Nielegalne zatrudnienie lub nielegalna inna praca zarobkowa zgodnie z ustawą z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, oznacza:

a) zatrudnienie przez pracodawcę osoby bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie rodzaju zawartej umowy i jej warunków,

b) niezgłoszenie osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę zarobkową do ubezpieczenia społecznego,

c) podjęcie przez bezrobotnego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy (art. 2 ust. 1 pkt 13 ww. ustawy).

Szkolenia z zakresu prawa pracy – aktualna lista szkoleń Sprawdź

Konsekwencje dla pracownika

W PDOFizU wprowadzono nowy przepis art. 21 ust. 1 pkt 151, zgodnie z którym wolne od podatku są przychody pracownika z tytułu nielegalnego zatrudnienia w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 13 lit. a ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz przychody pracownika w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym.

Ponadto, nielegalnie zatrudniony zachowa pełne prawo do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego, choć składki będą w całości płacone przez pracodawcę.

Konsekwencje dla pracodawcy

Konsekwencje finansowe z tytułu nielegalnego zatrudnienia w całości poniesie pracodawca.

Obciążenie podatkowe

Wartość przychodu pracownika, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 151 PDOFizU będzie stanowić przychód pracodawcy z działalności gospodarczej (art. 14 ust. 2 pkt 21 PDOFizU). Wartość pracy osoby zatrudnionej nielegalnie będzie ustalona za każdy miesiąc, w którym zostało stwierdzone nielegalne zatrudnienie, w wysokości równowartości minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym miesiącu, przy czym przychód powstaje na dzień stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia (art.14 ust. 2 pkt 20 PDOFizU). Przychód ten ustala się także w przypadku, gdy wynagrodzenie z tytułu nielegalnego zatrudnienia zostało faktycznie wypłacone osobie nielegalnie zatrudnionej (art.14 ust. 2j PDOFizU).

Dodatkowo pracodawca poniesie konsekwencje po stronie kosztów uzyskania przychodów w działalności, w której zatrudnia nielegalnie pracownika. Z kosztów podatkowych będą bowiem wyłączone świadczenia wypłacone z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz różnica między  faktycznie wypłaconym wynagrodzeniem a wynagrodzeniem oficjalnie wypłaconym (art. 23 ust. 1 pkt 55c PDOFizU). Kosztem podatkowym pracodawcy nie będą też składki na ubezpieczenia społeczne od wynagrodzenia z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz od części nieujawnionego wynagrodzenia, pomimo że będzie je finansował sam pracodawca jako płatnik składek (art. 23 ust. 1 pkt 55d PDOFizU).

Takie same rozwiązania zostały wprowadzone również do PDOPrU w art. 12 ust. 1 pkt 12 i 13 oraz ust. 3n, art. 16 ust. 1 pkt 57c i 57d,  a także  w zakresie opodatkowania przychodów ryczałtem ewidencjonowanym w art. 12 ust. 1 pkt 7 lit. e  RyczałtU (w tym przypadku stawka ryczałtu od takiego przychodu wyniesie 3%).

Więcej treści podatkowych po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Przetestuj. Sprawdź

Obciążenia składkami na ZUS

W ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych dodano ust. 1e w art. 16, zgodnie z którym w przypadku stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia lub zaniżenia podstawy wymiaru składek pracowników składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, od wynagrodzenia z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz od części nieujawnionego wynagrodzenia opłacane są w całości z własnych środków przez płatnika składek, czyli pracodawcę. Przy czym składki te nie mogą być, jak zaznaczono wcześniej, kosztem podatkowym. Ponadto zgodnie z art. 86 ust. 1 pkt 17 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – składki na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 151 PDOFizU, od części wynagrodzenia, które podlega zwolnieniu od podatku dochodowego, ma opłacać pracodawca.

Termin wejścia w życie

Przedstawione zmiany mają zastosowanie do przypadków nielegalnego zatrudnienia oraz nieujawniania właściwym organom części wynagrodzenia ze stosunku pracy, które zaistnieją od 1.1.2022 r. Natomiast dla pracownika w  zakresie zwolnienia z art. 21 ust. 1 pkt 151 PDOFizU – mają zastosowanie również do przypadków zaistniałych wcześniej przed 1.1.2022r., chyba że przed tą datą właściwy organ wszczął postępowanie w związku z tym nielegalnym zatrudnieniem lub nieujawnieniem części wynagrodzenia ze stosunku pracy (art. 69 ustawy wprowadzającej Polski Ład).

Wciąż masz wątpliwości? Zapytaj eksperta. Sprawdź