Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej opisało to rozwiązanie w projekcie ustawy o zatrudnieniu wspomaganym (dalej: projekt) i nadało mu bieg legislacyjny. To dopiero faza opiniowania.

Na czym ma polegać zatrudnienie wspomagane

Zatrudnienie wspomagane będzie oznaczać indywidualną metodę pracy z osobą uprawnioną, w efekcie czego ma ona znaleźć, podjąć i utrzymać zatrudnienie (art. 2 pkt 4 projektu). Jego realizacją zajmą się agencje zatrudnienia wspomaganego (dalej agencje) – zupełnie nowe podmioty, odrębne organizacyjnie i finansowo, utworzone przez gminę, powiat lub organizację pozarządową, której statutowym zadaniem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych.

Agencje nie będą działać same. Mają współpracować z pracodawcami, instytucjami rynku pracy podmiotami realizującymi zadania z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych w zakresie koniecznym do jego realizacji (art. 3 ust. 1 projektu). Ich obowiązkiem będzie zapewnienie uczestnictwa osobie niepełnosprawnej w całym procesie decyzyjnym oraz niedyskryminowanie osób uprawnionych w jakikolwiek sposób, m.in. ze względu na płeć, wiek czy religię.

Najważniejsza rola w zatrudnieniu wspomaganym została przypisana trenerom pracy, tj. osobom wpisanym na wojewódzką listę wykonujących ten zawód, wchodzącym w skład personelu agencji. To oni mają zajmować się wyszukiwaniem odpowiednich osób do programu i wspieraniem ich w podjęciu aktywności zawodowej, w miejscu pracy i poza nim (art. 2 pkt 3 i art. 44 projektu). Jeden trener będzie mógł „opiekować” się nie więcej niż 10 osobami uprawnionymi.

Kto będzie uprawniony do korzystania z pomocy

Ten nowy instrument jest projektowany z myślą o niepełnosprawnych z grup szczególnie zagrożonych wykluczeniem i pozostających poza rynkiem pracy ze względu na głęboką niepełnosprawność. Stąd osobami uprawnionymi do korzystania z zatrudnienia wspomaganego mają być niepełnosprawni z orzeczeniem stwierdzającym:

  • upośledzenie umysłowe, chorobę psychiczną, epilepsję, chorobę narządu wzroku lub całościowe zaburzenie rozwojowe – w przypadku zaliczenia do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności; lub 
  • zaburzenie głosu, mowy i choroby słuchu – w przypadku zaliczenia do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności; albo
  • upośledzenie umysłowe, chorobę̨ psychiczną, epilepsję lub całościowe zaburzenie rozwojowe – w przypadku zaliczenia do lekkiego stopnia niepełnosprawności. 

Osoby takie muszą być ponadto zarejestrowane w powiatowym urzędzie pracy (PUP) jako bezrobotne albo poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu. Kolejny warunek uzyskania statusu osoby uprawnionej to wiek. W dniu wydania skierowania przez PUP do zatrudnienia wspomaganego kandydaci nie będą mogli mieć ukończonych 60 lat – kobiety i 65 lat – mężczyźni. Brak nabytego prawa do emerytury – to ostatni wymóg.

Jak będzie przebiegać zatrudnienie wspomagane

Zatrudnienie wspomagane będzie uruchamiane wskutek wystawienia przez PUP skierowania na wniosek lub za zgodą osoby uprawnionej, jeżeli zaistnieje konieczność udzielania jej wsparcia na wszystkich etapach zatrudnienia wspomaganego – patrz tabela poniżej. Następnie agencja zawrze z osobą uprawnioną umowę, określając w niej m.in. cel, czas trwania oraz planowany sposób realizacji zatrudnienia wspomaganego. Wykonywanie zatrudnienia wspomaganego będzie oceniane przez PUP, przy czym po pierwszej ocenie zapadnie decyzja o jego kontynuacji lub zakończeniu. Co ważne, osoba uprawniona będzie mogła zrezygnować z tej formy wsparcia w każdym czasie.

Proponowane etapy zatrudnienia wspomaganego

Rodzaj etapu

Czas trwania

Zakres działań

Etap 1*: przygotowanie do pracy

– Maksymalnie 24 miesiące od dnia zawarcia umowy między agencją a osobą uprawnioną

Zaangażowanie, czyli włączenie osoby uprawnionej do zatrudnienia wspomaganego oraz określenie jej potrzeb, trudności i możliwości znalezienia, podjęcia i utrzymania zatrudnienia

Określenie predyspozycji zawodowych osoby uprawnionej i niezbędnego wsparcia, w tym identyfikacja jej umiejętności, kompetencji i predyspozycji

Etap 1 zakończy się w dniu nawiązania stosunku pracy przez osobę uprawnioną

Poszukiwanie pracy, czyli wsparcie osoby uprawnionej w tworzeniu dokumentów aplikacyjnych, przygotowaniu do rozmowy rekrutacyjnej, korzystaniu z usług i instrumentów rynku pracy, poszukiwanie i nawiązanie kontaktów z pracodawcami oraz zachęcanie pracodawców do zatrudnienia osoby uprawnionej

Podjęcie zatrudnienia, czyli

ustalenie zasad współpracy między osobą uprawnioną, pracodawcą i trenerem pracy oraz wsparcie osoby uprawnionej i pracodawcy w procedurach zatrudnienia

Etap 2: wsparcie w miejscu pracy

Maksymalnie 4 miesiące od dnia zakończenia etapu 1

Zapoznanie osoby uprawnionej z warunkami pracy oraz obowiązkami na stanowisku pracy

Etap 2 ma się kończyć uzyskaniem przez osobę̨ uprawnioną zdolności do samodzielnego utrzymania zatrudnienia

Udzielanie osobie uprawnionej i pracodawcy pomocy w adaptacji w miejscu pracy

Etap 3: Monitoring

12 miesięcy z możliwością przedłużenia o czas niezbędny do realizacji tego etapu

Monitorowanie sytuacji osoby uprawnionej w okresie zatrudnienia

Etap 3 ma trwać maksymalnie do dnia rozwiązania stosunku pracy z osobą uprawnioną

Dokonywanie okresowych ocen osoby uprawnionej pozwalających sprawdzać́ poziom jej

zaangażowania i motywacji

Podejmowanie działań w

celu utrzymania osoby uprawnionej w zatrudnieniu

*Etap 1 może być poprzedzony etapem 0, czyli działaniami agencji polegającymi na wyszukiwaniu osób niepełnosprawnych potencjalnie mogących uczestniczyć́ w etapie 1, również̇ przed uzyskaniem przez nie skierowania

Jak zatrudnienie wspomagane ma być finansowane

Środki na realizację zatrudnienia wspomaganego mają pochodzić z Solidarnościowego Funduszu Wsparcia Osób Niepełnosprawnych. Agencje otrzymają dofinansowanie po pozytywnym rozpatrzeniu złożonego przez nich wniosku przez wojewodę (właściwego ze względu na siedzibę agencji) oraz zawarciu umowy określającej maksymalną wartość rocznego dofinansowania (art. 55 projektu).

Przewiduje się, że kwota bazowa dofinansowania będzie uzależniona od minimalnego wynagrodzenia i charakteru niepełnosprawności. Ma wynosić dla dwóch pierwszych wyżej wymienionych grup niepełnosprawnych, które mogą być osobami uprawnionymi – 75% płacy minimalnej, a dla trzeciej – 60%.

Kiedy zacznie obowiązywać

Zatrudnienie wspomagane ma zacząć obowiązywać 1 stycznia 2020 r.