Czym jest ślad węglowy

Ślad węglowy to całkowita ilość gazów cieplarnianych (GHG), głównie dwutlenku węgla (CO₂), emitowanych do atmosfery w wyniku działalności człowieka, organizacji lub produktu. Emisje te są zwykle mierzone w ekwiwalentach metrycznych ton CO₂ (CO_2e), aby uwzględnić wpływ różnych gazów, takich jak metan (CH₄) i podtlenek azotu (N₂O), które mają wyższy potencjał globalnego ocieplenia niż CO₂.

Zakresy śladu węglowego

Ślad węglowy firmy jest zazwyczaj dzielony na trzy kategorie, znane jako Zakres 1, Zakres 2 i Zakres 3, zgodnie z Protokołem Gazów Cieplarnianych (Greenhouse Gas Protocol), najbardziej powszechnie stosowanym światowym standardem pomiaru emisji GHG:

Łańcuch dostaw i jego wpływ na ślad węglowy

Łańcuch dostaw to system obejmujący wszystkie etapy zaangażowane w produkcję, a następnie dostarczenie produkty (lub usługi) począwszy od dostawców surowców do końcowego konsumenta.

Jak wynika z przedstawionej definicji – łańcuch dostaw odnosi się do całej sieci podmiotów, zasobów, procesów i technologii zaangażowanych w tworzenie i dostarczanie produktu lub usługi. Obejmuje wszystko od pozyskiwania surowców po produkcję, transport, magazynowanie i dystrybucję.

Złożoność i globalny charakter łańcucha dostaw oznaczają, że jest on głównym źródłem śladu węglowego firmy, szczególnie w obszarze emisji Zakresu 3. Każdy krok w łańcuchu dostaw generuje emisje, niezależnie od tego, czy są one związane z pojazdami transportowymi, zużyciem energii w procesach produkcyjnych, czy zachowaniem dostawców.

Wpływ na ślad węglowy

Wpływ na ślad węglowy w łańcuchu dostaw mają:

Wiele organizacji pozyskuje surowce z różnych części świata, co często prowadzi do długich tras transportowych, które zwiększają emisje.

Procesy produkcyjne dostawców mogą znacznie różnić się pod względem efektywności energetycznej, przy czym niektóre z nich korzystają z odnawialnych źródeł energii, a inne opierają się głównie na paliwach kopalnych.

Niewydajne łańcuchy dostaw mogą prowadzić do nadprodukcji, marnotrawstwa i dodatkowych emisji związanych z utylizacją nadwyżek materiałów lub produktów.

Poprzez rozwikłanie problemów związanych z nieefektywnością i współpracę z dostawcami w celu poprawy praktyk zrównoważonego rozwoju, organizacje mogą znacznie zmniejszyć swój całkowity ślad węglowy.

Emisje w łańcuchu dostaw

Emisje w łańcuchu dostaw zazwyczaj dzielą się na kilka kategorii:

1. Emisje związane z transportem – transport towarów, niezależnie od tego, czy odbywa się drogą morską, powietrzną, lądową, czy kolejową, jest głównym źródłem emisji w łańcuchu dostaw. Transport lotniczy jest szczególnie intensywny pod względem emisji, podczas gdy transport morski i kolejowy mają zazwyczaj mniejszy ślad węglowy.
2. Emisje związane z produkcją – produkcja surowców i dóbr może generować znaczne emisje, szczególnie w branżach takich jak cement, stal czy chemikalia, gdzie procesy produkcyjne są energochłonne.
3. Zużycie energii – fabryki, magazyny i centra dystrybucyjne zużywają energię na oświetlenie, ogrzewanie i chłodzenie. Jeśli energia ta pochodzi z paliw kopalnych, wynikające z tego emisje mogą być znaczące.
4. Odpady i nieefektywności – nadprodukcja, odpady opakowaniowe i utylizacja niesprzedanych lub zwróconych towarów również przyczyniają się do śladu węglowego łańcucha dostaw.

Narzędzia do pomiaru śladu węglowego

Pomiar śladu węglowego organizacji – szczególnie w łańcuchu dostaw – wymaga metodycznego i przejrzystego podejścia. Istnieje kilka uznanych narzędzi dostępnych w tym celu:

1. Protokół Gazów Cieplarnianych (GHG Protocol) jest to najbardziej powszechnie uznawany standard pomiaru emisji. Zawiera wytyczne, jak rozliczać emisje we wszystkich trzech zakresach.
2. Ocena cyklu życia (LCA) – ta metoda ocenia wpływ produktu na środowisko przez cały jego cykl życia, od pozyskiwania surowców po utylizację. LCA jest szczególnie przydatna w ocenie śladu węglowego produktów.
3. Audyt dostawców i zbieranie danych: Wiele firm współpracuje bezpośrednio ze swoimi dostawcami w celu zbierania danych dotyczących zużycia energii, emisji i generowania odpadów. To pomaga stworzyć dokładniejszy obraz emisji związanych z określonymi produktami lub usługami.
4. Kalkulatory śladu węglowego: Istnieją również cyfrowe narzędzia i kalkulatory, które pozwalają firmom oszacować swój ślad węglowy na podstawie danych wejściowych, takich jak zużycie energii, metody transportu i procesy produkcyjne.

Wśród najpopularniejszych metod warto wymienić:

Metoda oparta na wydatkach – polega na szacowaniu emisji dla towarów (surowców) i usług poprzez gromadzenie danych dotyczących wartości ekonomicznej nabytych towarów lub usług. Następnie, uzyskane wartości mnoży są przez odpowiednie wskaźniki emisji.

Metoda średnich danych – polega na szacowaniu emisji dla towarów lub usług poprzez gromadzenie danych dotyczących nabytych towarów lub usług. Uzyskane dane następnie mnoży się przez odpowiednie wskaźniki emisji dobrany z ogólnodostępnych lub komercyjnych baz danych LCA.

Metoda specyficzna dla dostawcy – polega na wykorzystaniu danych pozyskanych od dostawcy. Dane te są najczęściej pozyskiwane z komercyjnych baz danych LCA.

Redukcja śladu węglowego: Metody i dobre praktyki

Redukcja emisji w całym łańcuchu dostaw jest trudnym zadaniem, ponieważ często wymaga zaangażowania wielu interesariuszy, z których każdy ma własny wpływ na środowisko.

Ponadto w łańcuchu dostaw redukcja jest korzystna nie tylko dla środowiska, ale także dla wyników biznesowych i reputacji przedsiębiorstwa. Przykładowe metody zmniejszania emisji w łańcuchu dostaw:

Efektywność energetyczna

Poprawa efektywności energetycznej w zakładach produkcyjnych może prowadzić do znaczących redukcji emisji. Może to obejmować modernizację maszyn, wdrożenie systemów zarządzania energią lub przejście na niskoemisyjne źródła energii.

Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii w operacjach łańcucha dostaw może drastycznie zmniejszyć emisje. Wiele firm współpracuje obecnie z dostawcami, aby zachęcać lub wymagać korzystania z energii słonecznej, wiatrowej lub innych odnawialnych źródeł.

Optymalizacja transportu

Przejście na środki transportu o niższej emisji CO₂, takie jak koleje zamiast ciężarówek lub statki zamiast transportu lotniczego, może znacząco zmniejszyć emisje.

Oprogramowanie do optymalizacji tras może pomóc zespołom logistycznym w ograniczeniu zbędnych podróży, zmniejszając zużycie paliwa i emisje.

Zrównoważone pozyskiwanie surowców

Współpraca z dostawcami, którzy priorytetowo traktują zrównoważony rozwój – np. tymi, którzy korzystają z materiałów pochodzących z recyklingu lub stosują energooszczędne procesy produkcyjne – może zmniejszyć ogólny ślad węglowy produktu.

Przejrzystość łańcucha dostaw i audyty pomagają firmom zidentyfikować najbardziej emisyjne obszary w ich łańcuchu wartości i współpracować z dostawcami w celu poprawy praktyk.

Gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ)

Redukcja odpadów poprzez lepsze prognozowanie popytu, recykling i ponowne wykorzystanie materiałów może zmniejszyć emisje. Organizacje, które przyjmują modele gospodarki obiegu zamkniętego, w których minimalizuje się odpady, a produkty są ponownie wykorzystywane, mogą znacznie obniżyć swój ślad węglowy.

Redesign produktów pod kątem długowieczności również pomaga zmniejszyć emisje, ponieważ produkty, które działają dłużej, generują mniej odpadów i wymagają mniej zasobów do ich wymiany.

Korzyści wynikające z redukcji śladu węglowego

Korzyści z redukcji emisji CO₂ w łańcuchu dostaw są wieloaspektowe, obejmując zarówno korzyści środowiskowe, finansowe, jak i wizerunkowe:

Wraz z rosnącą liczbą regulacji, takich jak dyrektywa CSRD oraz rozporządzenie SFDR, organizacje muszą ujawniać swój wpływ na środowisko. Redukcja emisji pomaga im zachować zgodność i unikać potencjalnych kar.

Środki poprawiające efektywność energetyczną oraz redukcję odpadów często prowadzą do obniżenia kosztów operacyjnych. Koszty transportu i produkcji mogą być również zminimalizowane dzięki wdrożeniu zrównoważonych praktyk.

Konsumenci, inwestorzy i inni interesariusze coraz bardziej doceniają przedsiębiorstwa, które podejmują realne działania w celu zmniejszenia swojego wpływu na środowisko. Silne wyniki w zakresie zrównoważonego rozwoju mogą zwiększyć lojalność klientów i przyciągnąć konsumentów świadomych ekologicznie.

Zmniejszenie zależności od procesów i materiałów o wysokiej emisji CO₂ może pomóc firmom ograniczyć ryzyko związane z niedoborem zasobów, zmiennością cen energii oraz przyszłymi zmianami regulacyjnymi.

Organizacje inwestujące w zrównoważone technologie i praktyki często zyskują przewagę konkurencyjną, rozwijając nowe produkty lub usługi, które odpowiadają na rosnące zapotrzebowanie na ekologiczne rozwiązania.

Jak wynika z powyższego – redukcja śladu węglowego w łańcuchu dostaw jest nie tylko koniecznością ekologiczną, ale również strategiczną decyzją biznesową. Poprzez identyfikację i pomiar emisji, wdrażanie strategii redukcji oraz zgodność z wymogami prawnymi, organizacje mogą wnieść istotny wkład w walkę ze zmianami klimatycznymi, jednocześnie czerpiąc korzyści finansowe i wizerunkowe. W nadchodzących latach, wraz ze zwiększeniem liczby regulacji i rosnącym popytem konsumentów na zrównoważony rozwój, firmy, które podejmą aktywne działania w celu zazielenienia swoich łańcuchów dostaw, będą miały lepsze perspektywy na przyszłość.