Ustawą z 9.6.2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r. poz. 1265 ze zm.; dalej: ZmPDOFizU22(2)) wprowadzono nową skalę podatkową. Skala podatkowa, która została wprowadzona z dniem 1.1.2022 r. uwzględniała stawkę 17% w przypadku dochodów do 120 000 zł, kwotę zmniejszającą podatek w wysokości 5100 zł, co dawało kwotę wolną od podatku na poziomie 30 000 zł. Powyżej 120 000 zł podatnicy mieli nadal możliwość korzystania z kwoty zmniejszającej podatek, a stawka pozostała 32%. Jednocześnie w okresie od 1.1.2022 r. do końca czerwca 2022 r. obowiązywała ulga dla klasy średniej. Ulga ta, wywołała wiele zamieszania z uwagi na fakt, iż była mechanizmem obniżania podatku dla osób, które osiągały dochody w odpowiednim przedziale, określanym jako klasa średnia. Ulga przewidziana została dla pracowników lub podatników osiągających przychody z pozarolniczej działalności opodatkowanej na zasadach skali podatkowej i obliczana była według wzoru:
1) (A × 6,68% – 4566 zł) ÷ 0,17, dla A wynoszącego co najmniej 68 412 zł i nieprzekraczającego kwoty 102 588 zł,
2) (A × (-7,35%) + 9829 zł) ÷ 0,17, dla A wyższego od 102 588 zł i nieprzekraczającego kwoty 133 692 zł
– w którym A oznacza sumę uzyskanych przez podatnika w roku podatkowym i podlegających opodatkowaniu na zasadach skali podatkowej przychodów ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy oraz uzyskanych w ciągu roku przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, pomniejszonych o koszty uzyskania przychodów z tytułu prowadzenia tej działalności, z wyłączeniem z tych kosztów składek na ubezpieczenia społeczne.
Tab. 1 Skala podatkowa wprowadzono 1.1.2022 r.
Podstawa obliczenia podatku w złotych | Podatek wynosi | |
ponad | do | |
120 000 | 17% minus kwota zmniejszająca podatek 5100 zł | |
120 000 | 15 300 zł + 32% nadwyżki ponad 120 000 zł |
Z dniem 1.7.2022 r., ale z efektem od 1.1.2022 r. wprowadzono nową skalę podatkową (zgodnie z tabelą 2) oraz uchylono ulgę dla klasy średniej, która to ulga nie będzie stosowana w ogóle w roku 2022. W przypadku osób, które miały ją stosowane w okresie od 1.1.2022 r. do końca czerwca 2022 r., rozliczenie całkowite, bez jej ujęcia zastosowane będzie w zeznaniu rocznym. W przypadku większości podatników zmiany wprowadzone od 1.7.2022 r. spowodują, iż nie będzie konieczności dopłaty podatku, a gdyby się jednak pojawiła sytuacja niekorzystnego rozliczenia nowej wersji skali podatkowej, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie kalkulacji hipotecznego podatku należnego za rok 2022, aby w takich przypadkach wyrównać stratę podatnikom.
Tab. 2 Skala podatkowa wprowadzono od 1.7.2022 r., ale ze skutkiem od 1.1.2022 do 31.12.2022 r.
Podstawa obliczenia podatku w złotych | Podatek wynosi | |
ponad | do | |
120 000 | 12% minus kwota zmniejszająca podatek 3600 zł | |
120 000 | 10 800 zł + 32% nadwyżki ponad 120 000 zł |
Z powodu tak wielkich zmian w zakresie skali podatkowej zdecydowano się więc, aby część podatników mogła dokonać wyboru opodatkowania roku 2022 na zasadach skali podatkowej, ale dopiero podejmując decyzję po zakończonym roku podatkowym 2022, a zatem w 2023 roku.
1. Podatek liniowy na skalę podatkową
1.1. Analiza przepisów i możliwości
Zgodnie z art. 14 ZmPDOFizU22(2), podatnicy stosujący przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy opodatkowanie na zasadach określonych w art. 30c PDOFizU tj. na zasadach podatku liniowego mogą wybrać opodatkowanie dochodów osiągniętych w 2022 r. z pozarolniczej działalności gospodarczej na zasadach skali podatkowej, jeżeli zawiadomią o tym wyborze właściwego naczelnika urzędu skarbowego w zeznaniu rocznym złożonym w terminie do końca kwietnia (w roku 2023 termin upływa 2.5.2023 r.).
Tym samym podatnicy mogą po zakończonym roku ocenić, która forma opodatkowania jest dla nich bardziej korzystna, tj. czy jest to podatek liniowy, czy skala podatkowa. Bardzo ważne jest jednak to, iż w przypadku, gdyby podatnicy złożyli zeznanie roczne PIT-36L, a następnie dokonali analizy i podjęli taką decyzję np. 10.5.2023 r., wtedy nie będzie możliwości dokonania już żadnej zmiany. Wynika to z tego, iż art. 14 ust. 2 ZmPDOFizU22(2) przewiduje, iż wybór dokonany po złożeniu zeznania rocznego PIT-36L nie wywołuje skutków prawnych, jeżeli podatnik wykazał w tym zeznaniu przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Podatnicy mają możliwość wyboru po zakończonym roku podatkowym zamiast podatku liniowego rozliczenie na skali podatkowej, ale muszą decyzje podejmować ostrożnie. Dodatkowo podkreślić należy, iż decyzja o takim wyborze dotyczy jedynie roku 2022 i nie oznacza zmiany formy opodatkowania na stałe. Jeśli więc przedsiębiorca chce w roku 2023 także być na zasadach skali podatkowej, wtedy konieczne jest, aby wybrał taką formę opodatkowania w terminie do 20.dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnął pierwszy przychód.
Anna K. 1.2.2022 r. dokonała wyboru opodatkowania na rok 2022 na zasadach podatku liniowego. Po zakończonym roku podatkowym Anna K. wolałaby mieć skalę podatkową, ponieważ uważa, iż jest ona dla niej bardziej opłacalna. Anna K. ma możliwość wyboru opodatkowania na zasadach skali podatkowej roku 2022 poprzez złożenie zeznania rocznego PIT-36, w terminie do końca kwietnia 2023 r.
Janusz M. 1.10.2022 r. założył działalność gospodarczą i wybrał jej opodatkowanie na zasadach podatku liniowego. Janusz M. nie ma możliwości wyboru opodatkowania na zasadach skali podatkowej roku 2022 poprzez złożenie zeznania rocznego PIT-36 w terminie do końca kwietnia 2023 r. z uwagi na fakt, iż założył działalność i wybrał jej opodatkowanie już po wejściu w życie ustawy nowelizującej ustawę PIT, tj. po 1.7.2022 r.
Janina S. ma działalność gospodarczą, dla której pierwszy przychód osiągnęła dopiero 1.8.2022 r. i wtedy dopiero do 20.9.2022 r. wybrała jej opodatkowania na zasadach podatku liniowego. Janina S. nie ma możliwości wyboru opodatkowania na zasadach skali podatkowej roku 2022 poprzez złożenie zeznania rocznego PIT-36 w terminie do końca kwietnia 2023 r., z uwagi na fakt, iż wybrała jej opodatkowanie już po wejściu w życie ustawy nowelizującej ustawę PIT, tj. po 1.7.2022 r.
Anna K. 1.2.2022 r. dokonała wyboru opodatkowania na rok 2022 na zasadach podatku liniowego. Anna K. rozlicza rok 2022 i składa 1.3.2023 r. zeznanie roczne PIT-36L. Kilka dni później dowiaduje się jednak, iż istnieje możliwość wybrania za rok 2022 zamiast podatku liniowego skali podatkowej. Anna K. dokonuje przeliczenia dochodu ze swojej działalności gospodarczej w wariancie skala podatkowa i podatek liniowy i uznaje, iż po zakończonym roku podatkowym wolałaby być na skali podatkowej, ponieważ uważa, iż jest ona dla niej bardziej opłacalna. Anna K. niestety nie ma już możliwości wyboru opodatkowania na zasadach skali podatkowej roku 2022 poprzez złożenie zeznania rocznego PIT-36 w terminie do końca kwietnia 2023 r., ponieważ złożyła wcześniej zeznanie roczne PIT-36L.
Malwina S. 1.3.2022 r. dokonała wyboru opodatkowania na rok 2022 na zasadach podatku liniowego. Malwina S. dokonuje przeliczenia dochodu ze swojej działalności gospodarczej w wariancie skala podatkowa i podatek liniowy. Uznaje, iż po zakończonym roku podatkowym wolałaby mieć skalę podatkową. Malwina S. rozlicza rok 2022 i składa w dniu 1.3.2023 r. zeznanie roczne PIT-36. Malwina S. doszła do wniosku, iż skala podatkowa po zmianach jest dla niej generalnie bardziej opłacalna i w roku 2023 też chciałaby mieć skalę podatkową. Niestety Malwina S. nie ma już możliwości wyboru opodatkowania na zasadach skali podatkowej roku 2023, ponieważ osiągnęła pierwszy przychód w styczniu 2023 roku i termin do wyboru opodatkowania na rok 2023 upłynął jej 20.2.2023 r.
Sławek C. 1.3.2022 r. dokonał wyboru opodatkowania na rok 2022 na zasadach podatku liniowego. Sławek C. dokonuje przeliczenia dochodu ze swojej działalności gospodarczej w wariancie skala podatkowa i podatek liniowy i uznaje, iż po zakończonym roku podatkowym wolałby mieć skalę podatkową. Sławek C. rozlicza rok 2022 i składa w dniu 1.3.2023 r. zeznanie roczne PIT-36. Sławek C. dochodzi do wniosku, iż skala podatkowa po zmianach jest dla niego generalnie bardziej opłacalna i w roku 2023 też chciałby mieć skalę podatkową. Sławek C. zmienia formę opodatkowania z podatku liniowego na skalę podatkową w terminie do 20.2.2023 r.
1.2. Jak porównać podatek liniowy i skalę podatkową?
Najważniejszymi zmiennymi w zakresie podjęcia decyzji o opodatkowaniu roku 2022 na zasadach skali podatkowej jest kwestia wysokości podatku należnego za rok 2022 oraz wysokości składki zdrowotnej. Dopiero taka analiza pozwala na prawidłową ocenę, czy skala podatkowa na pewno jest dobrym wyborem na rok 2022. Składka zdrowotna od 1.1.2022 r. uzależniona jest od formy opodatkowania. W przypadku przedsiębiorców, którzy rozliczają się na zasadach skali podatkowej wynosi ona 9% dochodu z działalności gospodarczej, a w przypadku tych, którzy stosują podatek liniowy wynosi 4,9% dochodu z działalności gospodarczej. W obu przypadkach nie może ona być niższa niż 9% minimalnego wynagrodzenia. Tym samym, jeśli przedsiębiorca chce przeanalizować, która forma jest dla niego najbardziej opłacalna, wtedy brać pod uwagę powinien podatek oraz wysokość składki zdrowotnej. Przeanalizujemy to na dwóch przykładach.
Dochód z działalności gospodarczej | 120 000,00 zł |
Składka zdrowotna skala podatkowa | 10 800,00 zł |
Składka zdrowotna podatek liniowy | 5880,00 zł |
Podstawa opodatkowania skala podatkowa | 120 000,00 zł |
Podstawa opodatkowania podatek liniowy | 114 120,00 zł |
Podatek na zasadach skali podatkowej | 10 800,00 zł |
Podatek liniowy | 21 682,80 zł |
Łączne obciążenia skala podatkowa | 21 600,00 zł |
Łączne obciążenia podatek liniowy | 27 562,80 zł |
Przykład 8
Dochód z działalności gospodarczej | 250 000,00 zł |
Składka zdrowotna skala podatkowa | 22 500,00 zł |
Składka zdrowotna podatek liniowy | 12 250,00 zł |
Podstawa opodatkowania skala podatkowa | 250 000,00 zł |
Podstawa opodatkowania podatek liniowy | 241 300,00 zł |
Podatek na zasadach skali podatkowej | 52 400,00 zł |
Podatek liniowy | 45 847,00 zł |
Łączne obciążenia skala podatkowa | 74 900,00 zł |
Łączne obciążenia podatek liniowy | 58 097,00 zł |
Podczas analizy swojej sytuacji należy brać pod uwagę, iż w przypadku podatku liniowego istnieje możliwość odliczenia składki zdrowotnej od dochodu do limitu 8700 zł. Jeśli jest ona zaliczana w koszty uzyskania przychodu, pomniejsza także podstawę opodatkowania, co zostało zaprezentowane w przykładach powyżej. Jak wynika z analizy przykładu 7 podatnikowi opłaca się wybrać skalę podatkową za rok 2022, czego nie może powiedzieć podatnik z przykładu 8. Łączne obciążenia w przykładach to suma podatku oraz składki zdrowotnej. Dla celów przykładów nie brano pod uwagę innych obciążeń np. składek na ubezpieczenia społeczne, ponieważ dla takiej analizy są neutralne i nie mają wpływu na podjęcie decyzji.
1.3. Rozliczenie składki zdrowotnej w przeliczeniu roku 2022 na skalę podatkową
W trakcie roku 2022 podatnicy, którzy stosowali opodatkowanie na zasadach podatku liniowego płacili co miesiąc składkę zdrowotną w wysokości 4.9% dochodu z działalności gospodarczej. Przedsiębiorcy co miesiąc byli zobowiązani także do składania deklaracji rozliczeniowych wykazujących podstawę wymiaru składki i wysokość tej składki. Jak zatem wyglądać będzie sytuacja, w przypadku wyboru opodatkowania na zasadach skali podatkowej w przypadku składki zdrowotnej? W przypadku dokonania wyboru formy opodatkowania na podstawie art. 14 ZmPDOFizU22(2):
1) miesięczne składki na ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczonych należne za 2022 r. albo rok składkowy rozpoczynający się 1.2.2022 r., pobierane, rozliczane i opłacane są na podstawie zasad obowiązujących dla formy opodatkowania wybranej przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy;
2) roczna składka zdrowotna na ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczonych, należna za 2022 r. albo rok składkowy rozpoczynający się 1.2.2022 r., pobierana, rozliczana i opłacana jest na podstawie zasad obowiązujących dla formy opodatkowania wybranej zgodnie z art. 14.
Tym samym miesięczne deklaracje rozliczeniowe składane na zasadach podatku liniowego pozostają, natomiast przedsiębiorca będzie zobowiązany do rozliczenia składki zdrowotnej za cały rok 2022 na zasadach skali podatkowej w deklaracji rozliczeniowej rocznej składanej w DRA za kwiecień 2023 do 20.5.2023 r. W przypadku, kiedy z kalkulacji wyjdzie konieczność dopłaty składki zdrowotnej, wtedy przedsiębiorca dokona dopłaty w terminie do 20.5.2023 r. W sytuacji odwrotnej to jest nadpłaty składki zdrowotnej (co będzie sytuacja rzadką z uwagi na fakt, iż na podatku liniowym stawka składki jest zdecydowanie niższa niż na skali podatkowej), wtedy przedsiębiorca będzie miał możliwość złożenia wniosku o zwrot nadpłaconej składki zdrowotnej lub pozostawienia tego na poczet kolejnych rozliczeń ZUS.
W analizowanym przykładzie przedsiębiorca wybiera za rok 2022 skalę podatkową, ponieważ obciążenia na skali podatkowej zdecydowanie wskazują, iż jest to dla niego lepsza forma na ten rok. Przedsiębiorca w trakcie roku zapłacił składkę zdrowotną w wysokości 5880 zł, natomiast jeśli wybierze za rok 2022 skalę podatkową, wtedy będzie musiał wykazać składkę zdrowotną w wysokości 10 800 zł w DRA za kwiecień 2023 r. Oznacza to konieczność dopłaty składki zdrowotnej do 20.5.2023 r. w wysokości 4920,00 zł, ale jednocześnie przedsiębiorca będzie miał nadpłatę podatku w wysokości 10 882,00 zł. Niestety nie ma możliwości przeksięgowania nadpłaty w podatku na niedopłatę składki zdrowotnej.
Dochód z działalności gospodarczej | 120 000,00 zł |
Składka zdrowotna skala podatkowa | 10 800,00 zł |
Składka zdrowotna podatek liniowy | 5880,00 zł |
Podstawa opodatkowania skala podatkowa | 120 000,00 zł |
Podstawa opodatkowania podatek liniowy | 114 120,00 zł |
Podatek na zasadach skali podatkowej | 10 800,00 zł |
Podatek liniowy | 21 682,80 zł |
Łączne obciążenia skala podatkowa | 21 600,00 zł |
Łączne obciążenia podatek liniowy | 27 562,80 zł |
Dopłata składki zdrowotnej | 4920,00 zł |
Nadpłata podatek | 10 820,00 zł |
1.4. Składka zdrowotna odliczana w podatku liniowym, a wybór skali podatkowej
W trakcie roku 2022 podatnicy, którzy stosowali opodatkowanie na zasadach podatku liniowego mieli możliwość odliczania składki zdrowotnej od dochodu lub zaliczania jej w koszty uzyskania przychodu. Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 58 PDOFizU w roku 2022 przedsiębiorcy nie mogą zaliczać w koszty uzyskania przychodu składek zdrowotnych poza składkami na ubezpieczenie zdrowotne zapłaconych w roku podatkowym:
a) z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej zgodnie z art. 30c,
b) za osoby współpracujące z podatnikiem opodatkowanym w sposób określony w art. 30c
– przy czym łączna wysokość tych składek zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów lub odliczonych od dochodu nie może przekroczyć w roku podatkowym 8700 zł. Jednocześnie możliwość taka została także wprowadzona w art. 30c ust. 2 PDOFizU, wprowadzając możliwość odliczenia od dochodu składki na ubezpieczenie zdrowotne zapłacone w roku podatkowym:
a) z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej zgodnie z art. 30c,
b) za osoby współpracujące z podatnikiem opodatkowanym w sposób określony z art. 30c
– przy czym łączna wysokość tych składek zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów lub odliczonych od dochodu nie może przekroczyć w roku podatkowym 8700,00 zł. Nie ma jednak możliwości zastosowania równocześnie zaliczenia w koszty uzyskania przychodu i odliczenia od dochodu. Przedsiębiorca ma tylko jedną z tych możliwości.
Tym samym w przypadku, kiedy przedsiębiorca w trakcie roku 2022 dokonywał zaliczenia w koszty uzyskania przychodu składki zdrowotnej lub dokonywał jej odliczenia od dochodu, będzie musiał wziąć to także pod uwagę analizując rozliczenie. W przypadku zaliczenia składki zdrowotnej w koszty uzyskania przychodu konieczne będzie jej wyksięgowanie z kosztów
Podsumowanie najważniejszych punktów przeliczenia roku 2022 z podatku liniowego na skalę podatkową:
- Przedsiębiorca ma możliwość wyboru opodatkowania roku 2022 na zasadach skali podatkowej w przypadku, kiedy przed 1.7.2022 r. wybrał podatek liniowy w opodatkowaniu swojej działalności gospodarczej.
- Przedsiębiorca dokonując analizy powinien brać pod uwagę różnice w podatku oraz składce zdrowotnej.
- Przedsiębiorca nie musi składać żadnego zawiadomienia, a jedynie złożyć terminowo zeznanie roczne PIT-36 zamiast PIT-36L.
- Nie ma możliwości zmiany decyzji po złożeniu PIT-36L.
- Nie jest to zmiana formy opodatkowania na stałe, a jedynie za rok 2022, a zatem jeśli przedsiębiorca chce także w 2023 r. mieć skalę podatkową, musi dokonać takiego wyboru formy opodatkowania do 20.dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnął pierwszy przychód.
- Najczęściej pojawi się konieczność dopłaty składki zdrowotnej i nadpłata w podatku dochodowym, jeśli zostanie podjęta taka decyzja, ale nie ma możliwości przeksięgowania nadpłaty w podatku na poczet dopłaty do składki zdrowotnej.
- Przedsiębiorca będzie rozliczał składkę zdrowotną w rocznym rozliczeniu DRA składanym za kwiecień 2023 r.
2. Ryczałt na skalę podatkową
2.1. Analiza przepisów i możliwości
Zgodnie z art. 15 ZmPDOFizU22(2), podatnicy stosujący przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy opodatkowanie na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, mogą wybrać opodatkowanie dochodów osiągniętych w 2022 r. z pozarolniczej działalności gospodarczej na zasadach skali podatkowej, jeżeli zawiadomią o tym wyborze właściwego naczelnika urzędu skarbowego w zeznaniu rocznym złożonym w terminie do końca kwietnia 2023 r. (w roku 2023 termin do złożenia zeznania upływa 2.5.2023 r.).
Tym samym podatnicy mogą po zakończonym roku ocenić, która forma opodatkowania jest dla nich bardziej korzystna, tj. czy jest to ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, czy skala podatkowa. Istotne jest jednak, iż w sytuacji, kiedy przedsiębiorca złoży zeznanie roczne PIT-28 (czyli zeznanie roczne dla osób rozliczających się na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych), a dopiero potem dokona analizy i podejmie decyzję, iż chciałby rok 2022 rozliczyć na zasadach skali podatkowej i decyzja taka zostanie podjęta np. 10.5.2023 r, wtedy nie będzie możliwości dokonania już żadnej zmiany. Zgodnie bowiem z art. 15 ust. 2 ZmPDOFizU22(2) wybór dokonany po złożeniu zeznania rocznego PIT-28 nie wywołuje skutków prawnych, jeżeli podatnik wykazał w tym zeznaniu przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Ustawodawca przewidział jednak, iż decyzja o takim wyborze dotyczy jedynie roku 2022 i nie oznacza zmiany formy opodatkowania na stałe. Jeśli więc przedsiębiorca chce w roku 2023 także być na zasadach skali podatkowej, wtedy konieczne jest, aby wybrał taką formę opodatkowania w terminie do 20.dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnął pierwszy przychód.
Sabina M. z dniem 1.3.2022 r. dokonała wyboru opodatkowania na rok 2022 na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Po zakończonym roku podatkowym Sabina M. wolałaby mieć skalę podatkową, ponieważ uważa, iż jest ona dla niej bardziej opłacalna. Sabina M. ma możliwość wyboru opodatkowania na zasadach skali podatkowej roku 2022, poprzez złożenie zeznania rocznego PIT-36 w terminie do końca kwietnia 2023 r.
Stanisław K. z dniem 1.10.2022 r. założył działalność gospodarczą i wybrał jej opodatkowanie na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Stanisław K. nie ma możliwości wyboru opodatkowania na zasadach skali podatkowej roku 2022 poprzez złożenie zeznania rocznego PIT-36 w terminie do końca kwietnia 2023 roku, z uwagi na fakt, iż założył działalność i wybrał jej opodatkowanie na podatku liniowym już po wejściu w życie ustawy nowelizującej, tj. po 1.7.2022 r.
Jolanta S. ma działalność gospodarczą, dla której pierwszy przychód osiągnęła dopiero 1.11.2022 r. i dopiero do 20.12.2022 r. wybrała jej opodatkowania na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, ponieważ przeczytała gdzieś, że po zakończonym roku będzie można zmienić z ryczałtu na skalę podatkową, ale niestety nie doczytała wszystkich niuansów tej możliwości. Jolanta S. nie ma możliwości wyboru opodatkowania na zasadach skali podatkowej roku 2022 poprzez złożenie zeznania rocznego PIT-36 w terminie do końca kwietnia 2023 r. z uwagi na fakt, iż wybrała jej opodatkowanie na ryczałcie już po wejściu w życie ustawy nowelizującej, tj. po 1.7.2022 r.
Patrycja W. z 1.2.2022 r. dokonała wyboru opodatkowania na rok 2022 na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Patrycja W. rozlicza rok 2022 i składa 1.3.2023 r. zeznanie roczne PIT-28. Kilka dni później podczas spotkania z koleżanką, dowiaduje się jednak, iż istnieje możliwość wybrania za rok 2022 zamiast ryczałtu na zasadach skali podatkowej. Patrycja W. dokonuje analizy rozliczenia swojej działalności w wariancie skala podatkowa i ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i uznaje, iż po zakończonym roku podatkowym wolałaby mieć skalę podatkową, ponieważ uważa, iż jest ona dla niej bardziej opłacalna. Patrycja W. niestety nie ma już możliwości wyboru opodatkowania na zasadach skali podatkowej roku 2022 poprzez złożenie zeznania rocznego PIT-36 w terminie do końca kwietnia 2023 roku, ponieważ złożyła wcześniej zeznanie roczne PIT-28.
Mateusz G. z dniem 1.3.2022 roku dokonał wyboru opodatkowania na rok 2022 na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Mateusz G. dokonuje analizy swojej działalności gospodarczej w wariancie skala podatkowa i ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i uznaje, iż po zakończonym roku podatkowym wolałby mieć skalę podatkową, ponieważ uważa, iż jest ona dla niego bardziej opłacalny. Mateusz G. rozlicza rok 2022 i składa w dniu 1.3.2023 r. zeznanie roczne PIT-36. Mateusz G. doszedł przy okazji do wniosku, iż skala podatkowa po zmianach jest dla niego generalnie bardziej opłacalny i w roku 2023 też chciałby mieć skalę podatkową. Niestety Mateusz G. nie ma już możliwości wyboru opodatkowania na zasadach skali podatkowej roku 2023, ponieważ osiągnął pierwszy przychód w styczniu 2023 r. i termin do wyboru opodatkowania na rok 2023 upłynął mu 20.2.2023 r.
Sławek D. z dniem 1.3.2022 r. dokonał wyboru opodatkowania na rok 2022 na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Sławek D. dokonuje przeliczenia dochodu ze swojej działalności gospodarczej w wariancie skala podatkowa i ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i uznaje, iż po zakończonym roku podatkowym wolałby mieć skalę podatkową, ponieważ uważa, iż jest ona dla niego bardziej opłacalna. Sławek D. rozlicza rok 2022 i składa w dniu 1.3.2023 r. zeznanie roczne PIT-36. Sławek D. dochodzi do wniosku, iż skala podatkowa po zmianach jest dla niego generalnie bardziej opłacalna i w roku 2023 też chciałby mieć skalę podatkową. Sławek D. zmienia formę opodatkowania z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych na skalę podatkową w terminie do 20.2.2023 r.
W przypadku możliwości z art. 15 ZmPDOFizU22(2) pamiętać należy, jednak, iż w sytuacji gdy mamy do czynienia ze spółką, której wspólnicy wybrali opodatkowanie jej przychodów na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych wybór opodatkowania zamiast ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, skala podatkowa dotyczyć musi wszystkich wspólników. Nie ma zatem możliwości, aby jeden wspólnik wybrał taką opcję, a drugi nie.
Sławek N. i Patrycja W. prowadzą spółkę. Na rok 2022 wybrali opodatkowanie przychód z niej osiąganych na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Sławek N. dokonuje analizy i stwierdza, iż w jego przypadku opłaca się za rok 2022 wybrać zamiast ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych skalę podatkową. Patrycja W. z kolei woli dalej ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Sławek N. nie może rozliczyć roku 2022 na zasadach skali podatkowej zamiast ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, ponieważ takiej samej decyzji nie podjęła Patrycja W.
2.2. Jak porównać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i skalę podatkową?
Najważniejszymi zmiennymi w zakresie podjęcia decyzji o opodatkowaniu roku 2022 na zasadach skali podatkowej jest kwestia wysokości podatku należnego za rok 2022 oraz wysokości składki zdrowotnej. Dopiero taka analiza pozwala na prawidłową ocenę, czy skala podatkowa na pewno jest dobrym wyborem na rok 2022. Składka zdrowotna od 1.1.2022 roku uzależniona jest od formy opodatkowania. W przypadku przedsiębiorców, którzy rozliczają się na zasadach skali podatkowej wynosi ona 9% dochodu z działalności gospodarczej, a w przypadku tych, którzy stosują ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest ona uzależniona od wysokości osiąganych przychodów.
Wysokość składki zdrowotnej została zaprezentowana w tabeli 3.
Tabela 3. Wysokość składki zdrowotnej na ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych
Przychód w roku do 60 000 zł | Przychód w roku powyżej 60 000, mniej niż 300 000 zł | Przychód w roku powyżej 300 000 zł |
iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, jeżeli osiągnięte przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu RyczałtU nie przekroczyły w tym okresie kwoty 60 000 zł; | iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, jeżeli osiągnięte przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu RyczałtU przekroczyły w tym okresie kwotę 60 000 zł i nie przekroczyły kwoty 300 000 zł. | iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty odpowiadającej 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, jeżeli osiągnięte przychody z działalności gospodarczej w rozumieniu RyczałtU przekroczyły w tym okresie kwotę 300 000 zł. |
W roku 2022 wysokość składki miesięcznej w pierwszym progu wynosiła 335,94 zł, w drugim progu 559,89 zł, a w trzecim 1007,81 zł.
Tym samym, jeśli przedsiębiorca chce przeanalizować, która forma jest dla niego najbardziej opłacalna, wtedy brać pod uwagę powinien podatek oraz wysokość składki zdrowotnej. Bardzo ważne jest to, iż w przypadku skali podatkowej bierze się pod uwagę w podstawie opodatkowania dochód z działalności gospodarczej, a zatem różnicę między przychodami a kosztami uzyskania przychodów, natomiast podstawą opodatkowania na ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych jest sam przychód. Dla uproszczenia w przykładzie 17 wzięto pod uwagę sytuację, kiedy przedsiębiorca nie ma koszów prowadzenia działalności. Podkreślenia jednak wymaga fakt, iż przedsiębiorcy, którzy stosują opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych mają możliwość odliczenia składki zdrowotnej od przychodów w wysokości 50% zapłaconych składek zdrowotnych. Zgodnie bowiem z art. 11 ust. 1a RyczałtU, przychody stanowiące podstawę opodatkowania mogą być pomniejszone o 50% składek na ubezpieczenie zdrowotne zapłaconych w roku:
1) z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,
2) za osoby współpracujące z podatnikiem opodatkowanym w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
– jeżeli nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie.
Przychód z działalności gospodarczej | 120 000,00 zł |
Składka zdrowotna skala podatkowa | 10 800,00 zł |
Składka zdrowotna ryczałt | 6718,68 zł |
Podstawa opodatkowania skala podatkowa | 120 000,00 zł |
Podstawa opodatkowania ryczałt | 116 640,66 zł |
Podatek na zasadach skali podatkowej | 10 800,00 zł |
Podatek ryczałt | 13 996,88 zł |
Łączne obciążenia skala podatkowa | 21 600,00 zł |
Łączne obciążenia ryczałt | 20 715,56 zł |
W powyższym przykładzie założono stawkę podatku na ryczałcie 12% oraz założono, iż cała wysokość składek zdrowotnych należnych za rok 2022 została zapłacona w roku 2022 i może być odliczona od przychodów w wysokości 50%. Założono także, iż przedsiębiorca nie ma kosztów uzyskania przychodu. Łączne obciążenia w przykładzie to suma podatku oraz składki zdrowotnej. Dla celów przykładów nie brano pod uwagę innych obciążeń np. składek na ubezpieczenia społeczne ponieważ dla takiej analizy są neutralne i nie mają wpływu na podjęcie decyzji. W przykładzie powyżej przedsiębiorcy nie opłaca się wybierać skali podatkowej.
Przykład 18
Przychód z działalności gospodarczej | 120 000,00 zł |
Składka zdrowotna skala podatkowa | 10 800,00 zł |
Składka zdrowotna ryczałt | 6718,68 zł |
Podstawa opodatkowania skala podatkowa | 120 000,00 zł |
Podstawa opodatkowania ryczałt | 116 640,66 zł |
Podatek na zasadach skali podatkowej | 10 800,00 zł |
Podatek ryczałt | 19 828,91 zł |
Łączne obciążenia skala podatkowa | 21 600,00 zł |
Łączne obciążenia ryczałt | 26 547,59 zł |
W powyższym przykładzie założono stawkę podatku 17% oraz założono, iż cała wysokość składek zdrowotnych została zapłacona w roku 2022 i może być odliczona od przychodów w wysokości 50%. Założono także, iż przedsiębiorca nie ma kosztów uzyskania przychodu. Jak wynika z analizy przykładu podatnikowi opłaca się wybrać skalę podatkową za rok 2022. Łączne obciążenia w przykładzie to suma podatku oraz składki zdrowotnej. Dla celów przykładów nie brano pod uwagę innych obciążeń np. składek na ubezpieczenia społeczne, ponieważ dla takiej analizy są neutralne i nie mają wpływu na podjęcie decyzji.
2.3. Rozliczenie składki zdrowotnej w przeliczeniu roku 2022 na skalę podatkową
W trakcie roku 2022 podatnicy, którzy stosowali opodatkowanie na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych jak w tabeli 3 powyżej, a zatem płacili ją uzależnioną od wysokości osiąganych przychodów. Przedsiębiorcy co miesiąc byli także zobowiązani do składania deklaracji rozliczeniowych, wykazujących podstawę wymiaru składki i wysokość tej składki. Jak zatem wyglądać będzie sytuacja, w przypadku wyboru opodatkowania na zasadach skali podatkowej w przypadku składki zdrowotnej? W przypadku dokonania wyboru formy opodatkowania na podstawie art. 15 ZmPDOFizU22(2):
1) miesięczne składki na ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczonych należne za 2022 r. albo rok składkowy rozpoczynający się 1.2.2022 r., pobierane, rozliczane i opłacane są na podstawie zasad obowiązujących dla formy opodatkowania wybranej przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy;
2) roczna składka zdrowotna na ubezpieczenie zdrowotne ubezpieczonych należna za 2022 r. albo rok składkowy rozpoczynający się 1.2.2022 r., pobierana, rozliczana i opłacana jest na podstawie zasad obowiązujących dla formy opodatkowania wybranej zgodnie z art. 15.
Tym samym miesięczne deklaracje rozliczeniowe składane na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych pozostają, natomiast przedsiębiorca będzie zobowiązany do rozliczenia składki zdrowotnej za cały rok 2022 na zasadach skali podatkowej w deklaracji rozliczeniowej rocznej, składanej w DRA za kwiecień 2023 do 20.5.2023 r. W przypadku, kiedy z kalkulacji wyjdzie konieczność dopłaty składki zdrowotnej, wtedy przedsiębiorca dokona dopłaty w terminie do 20.5.2023 r. W sytuacji odwrotnej to jest nadpłaty składki zdrowotnej, wtedy przedsiębiorca będzie miał możliwość złożenia wniosku o zwrot nadpłaconej składki zdrowotnej lub pozostawienia tego na poczet kolejnych rozliczeń ZUS.
Przykład 19
Przychód z działalności gospodarczej | 120 000,00 zł |
Składka zdrowotna skala podatkowa | 10 800,00 zł |
Składka zdrowotna ryczałt | 6718,68 zł |
Podstawa opodatkowania skala podatkowa | 120 000,00 zł |
Podstawa opodatkowania ryczałt | 116 640,66 zł |
Podatek na zasadach skali podatkowej | 10 800,00 zł |
Podatek ryczałt | 19 828,91 zł |
Łączne obciążenia skala podatkowa | 21 600,00 zł |
Łączne obciążenia ryczałt | 26 547,59 zł |
Dopłata składki zdrowotnej | 4081,32 zł |
Nadpłata podatek | 9028,91 zł |
W analizowanym przykładzie przedsiębiorca wybiera za rok 2022 skalę podatkową, ponieważ obciążenia na skali podatkowej zdecydowanie wskazują, iż jest to dla niego lepsza forma na ten rok. Przedsiębiorca w trakcie roku zapłacił składkę zdrowotną w wysokości 6718,68 zł, natomiast jak wybierze za rok 2022 skalę podatkową, wtedy będzie musiał wykazać składkę zdrowotną w wysokości 10 800 zł w DRA za kwiecień 2023 r. Oznacza to konieczność dopłaty składki zdrowotnej do 20.5.2023 r. w wysokości 4081,32 zł, ale jednocześnie przedsiębiorca będzie miał nadpłatę podatku w wysokości 9028,00 zł. Niestety nie ma możliwości przeksięgowania nadpłaty w podatku na niedopłatę składki zdrowotnej.
2.4. Składka zdrowotna odliczana w ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych, a wybór skali podatkowej
W trakcie roku 2022 podatnicy, którzy stosowali opodatkowanie na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych mieli możliwość odliczania składki zdrowotnej od przychodu. Zgodnie bowiem z art. 11 ust. 1a RyczałtU, przychody stanowiące podstawę opodatkowania mogą być pomniejszone o 50% składek na ubezpieczenie zdrowotne zapłaconych w roku:
1) z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,
2) za osoby współpracujące z podatnikiem opodatkowanym w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
– jeżeli nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie.
Tym samym przedsiębiorca nie będzie miał takiej możliwości po wyborze opodatkowania roku 2022 na zasadach skali podatkowej.
2.5. Zaprowadzenie księgi przychodów i rozchodów na skali podatkowej
W trakcie roku 2022 podatnicy, którzy stosowali opodatkowanie na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych prowadzili ewidencję przychodów ewidencjonowanych. W przypadku wyboru opodatkowania roku 2022 na zasadach skali podatkowej, konieczne będzie zaprowadzenie PKPiR. Podatnik jest obowiązany zaprowadzić i uzupełnić PKPiR przed złożeniem zeznania PIT-36 zgodnie z przepisami. Nie uznaje się księgi za nierzetelną i wadliwą wyłącznie z powodu jej zaprowadzenia lub uzupełnienia w terminie określonym w zdaniu pierwszym. Jeżeli podatnik sporządził remanent towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadków na dzień 31.12.2021 r., przyjmuje się, że jest to remanent sporządzony na dzień 1.1.2022 r. Jeżeli podatnik nie sporządził remanentu na dzień 1.1.2022 r., przyjmuje się, że wartość remanentu początkowego wynosi 0 zł.
Podsumowanie najważniejszych punktów przeliczenia roku 2022 z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych na skalę podatkową
- Przedsiębiorca ma możliwość wyboru opodatkowania roku 2022 na zasadach skali podatkowej, w przypadku, kiedy przed 1.1.2022 roku wybrał ryczałt.
- Przedsiębiorca dokonując analizy powinien brać pod uwagę różnice w podatku oraz składce zdrowotnej.
- Przedsiębiorca nie musi składać żadnego zawiadomienia, a jedynie złożyć terminowo zeznanie roczne PIT-36 zamiast PIT-28.
- Nie ma możliwości zmiany decyzji po złożeniu PIT-28.
- Nie jest to zmiana formy opodatkowania na stałe, a jedynie za rok 2022, a zatem jeśli przedsiębiorca chce także w 2023 mieć skalę podatkową musi dokonać takiego wyboru formy opodatkowania do 20.dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnął pierwszy przychód.
- Najczęściej pojawi się konieczność dopłaty składki zdrowotnej i nadpłata w podatku dochodowym, jeśli zostanie podjęta taka decyzja, ale nie ma możliwości przeksięgowania nadpłaty w podatku na poczet dopłaty do składki zdrowotnej.
- Przedsiębiorca będzie rozliczał składkę zdrowotną w rocznym rozliczeniu DRA składanym za kwiecień 2023 r.
- W przypadku spółki, której wspólnicy opodatkowują przychody na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, decyzja musi być podjęta przez wszystkich wspólników.