Konieczność wydania nowego rozporządzenia związana była z tym, że rozporządzenie Ministra Finansów z 2.12.2022 r. w sprawie obniżonych stawek podatku od towarów i usług w roku 2023 – wydane na podstawie upoważnienia ustawowego zawartego w art. 146ee VATU, obowiązywało jedynie do końca roku 2023.
Obniżenie, w drodze rozporządzenia, w okresie od 1.1.2024 r. stawek podatku do wysokości 0%, 5% lub 8% dla dostaw niektórych towarów i świadczenia niektórych usług albo dla części tych dostaw lub części świadczenia usług oraz określania warunków stosowania obniżonych stawek możliwe jest na podstawie upoważnienia dla ministra finansów zawartego w art. 146ej VATU.
Zasadniczo, rozporządzenie jest kontynuacją wcześniejszych rozwiązań dotyczących stosowania stawek obniżonych VAT:
1) w zakresie stosowania stawki 0 % i 8% VAT; w szczególności utrzymano stosowanie stawek obniżonych do usług nabywanych za środki bezzwrotnej pomocy zagranicznej, usług transportowych, świadczonych na rzecz UE i jej organów oraz wybranych organizacji międzynarodowych, określonych urządzeń dla osób niewidomych i in.;
2) w zakresie kontynuacji czasowego stosowania stawek obniżonych, tj.:
- 0% – dla określonych produktów leczniczych oraz – do 31.3.2024 r. – dla podstawowych produktów żywnościowych;
- 8% – dla określonych towarów wykorzystywanych w produkcji rolnej w 2024 r.
Jak argumentowano w uzasadnieniu do rozporządzenia rozwiązania zawarte w rozporządzeniu zasadniczo były stosowane od 2004 r. na podstawie kolejnych rozporządzeń wykonawczych do VATU i uznano za zasadne ich kontynuowanie, czyli dalsze stosowanie stawek obniżonych w określonych obszarach objętych rozporządzeniem. Przyjęto więc utrzymanie do końca pierwszego kwartału 2024 r. obniżonej stawki VAT do wysokości 0% dla takich produktów pierwszej potrzeby, jak podstawowa żywność stanowi wyraz kontynuacji działań antyinflacyjnych rządu. Stawką 0% są objęte towary spożywcze wymienione w poz. 1-18 zał. nr 10 do VATU, tj. objęte przed 1.2.2022 r. stawką w wysokości 5%, a następnie w ramach tarczy antyinflacyjnej – od 1.2.2022 r. do 31.12.2023 r. stawką 0%.
Utrzymanie od 1.1.2024 r. obniżonej stawki VAT do wysokości 0% na produkty lecznicze, dotyczy wyłącznie tych dostaw towarów określonych w rozporządzeniu, dla których zakup jest finansowany ze środków pochodzących z rozpoczętych przed 17.5.2022 r. zbiórek publicznych organizowanych przez organizacje pożytku publicznego.
Rozporządzenie jest objęte prawem UE. Stosowanie stawki VAT w wysokości 0%, jak i 8% dla towarów i usług wymienionych w rozporządzeniu, jest zgodne z prawem UE. Jedynie stosowanie stawki VAT w wysokości 0% dla wskazanych w rozporządzeniu leków finansowanych ze zbiórek publicznych stanowi niestandardowe rozwiązanie nieznajdujące wprawdzie bezpośredniego umocowania w dyrektywie VAT. Jednak ministerstwo argumentuje, że ma ono jednak charakter przejściowy i wyjątkowy. Jest związane z potrzebą kontynuacji ochrony zdrowia publicznego w związku ze skutkami pandemii COVID-19.
