Przedsiębiorcy zagraniczni, chcący wejść na rynek polski wybierają najczęściej utworzenie sp. z o.o., mając na względzie nie tylko niewielki kapitał początkowy takiej spółki, potrzebny do jej założenia, ale również dość elastyczne metody dopasowania jej modelu do potrzeb wspólników.

Zdecydowanie rzadziej, natomiast, korzystają z innych możliwości, jakie daje im nasze prawo w zakresie zaistnienia na polskim rynku. Taką alternatywną możliwością jest utworzenie oddziału, a także przedstawicielstwa na terytorium RP.

Problematyka zasad prowadzenia działalności gospodarczej przez podmioty zagraniczne na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uregulowana została w PrzedZagrObrGospU, wchodzącej w skład tzw. „Konstytucji Biznesu”.

Ustawa ta w sposób wyczerpujący reguluje rozwiązania w zakresie podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne i przedsiębiorców zagranicznych oraz czasowego świadczenia usług przez przedsiębiorców zagranicznych, a także w zakresie tworzenia oddziałów i przedstawicielstw na terytorium RP.

PrzedZagrObrGospU zawiera definicje osób zagranicznych i przedsiębiorców zagranicznych, jako potencjalnych uczestników działalności gospodarczej na terytorium RP.

Szkolenia z zakresu podatków – aktualna lista szkoleń Sprawdź

Zgodnie z regulacją art. 3 pkt 7 PrzedZagrObrGospU przedsiębiorcą zagranicznym jest osoba zagraniczna, która wykonuje działalność gospodarczą za granicą oraz obywatel polski, który wykonuje działalność gospodarczą za granicą. Wynika z tego, że pojęciem „przedsiębiorca zagraniczny” określona została konkretna kategoria podmiotów prawa, tj. osób zagranicznych i obywateli polskich, którzy jednocześnie wykonują działalność gospodarczą za granicą.

Przedsiębiorcy zagraniczni z państw członkowskich, dla wykonywania działalności gospodarczej na terytorium RP, mogą tworzyć oddziały z siedzibą na terytorium RP (art. 14 ust. 1 PrzedZagrObrGospU). Może to być, oczywiście, jeden lub więcej oddziałów.

Przedsiębiorcy zagraniczni z państw trzecich, natomiast, mogą tworzyć oddziały na terytorium RP, o ile – na zasadzie wzajemności – ratyfikowane umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej (art. 14 ust. 2 PrzedZagrObrGospU). Rozwiązanie takie oznacza, że zagraniczni przedsiębiorcy z krajów trzecich nie mają możliwości tworzenia oddziałów na terytorium RP, jeżeli państwo pochodzenia tego przedsiębiorcy nie stosuje zasady wzajemności w stosunku do przedsiębiorców polskich, którzy chcieliby, w formie oddziału, podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na terytorium tamtego państwa. Nie oznacza to jednak, że w przypadku braku zasady wzajemności (określonej w ratyfikowanej umowie międzynarodowej) przedsiębiorcy zagraniczni z państwa trzeciego nie mają w ogóle możliwości podjęcia i wykonywania działalności gospodarczej na terytorium RP. Mogą to zrobić, ale w innych formach, wskazanych w PrzedZagrObrGospU. Nie mogą jednak utworzyć oddziału na terytorium RP.

Przedsiębiorcy zagraniczni, bez względu na to, czy swoją siedzibę mają na terenie UE, czy też na terenie kraju trzeciego, mogą tworzyć i prowadzić na terytorium RP przedstawicielstwa (art. 21 PrzedZagrObrGospU).

Zasady tworzenia oddziałów przedsiębiorcy zagranicznego i prowadzenia działalności przez te oddziały

Utworzone przez zagranicznego przedsiębiorcę oddziały na terytorium Polski są swego rodzaju przedłużeniem prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Zgodnie bowiem z brzmieniem art. 15 PrzedZagrObrGospU wykonywana przez polski oddział działalność gospodarcza może być prowadzona wyłącznie w zakresie, w jakim prowadzona jest za granicą. Oznacza to, że przedmiot prowadzonej przez oddział działalności nie może wykraczać poza przedmiot działalności prowadzonej przez przedsiębiorcę zagranicznego w kraju jego siedziby.

Więcej praktycznych wyjaśnień po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Przetestuj. Sprawdź

Przedsiębiorca zagraniczny, który utworzył oddział, jest zobowiązany (art. 19 PrzedZagrObrGospU):

  • używać do oznaczenia oddziału swojej oryginalnej nazwy wraz z przetłumaczoną na język polski nazwą formy prawnej przedsiębiorcy oraz dodaniem wyrazów „oddział w Polsce”,
  • prowadzić dla oddziału oddzielną rachunkowość w języku polskim, zgodnie z przepisami o rachunkowości (np. w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych czy sporządzania sprawozdań finansowych),
  • zgłaszać, w terminie 14 dni, Ministrowi Rozwoju i Technologii wszelkie zmiany stanu faktycznego i prawnego w zakresie okoliczności dotyczących otwarcia likwidacji przedsiębiorcy lub o utracie przez niego prawa wykonywania działalności gospodarczej.

Kolejnym obowiązkiem przedsiębiorcy zagranicznego, tworzącego oddział w Polsce, jest ustanowienie przedstawiciela, upoważnionego do reprezentowania przedsiębiorcy (art. 16 PrzedZagrObrGospU). Przedstawicielem może być wybrana osoba fizyczna, zarówno obywatel polski, jak i obcokrajowiec. Stoi on na czele oddziału i jest ujawniany w KRS.

Oddział przedsiębiorcy zagranicznego nie posiada własnej podmiotowości prawnej (nie jest odrębną osobą prawną), własnych organów, statutu czy kapitału zakładowego.

Działalność gospodarczą na terytorium RP przedsiębiorca zagraniczny może, w ramach oddziału, rozpocząć po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (art. 17 PrzedZagrObrGospU). Wraz ze złożeniem wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców KRS przedsiębiorca zagraniczny ma obowiązek złożyć do akt rejestrowych:

  • jeżeli działa na podstawie aktu założycielskiego, umowy lub statutu – odpis tych dokumentów,
  • jeżeli działa na podstawie wpisu do rejestru – odpis z tego rejestru.

Aby stwierdzić, czy dany przedsiębiorca zagraniczny, prowadzący działalność na terytorium Polski, będzie zobowiązany do odprowadzania podatku dochodowego w Polsce należy sprawdzić, czy zostały spełnione przesłanki powstania zagranicznego zakładu tego przedsiębiorcy. Wówczas, bowiem, dochód uzyskany przez ten zakład będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym w Polsce.

W myśl art. 4a pkt 11 PDOPrU przez pojęcie „zagraniczny zakład” należy rozumieć:

  • stałą placówkę, poprzez którą podmiot mający siedzibę lub zarząd na terytorium jednego państwa wykonuje całkowicie lub częściowo działalność na terytorium innego państwa, a w szczególności oddział, przedstawicielstwo, biuro, fabrykę, warsztat albo miejsce wydobywania bogactw naturalnych,
  • plac budowy, budowę, montaż lub instalację, prowadzone na terytorium jednego państwa przez podmiot mający siedzibę lub zarząd na terytorium innego państwa,
  • osobę, która w imieniu i na rzecz podmiotu mającego siedzibę lub zarząd na terytorium jednego państwa działa na terytorium innego państwa, jeżeli osoba ta ma pełnomocnictwo do zawierania w jego imieniu umów i pełnomocnictwo to faktycznie wykonuje

– chyba że umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, stanowi inaczej.

Z brzmienia art. 4a pkt 11 PDOPrU wynika, że w definicji zagranicznego zakładu pierwszeństwo ma takie rozumienie tego pojęcia, jakie wynika z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Pierwszeństwo definicji umownych wynika również z hierarchii źródeł prawa powszechnie obowiązującego w Polsce.

To wszystko oznacza, że uregulowane w tym przepisie pojęcie zagranicznego zakładu znajduje zastosowanie jedynie wówczas, gdy z danym państwem nie została zawarta umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania (lub zawarta umowa nie zawiera definicji zakładu).

W zasadzie we wszystkich umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania definicje zakładu są identyczne. Różnią się, najwyżej drobnymi szczegółami.

Zakład przedsiębiorcy zagranicznego (a co za tym idzie – również oddział) nie jest odrębnym podatnikiem podatku dochodowego w Polsce. Potwierdził to Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 18.3.2011 r.: „Utworzenie na terytorium danego państwa zakładu nie powoduje powstania nowego podmiotu podatkowego w tym państwie. Zakład nie jest bowiem podmiotem podatkowym, gdyż podmiotem takim pozostaje przedsiębiorca zagraniczny”. (wyr. NSA z 18.3.2011 r., II FSK 1773/09).

Bezpośrednie konsultacje z ekspertami od podatków dzięki poradni eksperckiej. Sprawdź

Mimo, że oddział nie jest odrębnym podatnikiem podatku dochodowego w Polsce, to jednak spoczywają na nim takie same obowiązki, jak gdyby był on niezależnym polskim podatnikiem. Musi więc dokonywać comiesięcznych wpłat zaliczek na podatek dochodowy, a także składać deklarację roczną. Kilka obowiązków przewiduje również ustawa o rachunkowości. A mianowicie oddział obowiązany jest do prowadzenia ksiąg rachunkowych w sytuacji, gdy przedsiębiorca zagraniczny prowadzi działalność gospodarczą w Polsce osobiście, przez osobę upoważnioną lub poprzez zatrudnionych przez siebie pracowników. W myśl art. 9 ust. 1 PDOPrU prowadzący oddział obowiązani są do prowadzenia ewidencji rachunkowej w sposób zapewniający ustalenie wysokości dochodu (straty), podstawy opodatkowania oraz poprawne skalkulowanie należnego podatku.

Przepisy prawa podatkowego nie określają procedury rejestracyjnej w zakresie rejestracji podatnika CIT. W związku z tym wydaje się wystarczające złożenie w urzędzie skarbowym, właściwym dla CIT, pisemnego zawiadomienia o fakcie powstania oddziału w rozumieniu umowy o zapobieganiu podwójnemu opodatkowaniu wraz z kopią NIP potwierdzającą wcześniejsze dokonanie rejestracji dla celów NIP w urzędzie właściwym dla VAT.

Zasadą jest, że podmioty wykonujące czynności opodatkowane podatkiem VAT na terytorium RP muszą dokonać rejestracji do tego podatku. Wynika to z art. 96 ust. 1 VATU, w myśl którego podmioty, o których mowa w art. 15 VATU są obowiązane przed dniem wykonania pierwszej czynności określonej w art. 5 (odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług, eksport i import towarów, WNT, WDT) złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne.

Art. 15 ust. 1 VATU definiuje podatnika VAT. Należy zauważyć, że definicja ta obejmuje zarówno podmioty mające siedzibę lub miejsce zamieszkania w Polsce, jak również podmioty mające siedzibę lub miejsce zamieszkania poza terytorium kraju. Ustawodawca, definiując pojęcie „podatnik” nie zastosował kryterium miejsca siedziby czy zamieszkania podmiotu wykonującego czynności opodatkowane. Oznacza to, że zagraniczny przedsiębiorca, prowadzący działalność w Polsce, w ramach swojego oddziału, ma obowiązek dokonać zgłoszenia do VAT.

Wyjątki od tej reguły określone zostały w ZgłRejZwR.

Zgodnie z brzmieniem § 1 ZgłRejZwR podstawową przesłanką dla zwolnienia z obowiązku z rejestracji jest to, aby dany podmiot nie posiadał w Polsce:

  • siedziby – w przypadku osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej,
  • stałego miejsca zamieszkania lub zwykłego miejsca pobytu – w przypadku osób fizycznych,
  • stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Podmioty, których sytuacja jest rozważana w tym opracowaniu nie posiadają w Polsce, oczywiście, siedziby. Należy więc tylko ustalić, czy posiadają stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

Pomocnym, w tym zakresie, może okazać się rozporządzenie wykonawcze Rady (UE) nr 282/2011 z dnia 15.3.2011 r. ustanawiające środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Zgodnie z art. 11 ust. 1 tego rozporządzenia stałym miejscem prowadzenia działalności gospodarczej jest dowolne miejsce – inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika, które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych do własnych potrzeb tego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.

Podatkowe i bilansowe zamknięcie roku 2021 + wzory dokumentów – już w Systemie Legalis Sprawdź

Oznacza to, że zdecydowana większość zagranicznych oddziałów powinna zarejestrować się do polskiego VAT, ponieważ nawet minimalny zakres świadczonych przez te podmioty usług w Polsce może kreować dla nich stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

W tym celu należy złożyć zgłoszenie identyfikacyjne NIP-2 oraz zgłoszenie rejestracyjne VAT-R we właściwym urzędzie skarbowym ze względu na stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

Przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego lub osoby zagranicznej

Na podstawie art. 21 PrzedZagrObrGospU zagraniczni przedsiębiorcy mogą tworzyć przedstawicielstwa na terytorium RP.

Swoje przedstawicielstwa mogą tworzyć również osoby zagraniczne, powołane aktem właściwego organu państwa według ich siedziby, do promocji gospodarki tego państwa (art. 23 ust. 1 PrzedZagrObrGospU).

Zakres działania utworzonych przez przedsiębiorców zagranicznych lub osoby zagraniczne przedstawicielstw może obejmować wyłącznie prowadzenie działalności w zakresie reklamy i promocji przedsiębiorcy zagranicznego lub gospodarki państwa, siedziby osoby zagranicznej.

Przedstawicielstwo, podobnie jak oddział, nie posiada własnej podmiotowości prawnej (nie jest odrębną osobą prawną), własnych organów, statutu czy kapitału zakładowego. Nie może też prowadzić działalności gospodarczej.

Aby przedstawicielstwo mogło zaistnieć przedsiębiorcy zagraniczni oraz osoby zagraniczne muszą uzyskać wpis do rejestru przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, prowadzonego przez Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii. Wpis do rejestru jest ważny przez okres 2 lat. Ewentualny wniosek o przedłużenie wpisu do rejestru zainteresowany powinien złożyć w ciągu ostatnich 90 dni obowiązywania wpisu. Przedłużony wpis będzie obowiązywał przez kolejne 2 lata. Niezłożenie w tym terminie wniosku o przedłużenie wpisu skutkuje wykreśleniem przedsiębiorcy zagranicznego (lub osoby zagranicznej) z rejestru i utratą przez niego prawa do prowadzenia przedstawicielstwa na terytorium Polski.

Wniosek o wpis do rejestru przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych (wraz z załącznikami i dowodem wniesienia opłaty skarbowej można przesłać pocztą lub złożyć osobiście w kancelarii ogólnej Ministerstwa.

Załącznikami do wniosku są:

  • dokument potwierdzający rejestrację przedsiębiorcy zagranicznego, na podstawie którego przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą,
  • dokument określający adres siedziby przedsiębiorcy zagranicznego, zasady reprezentacji przedsiębiorcy oraz wskazanie osób uprawnionych do reprezentacji,
  • dokument potwierdzający upoważnienie osoby wskazanej we wniosku do reprezentowania przedsiębiorcy w przedstawicielstwie,
  • oryginał dowodu wniesienia opłaty skarbowej.

Opłata za wniosek p wpis do rejestru przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych wynosi 1.000 zł.

Przedsiębiorca zagraniczny, którzy utworzy przedstawicielstwo, jest zobowiązany:

  • używać do oznaczenia przedstawicielstwa oryginalnej nazwy przedsiębiorcy zagranicznego wraz z dodaniem wyrazów „przedstawicielstwo w Polsce”,
  • prowadzić dla przedstawicielstwa oddzielną rachunkowość w języku polskim, zgodnie z przepisami o rachunkowości,
  • zgłaszać, w terminie 14 dni, Ministrowi Rozwoju i Technologii:
  • wszelkie zmiany stanu faktycznego i prawnego w zakresie danych przedsiębiorcy, objętych wpisem do rejestru,
  • wszelkie informacje o otwarciu likwidacji przedsiębiorcy lub o utracie przez niego prawa wykonywania działalności gospodarczej.

Przedsiębiorca zagraniczny musi posiadać tytuł prawny do lokalu wykorzystywanego na potrzeby siedziby głównej przedstawicielstwa.

Przedstawicielstwa nie mają obowiązku składania rocznych sprawozdań do organu rejestrowego. Nie muszą też likwidować swojej działalności zgodnie z przepisami Kodeksu Spółek Handlowych. Likwidacja przedstawicielstwa leży wyłącznie w gestii przedsiębiorcy zagranicznego jako wewnętrzna zmiana organizacyjna, zachodząca u danego przedsiębiorcy.