Zmiany w zakresie opieki naprzemiennej w nowelizacji KRO

Planowana nowelizacja ustawy KRO ma wprowadzić zmiany odnoszące się do opieki naprzemiennej. W projekcie ustawy wprowadzono zmiany w zakresie przepisów art. 58 oraz 107 KRO.

Artykuł 58 § 1a oraz 1aa mają otrzymać brzmienie: „§ 1a. W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie”; „§ 1aa. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom oraz określić, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia”

Natomiast art. 107 § 2 i 2a KRO mają otrzymać brzmienie: „§ 2. W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem”; „§ 2a. Sąd może pozostawić wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom oraz określić, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia”.

Aktualnie rozstrzygnięcie o wykonywaniu władzy rodzicielskiej rozwodzących się rodziców czy też żyjących z innych przyczyn w rozłączeniu, w postaci ustanowienia pieczy naprzemiennej, jest rozwiązaniem, które mieści się w dyspozycji art. 58 § 1a oraz art. 107 § 2 KRO, jednakże ta forma pieczy jest wyłącznie możliwa w przypadku, w którym rodzice zawrą stosowne porozumienie w tej materii.

Natomiast słusznie autorzy uzasadnienia przedmiotowego projektu ustawy zauważają, że żaden z przepisów materialnoprawnych nie przewiduje takiego rozwiązania jakim jest piecza naprzemienna, zaś potwierdzenie jej istnienia wynika z przepisów art. 582¹ § 4 KPC, art. 598²² KPC oraz art. 756² § 1 pkt 3 i § 2 KPC.

Należy zauważyć, że proponowane zmiany są odpowiedzią na uchwaloną przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy rezolucję nr 2079 – „Równość i wspólna władza rodzicielska: rola ojców”. Zgodnie z jej treścią opieka naprzemienna jest docelowym modelem kształtowania kontaktów rodziców z dzieckiem. W rezolucji wskazano, że ojcowie w obliczu prawa, praktyk i uprzedzeń są pozbawieni możliwości utrzymywania relacji z dziećmi. Rezolucja wzywa państwa członkowskie do wprowadzenia w swoich ustawodawstwach planów rodzicielskich, promowania odpowiedzialności i równości rodzicielskiej oraz wspólnego zamieszkania dziecka.

W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, że „Sąd każdorazowo dokona oceny według kryterium dobra dziecka, w odniesieniu do konkretnych okoliczności, czy rozstrzygnięcie o pieczy naprzemiennej będzie zgodne z dobrem dziecka. W doktrynie wielokrotnie podkreślano, że warunkiem zastosowania wykonywania władzy rodzicielskiej przez oboje rodziców jest przede wszystkim zdolność rodziców do komunikacji i współpracy przy podejmowaniu decyzji w sprawach dziecka, wola rodziców dla zastosowania takiego rozwiązania, dotychczasowy charakter i intensywność więzów rodziców z dzieckiem, możliwość potencjalnego zdezorganizowania życia szkolnego i społecznego dziecka, odległość pomiędzy miejscami zamieszkania rodziców, charakter i godziny pracy rodziców, wiek i liczbę dzieci. Istnienie mocnego konfliktu uniemożliwiającego zgodne komunikowanie się między rodzicami, może stanowić ważny argument na rzecz innego niż piecza naprzemienna rozstrzygnięcia przez sąd w przedmiocie wykonywania władzy rodzicielskiej. Ustalenie czynników, które przemawiają za zgodnością z dobrem dziecka ustalenia pieczy naprzemiennej oraz takich, które stwarzają zagrożenie tego dobra, stanowić będzie zadanie sądu” (Uzasadnienie, s. 5).

Sformułowanie zawarte w analizowanych przepisach wskazujące, że „Sąd może określić, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach” bezspornie wskazuje, że Sąd będzie mógł orzec o pieczy naprzemiennej nawet w sytuacji braku porozumienia rodziców. Należy zauważyć, że aktualnie zdarza się, że brak pieczy naprzemiennej i tzw. alienacji rodzicielskiej, jest zjawiskiem bardzo częstym, które szczególnie dotyka ojców. Projektowana zmiana ma więc na celu prawo dziecka do swobodnego kontaktu z obojgiem rodziców.

Na marginesie należy zauważyć, że Sąd Najwyższy jeszcze w latach 70-tych XX wieku wywiódł, że uniemożliwianie utrzymania właściwego kontaktu między rodzicem a dzieckiem narusza interes małoletniego i może stanowić przyczynę uzasadniającą zmianę prawomocnego postanowienia regulującego wykonywanie władzy rodzicielskiej (postanowienie SN z 30.8.1977 r., III CRN 204/77, LEGALIS).

„Liczne badania, przeprowadzone w wielu krajach na świecie, pokazały, że dzieci w opiece naprzemiennej wykazują lepsze wyniki we wszystkich badanych obszarach, zarówno w psychologicznym dobrostanie, jak fizycznym samopoczuciu, a także – w poziomie sytuacji ekonomicznej. Wykazano, że dzieci objęte opieką naprzemienną – w porównaniu do dzieci objętych przeważającą opieką jednego z rodziców – odczuwają większe zadowolenie i satysfakcję z życia (…) Tak więc, wyniki licznych badań zgodnie pokazują, że opieka naprzemienna nad dziećmi – po rozwodzie ich rodziców – jest zdecydowanie bardziej korzystna niż inne typy opieki” (R. Sikora, E. Trzęsowska-Greszta, Opieka naprzemienna w kontekście rozwodu rodziców i kosztów psychicznych ponoszonych przez dzieci, Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio 2016).