Jeżeli osoba wykonująca działalność nierejestrowaną sprzedaje towary – nie podlega składkom ZUS (to nie jest zwolnienie, tylko niepodleganie składkom z uwagi na brak tytułu ubezpieczeniowego). Jeżeli natomiast osoba ta świadczy usługi – jest uznawana za zleceniobiorcę, co oznacza, że nabywca usługi (zleceniodawca) jest płatnikiem i powinien rozliczać składki (dotyczy to także osób fizycznych niewykonujących działalności gospodarczej.
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego umowa zlecenia może być zawarta między dowolnymi podmiotami – także w przypadku osób fizycznych niewykonujących działalności gospodarczej.
W przypadku umów zlecenia ustawodawca postanowił, że płatnikiem jest zleceniodawca – nie ma przy tym znaczenia, kto zawarł umowę. W efekcie osoba fizyczna, która zleciła wykonanie jakiejś usługi ma status płatnika składek, nawet jeśli jest osobą fizyczną i nie wykonuje działalności gospodarczej.
Działalność nierejestrowa została wymyślona po to, żeby nie trzeba było zakładać firmy w przypadku dokonywania sprzedaży w niewielkim zakresie – obecnie limitem jest 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Dlatego logiczny jest, żeby z tytułu tej działalności nie trzeba było odprowadzać składek ZUS.
Stanowisko ZUS i Ministerstwa Rozwoju i Technologii sprowadza się do tego, że jeżeli przedmiotem tej działalności jest sprzedaż towarów, to składek nie ma. Jeżeli natomiast osoba prowadząca taką działalność świadczy usługi, to powinny być one oskładkowane na zasadach właściwych dla zlecenia. Rozróżnianie towarów i usług jest jednak pozbawione logiki i powoduje nieuzasadnioną nierówność podmiotów znajdującej się w identycznej sytuacji. Zarówno towar jak i usługa to po prostu przedmiot danej działalności. Na dodatek w wielu przypadkach wszystko zależy od zapisów na umowie – np. dostawa towaru z powiązaną usługą kontra usługa z wykorzystaniem własnego towaru.
Istotne jest przy tym, że zleceniodawca będący osobą fizyczną niewykonującą działalności gospodarczej jest płatnikiem składek. Jeżeli nie dokona zgłoszeń i nie będzie rozliczał składek, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności.
