W obecnym stanie prawnym żadna z ustaw samorządowych nie przewiduje wprost możliwości przeprowadzania obrad organów JST i związków JST przy zastosowaniu środków porozumiewania się na odległość. Choć w żadnej z samorządowych ustaw ustawodawca nie zakazał wprost takiej możliwości, to przy ocenie dopuszczalności zastosowania takiego sposobu odbywania prac organów JST, należy sięgnąć do przepisów, które zobowiązują JST do zachowania jawności działania m.in. rady gminy (art.11b ust. 1 i 2 SamGminU), rady powiatu (art. 8a ust. 1 i 2 SamPowiatU) czy sejmiku województwa (art. 15a ust. 1 i 2 SamWojU) oraz nakazują transmitowane i utrwalane za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk obrad tych organów (art. 20 ust. 1b SamGminU; art. 15 ust. 1a SamPowiatU; art. 21 ust. 1a SamWojU).

Głos w sprawie dopuszczalności podejmowania decyzji w postaci aktów prawa miejscowego z wykorzystaniem elektronicznego systemu umożliwiającego zdalne podejmowanie uchwał zajęli wojewodowie jako organy nadzoru aktów prawa miejscowego. Wojewoda Zachodniopomorski stwierdził, (…) że nie ma przeszkód, by radni podejmowali decyzje w postaci aktów prawa miejscowego z wykorzystaniem elektronicznego systemu umożliwiającego zdalne podejmowanie uchwał. Uchwały podejmowane za pośrednictwem takiego systemu będą podlegać takiemu samemu nadzorowi prawnemu, jak uchwały podejmowane w tradycyjny sposób. Każda sesja Rady Gminy musi być zwołana i przeprowadzona z zachowaniem reguł określonych przepisami ustawy o samorządzie gminnym i w Statucie Gminy. Zachowany musi być sposób i termin poinformowania radnych o obradach, tryb głosowania radnych, jawność działania rady i podejmowania uchwał. Uchwały podjęte zgodnie z regulacjami ustawowymi i statutowymi, niezawierające postanowień sprzecznych z prawem, przyjęte na sesji zwołanej przy wykorzystaniu elektronicznego systemu, nie będą kwestionowane w trybie nadzoru.

Podobnie w tym zakresie wypowiedział się również Wojewoda Dolnośląski podkreślając jednocześnie, (…) że biorąc pod uwagę okoliczności faktyczne związane ze stanem epidemii i konieczność zapewnienia sprawnego funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego, ewentualne uchybienia i wątpliwości w zakresie organizacji i przebiegu sesji, spowodowane koniecznością ochrony zdrowia i życia radnych oraz mieszkańców, będą oceniane z uwzględnieniem zasady proporcjonalności. Oznacza to, że Wojewoda Dolnośląski, dokonując oceny prawnej uchwały pod kątem zgodności z powszechnie obowiązującym prawem, może przyjąć, że podjęcie uchwał z wykorzystaniem alternatywnych rozwiązań organizacyjnych i technologicznych – z poszanowaniem regulacji ustawowych i statutowych – nie będzie stanowiło istotnego naruszenia prawa, skutkującego stwierdzeniem nieważności podjętych aktów.

Powyższym stanowiskom brak jest jednak jasnej podstawy prawnej, dlatego też rząd postanowił odpowiedzieć jasno na wątpliwości samorządów. Art. 15zzx ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw wprowadza możliwość zwoływania i odbywania obrad, sesji, posiedzeń, zgromadzeń (i innych form działania właściwych dla tych organów), a także podejmowania rozstrzygnięć, w tym uchwał, z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość lub korespondencyjnie. Możliwości takie będą do dyspozycji, zarówno organów JST- stanowiących i wykonawczych, jak i organów związków JST, związku metropolitalnego, regionalnych izb obrachunkowych czy też stosowane będą mogły być w samorządowych kolegiach odwoławczych. Obradowanie w zdalnym trybie zarządzać będzie osoba uprawniona do przewodniczenia danemu organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego oraz innemu organowi działającemu kolegialnie. Taki mechanizm będzie stosowany również do kolegialnych organów wewnętrznych, takich jak komisje oraz zespoły, działających w organach stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz organach działających kolegialnie. Co istotne, opisany mechanizm nie jest obligatoryjnym mechanizmem dla JST i wymienionych organów. Warto pamiętać, że sesje rady gminy, powiatu i sejmiku województwa są zwoływane w miarę potrzeby, jednak nie rzadziej niż raz na kwartał (art. 20 ust. 1 SamGminU, art. 15 ust. 2 SamPowiatU, art. 21 ust. 1 SamWojU).

Ważne
Należy jednak podkreślić, że powyższe możliwości obowiązują wyłącznie w okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Rząd nie przewiduje obecnie wpisania takich przepisów do ustaw ustrojowych JST.

Powyższe przepisy stanowią część ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, która obecnie stanowi przedmiot obrad Senatu (30.03.2020). Postęp prac nad ustawą należy śledzić tutaj: https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=299, druk sejmowy nr 299.