Ustawa z 11.8.2021 r. o kasach zapomogowo-pożyczkowych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1666; dalej: ustawa) zastąpi 11.10.2021 r. dotychczasowe regulacje, powtarzając większość ich rozwiązań, ale także przynosząc nowe oraz porządkując i aktualizując niektóre zagadnienia. Najważniejsze z nich przedstawiamy poniżej.
Zasady tworzenia
Według art. 2 pkt 2 ustawy, pracodawcą jest pracodawca w rozumieniu art. 3 KP, a także osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędącą osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, i do której stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych, jeżeli zatrudniają one inną niż pracownik osobę wykonującą pracę zarobkową. U tak definiowanego, jednego pracodawcy może działać tylko jedna KZP (tak też było w poprzednim stanie prawnym). Mogą ją utworzyć osoby wykonujące pracę zarobkową (pracownicy, zleceniobiorcy, świadczeniobiorcy, itp.) u tego pracodawcy, jeżeli gotowość przynależności do KZP zadeklaruje co najmniej 10 z tych osób (poprzednio 10 pracowników). Utworzenie oznacza uchwalenie statutu KZP (zgodnie z wymogami art. 15 ustawy, co jest nowością w stosunku do dotychczasowych regulacji) i dokonanie wyboru przewidzianych w nim organów (art. 7 ust. 2 ustawy). Siedzibą i adresem KZP będą siedziba i adres pracodawcy, u którego została utworzona.
Nie zmienił się cel działania KZP. Nadal jest to udzielanie jej członkom pomocy materialnej w formie nieoprocentowanych pożyczek, a w miarę posiadanych środków także zapomóg.
Zakres pomocy pracodawcy na rzecz KZP
| Przewidziana w § 4 ust. 1 rozporządzenia | Przewidziana w art. 6 ust. 1 ustawy |
| Zapewnienie pomieszczeń biurowych i odpowiednio zabezpieczonego miejsca na przechowywanie pieniędzy | Udostępnianie pomieszczeń biurowych |
| Transport pieniędzy z banku | Udostępnianie odpowiednio zabezpieczonego miejsca na przechowywanie gotówki |
| Prowadzenie księgowości, obsługi kasowej i prawnej | Transport gotówki do banku i z banku, jeśli pracodawca prowadzi obrót gotówkowy |
| Dostarczanie druków i formularzy | Udzielanie informacji umożliwiających dokonanie weryfikacji, czy określona osoba spełnia warunki członka KZP (wskazane w art. 7 ust. 1 ustawy) oraz poręczyciela (wymienione w art. 35 ust. 4 pkt 1–3 ustawy) |
| Dokonanie na rzecz PKZP i SKOK potrąceń w listach płac, listach wypłat i zasiłków chorobowych i zasiłków wychowawczych, wpisowego, wkładów miesięcznych i rat i pożyczek | Prowadzenie rachunkowości, obsługi kasowej i prawnej |
| Przyjmowanie wpłat wnoszonych przez emerytów i rencistów oraz osoby przebywające na urlopach wychowawczych | Dokonywanie na rzecz KZP potrąceń wpisowego, miesięcznych wkładów członkowskich i rat pożyczek na listach płac, listach wypłat i zasiłków, a w przypadku braku możliwości dokonania takiego potrącenia – informowanie o tym zarządu |
| Odprowadzanie wpłat na rachunek bankowy PKZP lub SKOK | Niezwłoczne odprowadzanie wpłat wpisowego, miesięcznych wkładów członkowskich i rat pożyczek na rachunek płatniczy KZP |
| Informowanie przynajmniej raz w roku członków kas o stanie ich wkładów i zadłużeń | Przekazywanie przez zarząd członkom KZP informacji o stanie ich wkładów członkowskich i zadłużenia |
Zdolność prawna i sądowa
Na mocy art. 9 ust. 1 ustawy KZP zyskają zdolność prawną i sądową w zakresie niezbędnym do realizacji ich celów statutowych. Będą zatem mogły nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywanymi, od daty złożenia pod statutem podpisów przez wszystkich założycieli. Wykluczone będzie natomiast prowadzenie przez KZP działalności gospodarczej (art. 9 ust. 2 ustawy).
Członkowie KZP (osoby wykonujące pracę zarobkową, emeryci i renciści, osoby skierowane do odbycia u pracodawcy służby zastępczej, żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej, Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa) mają odpowiadać za zobowiązania KZP w części odpowiadającej ich wkładom członkowskim.
Sprawowanie nadzoru
Dotychczasowe regulacje gwarantują nadzór społeczny nad KZP związkom zawodowym. Ustawa rozbudowuje kwestię kontroli, zapewniając ją w pierwszym rzędzie zakładowej organizacji związkowej w rozumieniu art. 251 ustawy związkowej, a gdy jest kilka u pracodawcy – ich wspólnej reprezentacji, a w razie jej niewyłonienia – zakładowej organizacji związkowej zrzeszającej największą liczbę osób wykonujących pracę zarobkową u pracodawcy.
Przy braku związków zawodowych u pracodawcy prawo kontroli nad KZP przypadnie radzie pracowników, a gdy ona nie została utworzona – reprezentacji osób wykonujących pracę zarobkową wyłonionej w trybie przyjętym u danego pracodawcy (art. 5 ust. 3 i 4 ustawy).
Dane osobowe
Nowością w stosunku do poprzednich przepisów stanowi art. 43 ustawy dotyczący danych osobowych. Zakłada on, że KZP będzie administratorem pozyskanych danych, a pracodawca będzie mógł je przetwarzać jedynie w celu świadczenia KZP pomocy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4–8 ustawy. Podstawą przetwarzania danych (zamknięty katalog zamieszczony w art. 43 ust. 2 ustawy) przez KZP ma być zgoda udzielona w formie oświadczenia członka KZP, osoby uprawnionej lub poręczyciela. KZP będzie mogła żądać udokumentowania danych osobowych w zakresie niezbędnym do ich potwierdzenia.
Katalog danych osobowych i okresy ich przechowywania
| Rodzaj danych osobowych | Okres przechowywania |
| Dane członka KZP: imię (imiona) i nazwisko; numer PESEL, a w przypadku braku numeru PESEL – nazwę i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz nazwę państwa, które go wydało; adres do korespondencji oraz numer telefonu lub adres poczty elektronicznej; stan cywilny oraz ustrój majątkowy; stan zdrowia; otrzymywane wynagrodzenie lub zasiłek | Od dnia udzielenia zgody na przetwarzanie danych do upływu 10 lat od dnia ustania członkostwa |
| Dane osoby uprawnionej: imię (imiona) i nazwisko; numer PESEL, a w przypadku braku numeru PESEL – nazwę i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz nazwę państwa, które go wydało; adres do korespondencji oraz numer telefonu lub adres poczty elektronicznej | Od dnia udzielenia zgody na przetwarzanie danych do upływu 5 lat od dnia wypłaty wkładu członkowskiego |
| Dane poręczyciela: imię (imiona) i nazwisko; numer PESEL, a w przypadku braku numeru PESEL – nazwę i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość oraz nazwę państwa, które go wydało; adres do korespondencji oraz numer telefonu lub adres poczty elektronicznej; stan cywilny oraz ustrój majątkowy | Od dnia udzielenia zgody na przetwarzanie danych do upływu 5 lat od dnia spłaty poręczanej pożyczki |
Likwidacja KZP
Bez zmian pozostaną przyczyny likwidacji KZP. W myśl art. 44 ustawy są to: ogłoszenie upadłości lub likwidacja pracodawcy, a także zmniejszenie się liczby członków KZP poniżej dziesięciu. Przepis ten wprowadza dwumiesięczny termin, w jakim ma zapaść uchwała od dnia zajścia wyżej wymienionych zdarzeń.
Niezależnie od zaistnienia wymienionych przesłanek walne zebranie członków będzie mieć możliwość podjęcia uchwały o likwidacji KZP z własnej inicjatywy, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby członków.
Przepisy przejściowe
Z dniem wejścia w życie nowych przepisów:
- dotychczasowe KZP staną się KZP w rozumieniu nowych regulacji (art. 62 ustawy),
- członkowie dotychczasowych KPZ staną się członkami KZP w rozumieniu nowych regulacji (art. 63 ustawy),
- wpisowe i dotychczasowe wkłady członkowskie w KPZ staną się wpisowym i wkładami członkowskimi w rozumieniu nowych regulacji (art. 64 ustawy).
Członkowie organów dotychczasowych KPZ mają pełnić swoje obowiązki do końca kadencji (art. 65 ustawy). Zarządy dotychczasowych KPZ będą zobowiązane złożyć wnioski do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej w ciągu 18 miesięcy od dnia wejścia w życie nowych regulacji (art. 66 ustawy). W takim samym czasie mają być dostosowane statuty obecnych KZP do nowych przepisów (art. 67 ustawy).
Utrata mocy
Z dniem 11.10.2021 r. utracą moc dotychczasowe regulacje o KZP, tj.:
- art. 39 ustawy z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 263),
- rozporządzenie Rady Ministrów z 19.12.1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy (Dz.U. z 1992 r. Nr 100, poz. 502).
