1. Podstawa prawna ulgi

Przepis art. 26 ust. 1 pkt 2c PDOFizU pozwala podatnikowi na odliczenie składek członkowskich zapłaconych na rzecz związków zawodowych w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 500 zł. Ustawodawca nie limituje natomiast dolnego progu odliczenia, co oznacza, iż podatnikowi będzie mógł zostać odliczony wydatek o każdej niższej wysokości niż 500 zł.

Odliczeniu będą podlegały wyłącznie składki zapłacone w danym roku kalendarzowym. Bez znaczenia pozostaje przy tym sposób zapłaty (gotówka, przelew, potrącenie przez pracodawcę). Oznacza to, że nawet jeżeli składka członkowska jest wymagalna w danym roku, ale nie zostanie przez podatnika w jego trakcie zapłacona, nie będzie podlegała odliczeniu w zeznaniu rocznym za ten rok.

Ulga z tytułu składek wpłaconych na związki zawodowe to zupełnie nowe odliczenie od dochodu, częściowo wzorowane na funkcjonującym do 2003 r. odliczeniu od dochodu składek zapłaconych na rzecz organizacji, do których przynależność podatnika była obowiązkowa, czyli de facto na rzecz samorządów zawodowych.

Przepis ten został dodany do systemu prawa na mocy ZmPDOFizPrU21, która weszła w życie 1.1.2022 r., a następnie zmieniony na mocy ZmPDOFizU22(2), która weszła w życie 1.7.2022 r., z zastosowaniem do dochodów osiąganych od początku roku. Zmiana dotyczyła jedynie wysokości ulgi i sposobu jej dokumentowania. W pierwotnym brzmieniu ustawodawca przewidział ją na poziomie kwoty 300 zł. Zmiany w uldze w ZmPDOFizU22(2) są wynikiem akceptacji propozycji przedstawionych w trakcie konsultacji publicznych.

2. Cel wprowadzenia ulgi

Jak wynika z uzasadnienia ZmPDOFizPrU21 celem wprowadzenia nowych przepisów „jest stworzenie zachęty podatkowej w postaci ulgi do zwiększenia zainteresowania obywateli członkostwem w związkach zawodowych. Oczekuje się, że ulga będzie zachęcała pracowników do angażowania się w działalność na rzecz poprawy warunków pracy, a także przyczyni się do budowania nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego i rozwoju dialogu społecznego”
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy Nr 1532, IX kadencja Sejmu, https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/druk.xsp?nr=1532 (dostęp: 30.11.2022 r.). W ocenie ustawodawcy, aby związki zawodowe mogły nieść korzyści pracownikom, powinny mieć zagwarantowaną stabilność finansową. Ulga ma zatem za zadanie zachęcić pracowników do członkostwa w związkach zawodowych, a przez to do angażowania się w działalność na rzecz poprawy warunków pracy, a także przyczyni się do budowania nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego i rozwoju dialogu społecznego.

3. Podatnicy uprawnieni do skorzystania z ulgi

Uprawnionym do skorzystania z ulgi jest podatnik będący członkiem związku zawodowego, na rzecz którego zobowiązany jest uiszczać składki członkowskie. Ustawodawca nie przesądza, czy ma to być związek zawodowy działający tylko u jednego pracodawcy, czy też związek ponadzakładowy, a zatem członkostwo w każdym z nich będzie uprawniało do skorzystania z omawianej ulgi.

Ponadto z odliczenia skorzysta podatnik rozliczający się według skali podatkowej oraz ryczałtowiec, o ile wcześniej wydatki te nie zostały odliczone od dochodu lub nie zostały zaliczone do KUP na podstawie przepisów PDOFizU (art. 11 ust. 1 RyczałtU).

4. Udokumentowanie prawa do ulgi

Odliczenia można dokonać w zeznaniu podatkowym po raz pierwszy za 2022 r. Służą temu pola Nr 37 i 38 w formularzu PIT/0 (27).