Planowana kolejna nowelizacja Kodeksu pracy od stycznia 2026 roku. Obliczanie stażu pracy

Planowane zmiany w Kodeksie pracy

Artykuł 302 KP otrzyma nowe brzmienie, zgodnie z którym do okresu zatrudnienia wlicza się okres służby w:

– w zakresie i na zasadach przewidzianych odrębnymi przepisami.

W projekcie w art. 302 KP uzupełniono katalog w stosunku do aktualnego brzmienia przepisu o:

Po art. 302 KP dodany zostanie nowy art. 302¹. Zgodnie z art. 302¹ §1 KP do okresu zatrudnienia wliczać się będą okresy prowadzenia przez osobę fizyczną pozarolniczej działalności oraz okresy pozostawania osobą współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, za które zostały opłacone składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe lub wypadkowe. Pojęcie pozarolniczej działalności wynika z art. 8 ust. 6 SysUbSpołU. Zgodnie ze wskazanym przepisem za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:

1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów PrPrzed lub innych przepisów szczególnych;

2) twórcę i artystę;

3) osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:

a) w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,

b) z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,

4) wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;

5) akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług;

5) komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej;

6) osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów PrOśw.

Natomiast na podstawie nowego art. 3021 § 2 KP do okresu zatrudnienia wliczane będą okresy:

1) wykonywania przez osobę fizyczną zlecenia na podstawie umowy, o której mowa w art. 734 KC lub świadczenia usług przez osobę fizyczną na podstawie umowy, o której mowa w art. 750 KC,

2) wykonywania przez osobę fizyczną pracy na podstawie umowy agencyjnej, o której mowa w art. 758 KC,

3) pozostawania osobą współpracującą z osobą, o której mowa w pkt 1) i 2),

4) pozostawania przez osobę fizyczną członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kołek rolniczych

– w których podlegała ona ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Jak wskazuje resort pracy powyższy zakres regulacji zawartej w art. 302¹ § 2 pkt 1 KP obejmuje również umowy uaktywniające dla niań sprawujących opiekę nad dziećmi na podstawie umów o świadczenie usług, do których zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Na podstawie dodawanego art. 302¹ § 3 KP do okresu zatrudnienia wliczane będą także okresy działalności zawodowej określone w art. 302¹ § 1 i 2 KP, w których osoba fizyczna nie podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie odrębnych przepisów. Są to okresy wykonywania pracy lub działalności, co do zasady, stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych. Dla przykładu może to być niepodleganie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w związku ze skorzystaniem przez przedsiębiorcę z uprawnienia ulgi na start, niepodlegania ubezpieczeniom społecznym przez uczniów szkół ponadpodstawowych lub studentów, do ukończenia 26 lat z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwolnienie z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne w ramach wsparcia uczestników obrotu gospodarczego poszkodowanych wskutek pandemii COVID-19, czy zwolnienie z opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dotyczące osób prowadzących pozarolniczą działalność, które osiągnęły w danym roku kalendarzowym kwotę odpowiadającą trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.

Ponadto zgodnie z dodawanym art. 302¹ § 4 KP do okresu zatrudnienia wliczane będzie również udokumentowany, przebyty za granicą okres innej niż zatrudnienie działalności zarobkowej.

Zaproponowane przepisy realizują w znacznym stopniu postulat, aby uprawnienia pracownicze, jak i dostęp do stanowisk wymagających potwierdzonego doświadczenia zawodowego były takie same niezależnie od prawnej i organizacyjnej formy wcześniejszej pracy. Główną różnicą na przykład pomiędzy prowadzeniem pozarolniczej działalności gospodarczej czy wykonywaniem pracy na podstawie umów cywilnoprawnych, a wykonywaniem pracy na podstawie stosunku pracy jest to, że w ramach stosunku pracy pracownik wykonuje pracę określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Natomiast osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub pracująca na podstawie umów cywilnoprawnych, co do zasady, podejmuje decyzje o organizacji pracy i zakresie swoich obowiązków samodzielnie, a jej swobodę wykonywania pracy ogranicza jedynie wiążąca ją umowa. Biorąc pod uwagę realia rynku pracy, nie wydaje się to wystarczającym uzasadnieniem dla różnicowania zasad zaliczania tych okresów do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Celem art. 302¹ § 5 KP projektu jest kompleksowe uregulowanie w jednym przepisie kwestii stażu pracy. W związku z powyższym dodany § 5 określa, że do okresu zatrudnienia wlicza się okresy:

1) pobierania uposażenia w okresie sprawowania mandatu posła, senatora lub posła do Parlamentu Europejskiego,

2) odbywania czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego,

3) odbywania służby zastępczej,

4) kształcenia się w szkole doktorskiej,

5) pobierania przez stypendystę sportowego stypendium sportowego,

6) kształcenia się w Krajowej Szkole Administracji Publicznej im. Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego,

7) wykonywania przez skazanego odpłatnego zatrudnienia,

8) pobierania przez bezrobotnego zasiłku i stypendium,

9) udokumentowanego zatrudnienia przebytego za granicą u pracodawcy zagranicznego,

10) prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie rolnym

– które z mocy odrębnych przepisów w zakresie i na zasadach w nich przewidzianych podlegają wliczeniu do okresu zatrudnienia lub są okresem, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Zaświadczenie z ZUS

Okresy prowadzenia przez osobę fizyczną pozarolniczej działalności oraz okresy pozostawania osobą współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność potwierdza wydane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaświadczenie o opłaceniu za dany okres składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe lub wypadkowe z danego tytułu.

Okresy wykonywania zlecenia lub świadczenia usług przez osobę fizyczną na podstawie umów, o których mowa w art. 734 i art. 750 KC, oraz okresy wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, o której mowa w art. 758 KC, okresy pozostawania osobą współpracującą z ww. osobami, a ponadto okresy pozostawania przez osobę fizyczną członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych potwierdza wydane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaświadczenie o podleganiu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Okresy prowadzenia przez osobę fizyczną pozarolniczej działalności oraz okresy pozostawania osobą współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, w których osoba fizyczna nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie odrębnych przepisów potwierdza zaświadczenie wydane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych o podleganiu ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Okresy wykonywania przez osobę fizyczną umowy zlecenia, świadczenia usług lub umowy agencyjnej oraz okresy pozostawania jako osoba współpracująca z taką osobą, a także okresy pozostawania członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych, w których to okresach osoba fizyczna nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na podstawie odrębnych przepisów, potwierdza zaświadczenie wydane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Długie vacatio legis

Projekt nowelizacji Kodeksu pracy przewiduje długie vacatio legis. Nowe przepisy mają obowiązywać od 1.1.2026 r., ponieważ niezbędny jest odpowiedni okres, tak żeby pracodawcy mieli czas na ustalenie stażu pracy poszczególnych pracowników w świetle nowych przepisów (pracownicy muszą dostarczyć dokumenty, na podstawie których pracodawcy ustalą nowy staż pracy), dokonanie związanych z tym obliczeń, wprowadzenie ewentualnych zmian w przepisach zakładowych, jak również na zabezpieczenie środków na sfinansowanie nowych rozwiązań.

Uprawnienia pracownicze wynikające z wliczenia okresów działalności zawodowej, o których mowa w art. 302¹ § 1 i 2 KP, do okresu zatrudnienia mają przysługiwać od dnia wejścia w życie nowelizacji ustawy. Zaliczenie omawianych okresów będzie więc możliwe od konkretnej daty (czyli od 1.1.2026 r.) i dopiero od tego momentu uprawnienia pracownicze ustalane będą w oparciu o wyższy staż pracy. Tym samym po stronie pracowników nie powstaną̨ roszczenia o uzupełnienie uprawnień przysługujących im przed wejściem w życie ustawy, tj. w latach 2023–2025. Zaliczeniu podlegać będą jednak wszystkie udowodnione okresy (czyli nie tylko okresy po wejściu w życie ustawy – od 1.1.2026 r.).