W uzgodnieniach międzyresortowych i konsultacji publicznej znajduje się projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Jego celem jest uregulowanie kwestii związanych ze świadczeniem pracy zdalnej już na stałe, w przepisach Kodeksu pracy; zmiany w pozostałych dwóch ustawach mają charakter dostosowawczy – są one związane z tym, że przepisy o pracy zdalnej zastąpią obecne kodeksowe przepisy o telepracy.

Definicja pracy zdalnej

Praca zdalna została w projekcie określona jako praca wykonywana:

  • całkowicie lub częściowo w tej formie,
  • w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą, w tym w miejscu zamieszkania pracownika,
  • w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość.

Zatem pracownik będzie mógł pracować zdalnie zarówno przez cały czas, jak i przez część np. miesiąca lub tygodnia (a nawet dnia) – stosownie do uzgodnień w tej materii z pracodawcą.

Miejsce świadczenia pracy zdalnej będzie proponował pracownik, jednak musi uzyskać w tej kwestii akceptację pracodawcy; zatem obie strony muszą się zgodzić co do miejsca świadczenia pracy zdalnej.

Praca ta będzie mogła być stosowana szeroko – przy każdym właściwie rodzaju pracy, jeżeli uzna to za możliwe pracodawca i pracownik. Wyjątki w tym zakresie wynikają tylko z konieczności zachowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. W związku z tym projekt wyłącza możliwość wykonywania na pracy zdalnej prac:

  • szczególnie niebezpiecznych,
  • w wyniku których następuje przekroczenie dopuszczalnych norm czynników fizycznych dla pomieszczeń mieszkalnych,
  • z zastosowaniem substancji niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, żrących, promieniotwórczych, drażniących, uczulających lub innych o nieprzyjemnym zapachu, pylących lub intensywnie brudzących.

Tryb wprowadzania pracy zdalnej

Pracownik i pracodawca będą mogli umówić się, że praca będzie wykonywana w formie zdalnej zarówno od razu przy zawieraniu umowy o pracę, jak też już w trakcie zatrudnienia.

Generalnie zasady wykonywania pracy zdalnej mają zostać określone:

  • w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i zakładową organizacją związkową – jeżeli taka organizacja działa u pracodawcy albo
  • w regulaminie ustalonym samodzielnie przez pracodawcę – jeśli nie dojdzie do zawarcia porozumienia ze związkami zawodowymi (wówczas pracodawca musi jednak uwzględnić w regulaminie kwestie uzgodnione ze związkami) albo jeżeli u pracodawcy nie działają związki zawodowe (wówczas może to nastąpić po konsultacji z przedstawicielami pracowników).

Jednak nawet jeżeli u pracodawcy nie zostanie zawarte porozumienie dot. pracy zdalnej, ani nie zostanie wydany regulamin pracy zdalnej, i tak możliwe będzie stosowanie pracy zdalnej na wniosek pracownik. Wówczas pracownik uzgodni bezpośrednio z pracodawcą zasady świadczenia tej pracy.

W pewnych przypadkach zresztą wniosek pracownika o pracę zdalną będzie wiążący dla pracodawcy; dotyczyć to ma, zgodnie z projektem:

  • pracowników wychowujących dziecko do ukończenia przez nie 4 roku życia,
  • pracowników-rodziców dzieci niepełnosprawnych (o których mowa w art. 1421 § 1 pkt 2 i 3 KP).

Projekt przewiduje także dla pracodawcy możliwość polecania pracownikowi wykonywania pracy w formie zdalnej; będzie to dopuszczalne w dwóch przypadkach.:

  • w okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu, lub
  • gdy będzie to niezbędne ze względu na obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, o ile z przyczyn niezależnych od pracodawcy zapewnienie tych warunków w dotychczasowym miejscu pracy pracownika nie jest czasowo możliwe.

W tych jednak przypadkach przed wydaniem polecenia pracodawca będzie musiał uzyskać od każdego pracownika z osobna oświadczenie, że posiada on warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy zdalnej. Ocena w tym zakresie będzie należeć wyłącznie do pracownika. Jeżeli pracownik takiego oświadczenia nie złoży, to albo będzie świadczył pracę na dotychczasowych zasadach albo dojdzie do przestoju w rozumieniu art. 81 KP.

Obowiązki pracodawcy

Pracodawca będzie zobowiązany:

  • dostarczyć pracownikowi wykonującemu pracę zdalną materiały i narzędzia pracy niezbędne do wykonywania pracy zdalnej,
  • pokryć koszty związane z instalacją, serwisem, eksploatacją i konserwacją narzędzi pracy niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej, koszty energii elektrycznej oraz niezbędnego dostępu do łączy telekomunikacyjnych, a także inne koszty bezpośrednio związane z wykonywaniem pracy zdalnej, jeżeli zwrot takich kosztów został określony w porozumieniu zawartym ze związkami zawodowymi, regulaminie, poleceniu albo porozumieniu zawartym z pracownikiem,
  • zapewnić pracownikowi wykonującemu pracę zdalną pomoc techniczną i niezbędne szkolenia w zakresie obsługi narzędzi pracy niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej.

Jeżeli do pracy zdalnej będą wykorzystywane materiały i narzędzia pracy nie dostarczone przez pracodawcę, to pracownik i pracodawca będą mogły zawrzeć porozumienie określające zasady ich wykorzystywania. W takiej sytuacji pracownikowi będzie przysługiwał ekwiwalent albo ryczałt (o formie będzie decydował generalnie pracodawca, ale jeżeli pracownikowi nie będzie odpowiadała wybrana przez pracodawcę forma albo wysokość ekwiwalentu/ryczałtu będzie mógł nie wyrazić zgody na pracę zdalną). Projektowane przepisy określają pewne wytyczne do ustalania wysokości ekwiwalentu i ryczałtu.

Projekt określa również inne obowiązki pracodawcy – m.in. w zakresie informowania pracownika oraz w kwestiach dot. ochrony danych osobowych i dot. przekazania informacji niezbędnych do komunikowania się.

Zakaz dyskryminacji i wypowiedzenia

Projekt zawiera także:

  • zakaz dyskryminacji pracownika wykonującego pracę zdalną,
  • zakaz wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę z uwagi na odmowę lub zaprzestanie przez niego wykonywania pracy zdalnej,
  • nakaz zapewnienia pracownikowi zdalnemu możliwości przebywania na terenie zakładu pracy, kontaktowania się z innymi pracownikami oraz korzystania z pomieszczeń i urządzeń pracodawcy, z zakładowych obiektów socjalnych i prowadzonej działalności socjalnej – na zasadach przyjętych dla ogółu pracowników.

Kontrola

Projekt umożliwia także pracodawcy kontrolowanie pracownika zdalnego. Pracodawca będzie miał prawo przeprowadzania kontroli wykonywania tej pracy przez pracownika w miejscu wykonywania pracy zdalnej (np. zazwyczaj w domu pracownika) i w godzinach pracy pracownika. Szczegółowe zasady w tym zakresie mają być określane w porozumieniach zawieranych ze związkami zawodowymi, regulaminach pracy zdalnej, poleceniach dot. pracy zdalnej albo w porozumieniu zawartym z pracownikiem.

Kwestie bhp

Wobec pracownika na pracy zdalnej pracodawca będzie miał generalnie obowiązek realizowania wszystkich standardowych obowiązków z zakresu bhp, wynikających