nieobecność pracownika). Jednak nawet wówczas nie ma żadnych gwarancji, gdy PIP nie uzna, że pracodawca nie udzielając zaległego urlopu w terminie nie popełnił wykroczenie przeciwko prawom pracownika.

Podział majątku wspólnego będący następstwem rozwodu a PIT

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 5 PDOFizU przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej oraz przychodów z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich. W konsekwencji, uzyskany przychód z tytułu podziału wspólnego majątku, który wynika z rozwodu, nie będzie opodatkowany PIT.

Zgodnie z pismem z 11.7.2023 r., które wydane zostało przez Dyrektora KIS (0113-KDIPT2-2.4011.451.2023.1.ACZ):

Natomiast w piśmie Dyrektora KIS z 30.6.2021 r. (0115-KDIT3.4011.422.2021.1.MJ) zawarto stanowisko, zgodnie z kórym:

Zgodnie z pismem Dyrektora KIS z 4.6.2021 r. (0113-KDIPT2-2.4011.306.2021.1.SR):

Natomiast w piśmie Dyrektora KIS z 7.6.2021 r. (0115-KDIT3.4011.256.2021.4.JS) wskazano, że: