Zmiana nazwiska o charakterze ośmieszającym

Stan faktyczny

Skarżący wnioskiem z 5.4.2019 r. zwrócił się do Urzędu Stanu Cywilnego o zmianę nazwiska. W uzasadnieniu powyższego pisma wskazał, że dotychczas noszone przez niego nazwisko budzi śmieszność, a argumentem na poparcie proponowanego, nowego nazwiska jest jego uprzednie funkcjonowanie w rodzinie Skarżącego. Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego odmówił zmiany nazwiska. W ocenie organu I instancji wskazane przez Skarżącego powody uzasadniające zmianę nazwiska nie mieszczą się w katalogu „ważnych powodów” zawartym w przepisach prawa, tj. w art. 4 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z 17.10.2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (t.j.: Dz.U. z 2020 r. poz. 707, dalej: NazwZmU). W odwołaniu od decyzji organu I instancji Skarżący ponowił argumentację zawartą we wniosku. Wojewoda (organ odwoławczy) działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j.: Dz.U. z 2020 r. poz. 256) w zw. z art. 4 ust. 1 pkt 2 NazwZmU utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

Skarga do WSA

Przedmiotem skargi do WSA w Rzeszowie jest decyzja administracyjna Wojewody w przedmiocie odmowy zmiany nazwiska. Skarżący zarzucił naruszenie art. 4 ust. 1 i art. 5 NazwZmU poprzez odmowę zmiany jego nazwiska, wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji organu I instancji oraz o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W ocenie Skarżącego po jego stronie występują „ważne powody”, które uzasadniają zmianę nazwiska. Zgodnie z argumentacją zaprezentowaną przez Skarżącego, stylistyczna i gramatyczna wykładnia jego dotychczasowego nazwiska wielokrotnie naraziła go na drwiny i ośmieszenie. Ponadto Skarżący proponując nowe nazwisko – wbrew stanowisku przyjętemu przez organu obu instancji – nie powołuje się na szlachecki ród przodków, lecz na geograficzną bliskość miejscowości, z którą kojarzy nowe nazwisko. Argumentem przemawiającym na jego korzyść miałyby być także istniejące w przeszłości dokumenty identyfikujące Skarżącego z nowym nazwiskiem, w szczególności testament.

W odpowiedzi na skargę organ II instancji wniósł o jej oddalenie z przyczyn podniesionych w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Powody zmiany nazwiska

Rozpatrując przedmiotową skargę WSA w Rzeszowie w pierwszej kolejności przywołał treść przepisów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Zgodnie z art. 23 KC nazwisko stanowi dobro osobiste, które niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach, podlega ochronie prawa cywilnego. Nie jest to dobro osobiste, którego zmiana pozostawiona została swobodnemu uznaniu osoby, której dotyczy. Nazwisko, podobnie jak imię jest elementem identyfikującym osobę, określającym jej tożsamość, składającym się na stan cywilny. Stanowi trwały atrybut podmiotowości człowieka, prawnie mu przypisany przez zarejestrowanie w aktach stanu cywilnego.

Ustawa z 17.10.2008 r. o zmianie imienia i nazwiska realizuje zasadę względnej stabilizacji imion i nazwisk, a ich zmiana może nastąpić tylko na zasadach określonych w tej ustawie. Zgodnie bowiem z treścią art. 4 ust. 1 NazwZmU, zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany:

W ocenie WSA w Rzeszowie, oznacza to, że wola osoby chcącej zmienić nazwisko nie stanowi samodzielnej i wystarczającej przesłanki do jego zmiany. Względna stabilizacja imion i nazwisk jest wartością prawnie chronioną. Imię i nazwisko, z uwagi na spełniane funkcje w życiu jednostki, rodziny i grup społecznych oraz ich trwałość dla prawidłowej realizacji tych funkcji powoduje, że nie mogą być one postrzegane jedynie jako dobra osobiste, podlegające ochronie na gruncie prawa cywilnego. Podmiotowe prawo do imienia i nazwiska nie funkcjonuje w próżni, gdyż towarzyszy mu nie tylko obowiązek posługiwania się imieniem (imionami) i nazwiskiem prawnie przypisanymi, ale również prawna ochrona względnej ich trwałości jako swoistego dobra publicznego. Ustawodawca w art. 4 ust. 1 NazwZmU uznał, że zmiana imienia lub nazwiska może nastąpić tylko z ważnych powodów, wskazał przy tym jedynie przykładowy katalog takich okoliczności. Powyższe oznacza, że dopuścił możliwość zaistnienia innych sytuacji, które mogą uzasadniać zmianę imienia i nazwiska, jeżeli zostaną ocenione przez organ jako „ważne powody”. Ich ocena powinna zatem uwzględniać indywidualne warunki każdego przypadku. „Ważne powody” nie mogą jednak – co podkreślono w niniejszej sprawie – wynikać jedynie z subiektywnego przekonania osoby żądającej zmiany, ale muszą sprostać zobiektywizowanym i zracjonalizowanym kryteriom. Rozstrzygnięcie, czy zachodzą ważne powody uzasadniające uwzględnienie wniosku wymaga wyważenia z jednej strony interesu społecznego i celów jakie ma realizować zawarta w art. 4 ust. 1 NazwZmU zasada względnej stabilizacji imion i nazwisk, a z drugiej strony indywidualnego interesu strony wnioskującej o zmianę imienia i/lub nazwiska. Dokonując takiej oceny należy mieć przy tym na uwadze, że nabycie oraz posługiwanie się własnym imieniem i nazwiskiem ma znaczenie indywidualizujące i identyfikujące daną osobę w stosunkach urzędowych i prywatnych oraz jak wskazano powyżej powinna je cechować stabilność i pewność.

Nazwisko historyczne

Ponadto, z art. 5 NazwZmU wynika, że zmiany nazwiska nie dokonuje się w przypadku ubiegania się o zmianę na nazwisko historyczne, wsławione w dziedzinie kultury, nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej, chyba że osoba ubiegająca się o zmianę nazwiska posiada członków rodziny o tym nazwisku. WSA w Rzeszowie zwrócił także uwagę, że w art. 3 pkt 3 NazwZmU zdefiniowano pojęcie członka rodziny, przez które ustawodawca rozumie małżonka oraz wstępnego osoby ubiegającej się o zmianę imienia lub nazwiska. Z przywołanych powyżej przepisów wynika, że jedynie posiadanie przez ojca lub matkę albo małżonka, nazwiska historycznego daje wnioskodawcy uprawnienie do ubiegania się o zmianę swego nazwiska na takie nazwisko (historyczne).

Przenosząc powyższe regulacje prawne na grunt przedmiotowej sprawy, wskazać należy, że Skarżący zaproponował zmianę noszonego nazwiska właśnie na nazwisko historyczne. Ród noszący to nazwisko był bowiem jednym z najbardziej wpływowych magnackich rodów książęcych, a zatem wnioskodawca zobowiązany był do wykazania posiadania członka rodziny o takim nazwisku, co w niniejszej sprawie nie nastąpiło.

Stanowisko WSA w Rzeszowie

WSA w Rzeszowie podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie organy dokonały w niezbędnym zakresie oceny dotyczącej ustalenia, czy istnieją „ważne powody” zmiany nazwiska i poprawnie uznały, że okoliczności wskazane przez Skarżącego nie mogą uzasadniać dokonania żądanej zmiany. Ocena w tym zakresie została dokonana na podstawie ustaleń, które nie potwierdziły wskazanych przez Skarżącego przesłanek, a mianowicie związanych z „wystawieniem” na niego dokumentu na proponowane nazwisko, a ponadto świadczących o tym, że jego nazwisko ma charakter ośmieszający czy też nielicujący z godnością człowieka. Subiektywne odczucie Skarżącego, nawet poparte określonymi okolicznościami faktycznymi, w świetle przepisów NazwZmU nie może mieć decydującego znaczenia dla pozytywnego rozpatrzenia wniosku. Zarówno organ, jak i sąd musi uwzględniać również kryteria obiektywne, które przesądzają o tym, że sytuacja danej osoby mieści się w katalogu ustawowych przesłanek zmiany imienia i nazwiska.

Biorąc zatem pod uwagę kryteria obiektywne, Sąd administracyjny podzielił pogląd organu, że w niniejszej sprawie nie zostały spełnione przesłanki o których mowa w art. 4 ust. 1 NazwZmU, które dawałyby podstawę do zmiany nazwiska Skarżącego zgodnie z jego żądaniem. W ocenie WSA w Rzeszowie, podnoszone w skardze zarzuty naruszenia prawa nie mogły odnieść zamierzonego przez Skarżącego skutku. Mając powyższe na uwadze WSA w Rzeszowie nie znalazł podstaw do uwzględnienia skargi i działając na podstawie art. 151 ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm.) oddalił ją.