Cele nowelizacji KSH
Podstawowym celem wprowadzenia w życie nowych przepisów KSH jest uregulowanie relacji prywatnoprawnych pomiędzy spółką dominującą oraz jej spółkami zależnymi, w sposób uwzględniający interes członków organów, wierzycieli oraz mniejszościowych wspólników / akcjonariuszy. Dotychczasowe przepisy KSH określają jedynie stosunek dominacji i zależności pomiędzy spółkami (zob. art. 4 § 1 pkt 4 KSH) oraz regulują szczątkowo funkcjonowanie holdingów umownych (zob. art. 7 KSH). Natomiast przepisy KSH nie regulują w żaden sposób funkcjonowania holdingów faktycznych (tzn. struktur kapitałowych, w których stosunek dominacji i zależności istnieje bez względu na zawarcie przez spółkę dominującą i spółkę zależną stosownej umowy). W konsekwencji tego pojawiają się praktyczne problemy, np. jak na gruncie przepisów KSH traktować wiążące polecenia określonego zachowania lub podjęcia określonej decyzji, wydane spółce zależnej przez spółkę dominującą. Innym problemem są trudności w egzekwowaniu roszczeń przez wierzyciela w stosunku do spółki dominującej swojego kontrahenta, pomimo tego, że strategiczne decyzje biznesowe zapadają zazwyczaj na poziomie spółki dominującej kontrahenta.
Prawo holdingowe tylko dla chętnych
Należy mieć na uwadze, że stosowanie nowych przepisów KSH w zakresie prawa holdingowego będzie dobrowolne i przewidziane tylko dla tych spółek, które utworzą „grupę spółek” oraz spełnią łącznie następujące warunki:
1) spółka dominująca oraz spółka zależna będą spółkami z o.o., prostymi spółkami akcyjnymi lub spółkami akcyjnymi;
2) spółka dominująca oraz spółka zależna będą kierować się wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu, uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną;
3) półka zależna nie będzie posiadała statusu spółki publicznej, spółki w likwidacji (która rozpoczęła podział majątku), spółki w upadłości lub spółki objętej nadzorem nad rynkiem finansowym;
4) zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej podejmie uchwałę w sprawie uczestnictwa w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej;
5) spółka dominująca i spółka zależna ujawnią uczestnictwo w grupie spółek w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (wpis konstytutywny; zob. art. 4 § 1 pkt 51 w zw. z art. 211 KSH w brzmieniu od 13.10.2022).
Najważniejsze zmiany w KSH
W poniższej tabeli przedstawiono zwięźle najważniejsze zmiany KSH w zakresie prawa holdingowego:
| Przedmiot zmiany KSH | Opis zmiany KSH | Podstawa prawna (od 13.10.2022) |
| Prawo wydania wiążącego polecenia spółce zależnej | Spółka dominująca będzie mogła wydać spółce zależnej wiążące polecenie dotyczące prowadzenia spraw spółki, jeżeli będzie to uzasadnione interesem grupy spółek. | art. 212 KSH |
| Obowiązek odmowy wykonania wiążącego polecenia przez spółkę zależną | Spółka zależna będzie zobowiązana do odmowy wykonania wiążącego polecenia, jeżeli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością tej spółki. | art. 213 w zw.
z art. 214 KSH |
| Wyłączenie odpowiedzialności członków organów spółki dominującej oraz spółki zależnej | Członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki zależnej nie będzie ponosił odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia. Tak samo będzie w przypadku członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatora spółki dominującej, działającego w interesie grupy spółek. | art. 215 KSH |
| Prawo spółki dominującej do informacji o spółkach zależnych | Spółka dominująca będzie mogła przeglądać księgi i dokumenty spółki zależnej oraz żądać od niej udzielenia informacji. | art. 216 KSH |
| Prawo wspólnika / akcjonariusza mniejszościowego spółki zależnej do odkupienia jego udziałów / akcji przez spółkę dominującą | Wspólnik lub wspólnicy mniejszościowi albo akcjonariusz lub akcjonariusze mniejszościowi reprezentujący nie więcej niż 10% kapitału zakładowego spółki zależnej będą mogli żądać przymusowego wykupu ich udziałów albo akcji przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej. | art. 2110 KSH |
| Obowiązek wykupu udziałów / akcji należących do wspólników / akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej przez spółkę dominującą | Zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej będzie mogło podjąć uchwałę o przymusowym wykupie udziałów albo akcji wspólników albo akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego spółki zależnej przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej. | art. 2111 KSH |
| Odpowiedzialność spółki dominującej wobec spółki zależnej za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia | Spółka dominująca będzie odpowiadała wobec spółki zależnej za szkodę, która została wyrządzona wykonaniem wiążącego polecenia i która nie została naprawiona w terminie wskazanym w wiążącym poleceniu, chyba że nie ponosi winy. | art. 2112 KSH |
| Odpowiedzialność spółki dominującej wobec wspólników / akcjonariuszy spółki zależnej za obniżenie wartości udziałów / akcji spółki zależnej | Spółka dominująca, która na dzień wydania wiążącego polecenia spółce zależnej dysponuje, bezpośrednio lub pośrednio, większością głosów umożliwiającą podjęcie uchwały o uczestnictwie w grupie spółek oraz o zmianie umowy albo statutu tej spółki zależnej, będzie odpowiadała wobec wspólnika albo akcjonariusza tej spółki zależnej za obniżenie wartości przysługującego mu udziału albo akcji, jeżeli obniżenie było następstwem wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia. | art. 2113 KSH |
| Odpowiedzialność spółki dominującej wobec wierzycieli spółki zależnej | Jeżeli egzekucja przeciwko spółce zależnej okaże się bezskuteczna, spółka dominująca będzie odpowiadała za szkodę wyrządzoną wierzycielowi spółki zależnej, chyba że nie ponosi winy lub szkoda nie powstała w następstwie wykonania wiążącego polecenia przez spółkę zależną. | art. 2114 KSH |
Podsumowanie
Nowelizacja przepisów KSH w zakresie prawa holdingowego zmierza do uregulowania najważniejszych warunków i zasad funkcjonowania holdingów faktycznych. Zasadniczo zmierzają one do zwiększenia bezpieczeństwa prawnego członków organów, wierzycieli oraz mniejszościowych wspólników / akcjonariuszy. W szczególności w zakresie uprawnienia do wydania oraz obowiązku odmowy wykonania wiążącego polecenia, zwolnienia członków organów spółki z odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wydaniem albo wykonaniem wiążącego polecenia, obowiązkowego odkupu albo wykupu udziałów / akcji spółki zależnej, a także odpowiedzialności spółki dominującej wobec wierzycieli spółki zależnej. W literaturze prawniczej wskazuje się wiele obaw praktycznych związanych ze stosowaniem nowych przepisów KSH, w tym m.in. pomijanie procedury wiążącego polecenia z uwagi na praktyczną możliwość osiągnięcia zakładanych celów w drodze „zwykłego” polecenia, pod rygorem wymiany członków organów w spółce zależnej, a także ryzyko utworzenia grupy spółek tylko w celu gromadzenia informacji o działalności spółki zależnej. Ze względu na wejście w życie przepisów prawa holdingowego dopiero w dniu 13.10.2022 oraz dobrowolność ich stosowania, weryfikacja praktycznego zastosowania tych przepisów oraz wspomnianych obaw nastąpi dopiero w przyszłości.
