Uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy zależy od czterech przesłanek występujących łącznie, w tym wskazanie związku z pracą. Sam fakt przebywania na terenie zakładu pracy nie jest wystarczający do uzasadnienia istnienia takiego związku.
Zespół powypadkowy
Ustaleń dotyczących okoliczności i przyczyn danego zdarzenia dokonuje zespół powypadkowy powołany przez pracodawcę na podstawie art. 234 § 1 Kodeksu pracy i działający zgodnie z przepisami rozporządzenia RM z 1.7.2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. Nr 105, poz. 870).
Zespół powypadkowy, w toku swojego postępowania, dokonuje także kwalifikacji prawnej zdarzenia – czyli uznania bądź nieuznania zdarzenia za wypadek przy pracy. Podstawą do tego stwierdzenia jest wskazanie uzasadnienia na występowanie, w ramach rozważnego zdarzenia, czterech przesłanek z definicji wypadku przy pracy.
Definicja wypadku przy pracy
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych,
2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze pomiędzy siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Związek z pracą należy rozpatrywać w trzech wymiarach – związku:
1) czasowego,
2) miejscowego lub
3) funkcjonalnego.
Na słuszność takiego podejścia wskazuje m.in. wyrok z 8.11.2012 r. (SN II PK 80/12, Legalis). Trzy wymiary związku nie muszą wystąpić jednocześnie.
Do wypadku mogło dojść podczas pracy w czasie wolnym pracownika po niespodziewanej prośbie od stałego klienta na dowiezienie brakującego asortymentu, o której nawet pracodawca mógł nie wiedzieć. Zatem związku czasowego nie będzie, miejscowy – zależy od rodzaju zdarzenia, natomiast funkcjonalny już tak – praca na rzecz pracodawcy (powodowana chęcią utrzymania klienta i dalszej współpracy).
Ciekawym orzeczeniem omawiającym problematykę zerwania związku z pracą jest wyrok SN z 17.9.2008 r. (I UK 66/08, Legalis). Sprawa dotyczyła udziału przebywającego na zwolnieniu lekarskim pracownika naukowo-dydaktycznego, który wziął udział w czynnościach opiniodawczych poprzedzających wybory do władz uczelni, a który na terenie zakładu pracy zadławił się pączkiem, w wyniku czego zmarł. Sądy obu instancji stwierdziły, że przebywanie na terenie zakładu pracy po wykonaniu przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy wyklucza istnienie związku zdarzenia z wykonywanymi czynnościami.
Sąd Najwyższy jednak przekazał sprawę do ponownego rozpoznania i w świetle wskazanego stanu faktycznego wskazał, że niezbędne dla wyjaśnienia przedmiotowej sprawy są szczegółowe ustalenia dotyczące momentu rozpoczęcia sondażu i chwili oddania głosu przez poszkodowanego (…). Są one niezbędne dla dokonania oceny, czy poszkodowany udał się do bufetu już po zakończeniu uczestnictwa w sondażu, czy też (…) udał się tam jedynie w czasie przerwy w tych czynnościach. Przyjęcie tej drugiej możliwości wskazywałoby, mając na uwadze specyfikę zatrudnienia pracowników naukowo-dydaktycznych uczelni, że związek z pracą nie uległ zerwaniu, a zdarzenie, do jakiego doszło w bufecie, należy ocenić jako wypadek przy pracy.
W sytuacji wskazanej w pytaniu kwestią do rozważenia jest ostatni element definicji – związek z pracą. W postępowaniu powypadkowym zespół powinien ustalić, co robił pracownik pomiędzy godziną 6:00 a 7:00 na terenie zakładu pracy, czy to wcześniejsze przyjście do pracy było spowodowane zadaniami zawodowymi, czy może jego prywatną sprawą, a może tylko możliwością wcześniejszego transportu (np. pracownik zdążył na wcześniejszy pociąg).
Sam fakt przebywania na terenie zakładu pracy (w celu pozasłużbowym) nie jest przesłanką do uznania zdarzenia za wypadek przy pracy.
