Przedsiębiorcy, któremu zachoruje dziecko lub żona, ZUS wypłaci zasiłek opiekuńczy. Taki sam zasiłek przysługuje w przypadku niespodziewanego zamknięcia szkoły czy przedszkola. Ponadto, w czasie sprawowania opieki nad członkiem rodziny, przedsiębiorca nie musi opłacać składek ZUS.

Każda ubezpieczona w ZUS osoba ma prawo do zasiłku za okres 60 dni w roku, jeśli w tym czasie sprawowała opiekę nad innym członkiem rodziny, np. nad chorym dzieckiem lub małżonkiem. Taki zasiłek opiekuńczy przysługuje również osobom prowadzącym działalność gospodarczą, co pozwala na znaczne obniżenie należnych składek ZUS.

Komentarze do ustaw antykryzysowych. Moduł COVID-19 bezpłatnie w każdej konfiguracji. Sprawdź

Komu przysługuje zasiłek opiekuńczy?

Od 2007 roku zasiłek opiekuńczy przysługuje nie tylko osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, ale również osobom prowadzącym działalność gospodarczą. Zasiłek opiekuńczy przysługuje przedsiębiorcy, jeśli sprawuje on opiekę nad:

  • chorym dzieckiem do lat 14,
  • innym chorym członkiem rodziny lub
  • zdrowym dzieckiem do lat 8.

O zasiłek opiekuńczy może wystąpić zarówno ojciec, jak i matka dziecka. Zasiłek wypłacany jest jednak tylko jednemu z rodziców. Niezbędnym warunkiem do wnioskowania o zasiłek opiekuńczy jest terminowe opłacanie dobrowolnej składki chorobowej.

Co ważne, zasiłek opiekuńczy (w przeciwieństwie do zasiłku chorobowego) przysługuje bez okresu wyczekiwania. Zasiłek ten może więc zostać wypłacony nawet w przypadku, gdy dziecko zachoruje już w pierwszym miesiącu ubezpieczenia przedsiębiorcy.

Opieka nad chorym dzieckiem

Pierwszym przypadkiem, w którym przedsiębiorca ma prawo wystąpić do ZUS o wypłatę zasiłku opiekuńczego, jest sytuacja w której zachoruje jego dziecko, które nie ukończyło 14 lat.

Dokumentem niezbędnym do wnioskowania o zasiłek jest w tym przypadku zwolnienie lekarskie wystawione na druku ZUS ZLA.

Ważne
Zasiłek opiekuńczy przysługuje jedynie wówczas, gdy w domu nie ma innych członków rodziny mogących zapewnić opiekę nad dzieckiem. Jest jednak wyjątek od tej reguły. Dotyczy on sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do lat 2. W takim przypadku ZUS nie sprawdza tego warunku i zasiłek jest wypłacany nawet wówczas, gdy są w domu inni członkowie rodziny mogący zapewnić opiekę.

Opieka nad innym chorym członkiem rodziny

Zasiłek opiekuńczy oraz prawo do obniżenia składek ZUS przysługuje przedsiębiorcy również wtedy, gdy musi on sprawować opiekę nad innym członkiem rodziny. Do „innych członków rodziny” zalicza się:

  • małżonka,
  • rodziców,
  • teściów,
  • dziadków,
  • wnuki,
  • rodzeństwo,
  • dzieci powyżej 14 lat

pod warunkiem, że osoby te pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z przedsiębiorcą.

Również w tym przypadku, dokumentem niezbędnym do wnioskowania o zasiłek jest zwolnienie lekarskie wystawione na druku ZUS ZLA.

Opieka nad zdrowym dzieckiem

Osoba prowadząca działalność gospodarczą może uzyskać zasiłek opiekuńczy również w przypadku, gdy sprawuje opiekę nad zdrowym dzieckiem. Dziecko jednak nie może mieć więcej niż 8 lat. W tym przypadku zasiłek przysługuje tylko w określonych sytuacjach, tj.:

  • w razie nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko,
  • w przypadku porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem lub
  • w razie pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w zakładzie opieki zdrowotnej.

W tym przypadku, do wnioskowania o zasiłek niezbędne jest:

  • oświadczenie przedsiębiorcy (w przypadku zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły) lub
  • zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku (w razie porodu, choroby lub pobytu małżonka w szpitalu).

Ile dni na zasiłku opiekuńczym?

Maksymalny okres, za który ZUS wypłaci zasiłek opiekuńczy wynosi 60 dni w ciągu całego roku kalendarzowego. Łączny okres 60 dni przysługuje łącznie matce i ojcu dziecka, niezależnie od ilości dzieci w rodzinie.

Powyższy limit 60 dni w ciągu roku dotyczy zasiłku opiekuńczego na chore dziecko do lat 14 oraz zdrowe dziecko do lat 8. W przypadku innego chorego członka rodziny (w tym chorego dziecka powyżej 14 lat) zasiłek zostanie wypłacony jedynie za 14 dni w ciągu roku. Ten limit 14 dni nie liczy się odrębnie – wlicza się on do ogólnego limitu 60 dni.

Przykład

Pan Krzysztof prowadzi działalność gospodarczą i opłaca dobrowolną składkę chorobową. Jego żona pracuje na etacie. Mają dwójkę dzieci w wieku 5 lat i 16 lat. Pan Krzysztof i jego żona w tym roku kalendarzowym pobrali już zasiłek opiekuńczy łącznie za 45 dni, w tym 10 dni na starsze dziecko (które ma więcej niż 14 lat).

W kwietniu ponownie zachorowało jedno z dzieci. Opieka nad chorym dzieckiem trwała 12 dni. Pan Krzysztof chce wnioskować o wypłatę zasiłku opiekuńczego.

Jeżeli opieka dotyczyła młodszego dziecka (5 lat), Pan Krzysztof otrzyma zasiłek za całe 12 dni, gdyż (45+12) dni nie przekracza limitu 60 dni.

Jeżeli jednak opieka dotyczyła dziecka starszego (powyżej 14 lat), Pan Krzysztof otrzyma zasiłek opiekuńczy jedynie za 4 dni. Z 14-dniowego limitu małżeństwo wykorzystało już bowiem 10 dni. Na dziecko powyżej 14 lat, pozostało im do wykorzystania tylko 4 dni. Te 4 dodatkowe dni doliczą się również do ogólnego limitu 60 dni, w związku z czym ilość wykorzystanych dni będzie wynosić 45+4 czyli 49 dni, w tym 14 dni na dziecko powyżej 14 lat.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy po porodzie

Niezależnie od opisanego powyżej limitu 60 dni, mężczyznom przysługuje również dodatkowy zasiłek opiekuńczy za okres pobytu matki dziecka w szpitalu po porodzie. Zasiłek opiekuńczy przysługuje wówczas ojcu dziecka, w przypadku gdy matka dziecka pobiera zasiłek macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie.

Ten dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje mężczyźnie za okres max. 56 dni, jednak nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 8 tygodni życia. Wymiar zasiłku opiekuńczego w takim przypadku jest niezależny od wymiaru podstawowego (60 i 14 dni).

Dokumentami niezbędnymi do wnioskowania o zasiłek są w tym przypadku:

  • zaświadczenie wystawione przez szpital o okresie pobytu matki dziecka w szpitalu,
  • oświadczenie ojca o pobieraniu przez matkę dziecka zasiłku macierzyńskiego w okresie 8 tygodni po porodzie.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy w sytuacjach nadzwyczajnych

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy może również zostać uchwalony na pewien okres w drodze specjalnych ustaw, np. w sytuacji epidemii czy stanu wyjątkowego. Szerzej na temat takiego dodatkowego zasiłku opiekuńczego obowiązującego w czasie epidemii koronawirusa.

Jakie dokumenty należy złożyć, aby otrzymać zasiłek opiekuńczy?

Oprócz dokumentów wymienionych powyżej, specyficznych dla każdej konkretnej sytuacji, przedsiębiorca wnioskujący o zasiłek opiekuńczy powinien każdorazowo dołączyć dwa wypełnione formularze: ZUS Z-3b oraz ZUS Z-15.

  • Formularz ZUS Z-3b zawiera podstawowe dane przedsiębiorcy oraz numer rachunku bankowego, na który ma zostać przelany zasiłek. Przy każdym kolejnym wypełnianiu tego dokumentu, zmianie ulega w zasadzie tylko data.
  • Formularz ZUS Z-15 może nastręczyć nieco więcej trudności. Oprócz danych przedsiębiorcy, zawiera on również dane członka rodziny, nad którym sprawowana jest opieka, dane małżonka oraz informacje dotyczące ilości dni wykorzystanych dotychczas z limitu 60 dni. Podanie tej ostatniej informacji może być szczególnie problematyczne, gdyż przedsiębiorca musi zliczyć wszystkie dni za które, w danym roku kalendarzowym, zasiłek opiekuńczy został pobrany również przez jego małżonka. Dokładne zliczenie wszystkich takich dni, szczególnie pod koniec roku, może rodzić pewne trudności. Zagadką pozostaje, dlaczego ZUS wymaga podawania tak szczegółowych informacji, skoro wszystkie te dane znajdują się już w systemie informatycznym ZUS. Nikt nie ma bowiem lepszych informacji na temat wypłaconych zasiłków niż sam ZUS. Pomimo to, ZUS wymaga od ubezpieczonych czasochłonnego i zupełnie bezcelowego wypełniania kolejnych rubryczek na niezwykle rozbudowanym druku.

Ile wynosi zasiłek opiekuńczy?

Wysokość zasiłku opiekuńczego zależy od podstawy wymiaru składek. Osoba prowadząca działalność gospodarczą może zadeklarować dowolną podstawę wymiaru składek jednak nie niższą niż minimalna podstawa składek ZUS obowiązująca dla firm, która na rok 2020 wynosi 3136,20 zł.

Podstawę wymiaru dla zasiłku opiekuńczego stanowi średnia podstawa wymiaru składek z ostatnich 12 miesięcy, pomniejszona o wskaźnik w wysokości 13,71%. Miesięczna kwota zasiłku chorobowego stanowi 80% tak wyliczonej podstawy.

Za każdy dzień opieki przysługuje 1/30 tak obliczonej kwoty. Należy pamiętać, że od kwoty zasiłku potrącana jest jeszcze zaliczka na podatek dochodowy w wysokości 17%.

Przykład
Pan Krzysztof prowadzi działalność gospodarczą i opłaca terminowo dobrowolną składkę na ubezpieczenie chorobowe. W 2019 r. opłacał składki ZUS od podstawy wymiaru równej 2859,00 zł, natomiast w roku 2020 r. opłaca składki od podstawy wymiaru w wysokości 3136,20 zł. W dniach 1-12 kwietnia 2020 r. Pan Krzysztof opiekował się chorym dzieckiem.

W tym przypadku podstawa wymiaru zasiłku opiekuńczego, jako średnia z ostatnich 12 miesięcy, będzie liczona z dziewięciu miesięcy roku 2019 oraz trzech miesięcy roku 2020:

(9 x 2859,00 + 3 x 3136,20) / 12 = 2928,30 zł

Tak obliczona średnia pomniejszana jest o wskaźnik równy 13,71%.

2928,30 x (1-0,1371) = 2526,83 zł

Miesięczna kwota zasiłku stanowi 80% podstawy:

2526,83 x 80% = 2021,46 zł

Za każdy dzień opieki Panu Krzysztofowi przysługuje zasiłek w wysokości:

2021,46 / 30 = 67,38 zł

Pan Krzysztof przebywał na zwolnieniu 12 dni, a więc kwota zasiłku za ten okres wyniesie:

67,38 x 12 = 808,59 zł

Od tej kwoty ZUS potrąci jeszcze zaliczkę na podatek dochodowy:

808,59 – 17% x (808,59) = 671,13 zł

Ostatecznie, Pan Krzysztof otrzyma zasiłek chorobowy w wysokości 671,13 zł.

Za okres opieki nie płacimy składek ZUS

Okres, za który przedsiębiorcy przysługiwał zasiłek opiekuńczy, jest okresem, za który nie trzeba opłacać składek na ubezpieczenie społeczne. Osoba prowadząca działalność gospodarczą ma prawo pomniejszyć płacone składki ZUS proporcjonalnie do ilości dni, za które pobierała zasiłek. Pomniejszenie to dotyczy jednak tylko składek na ubezpieczenie społeczne. Składka zdrowotna płacona jest w całości, niezależnie od ilości dni na zasiłku opiekuńczym.

Przykład
Pan Krzysztof z poprzedniego przykładu otrzymał zasiłek opiekuńczy za 12 dni kwietnia. Oznacza to, że jest zobowiązany do zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne jedynie za pozostałych 18 dni kwietnia. Składkę zdrowotną za miesiąc kwiecień zapłaci natomiast w całości. W jaki sposób powinien obliczyć należną składkę za miesiąc kwiecień?

Pełna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za miesiąc kwiecień wynosi 3136,20 zł. Podstawa wymiaru za jeden dzień kwietnia wynosi więc:

  • 3136,20 / 30 = 104,54 zł

Podstawa wymiaru składek za 18 dni kwietnia wynosi:

  • 104,54 x 18 = 1881,72 zł

Od tej podstawy należy obliczyć wszystkie składki według obowiązujących aktualnie stawek:

– składka emerytalna 1881,72 x 19,52% = 367,31
– składka rentowa 1881,72 x 8,00% = 150,54
– składka chorobowa 1881,72 x 2,45% = 46,10
– składka wypadkowa 1881,72 x 1,67% = 31,42
– składka na Fundusz Pracy 1881,72 x 2,45% = 46,10

Łącznie składki na ubezpieczenie społeczne wyniosą więc 641,48 zł (w sytuacji, w której Pan Krzysztof nie choruje, płaciłby pełne składki w wysokości 1069,14 zł).

Jak łatwo zauważyć, kwota zasiłku w wysokości 671,13 zł, jaką otrzymał Pan Krzysztof, sfinansuje z nadwyżką koszt składek ZUS za ten miesiąc (641,48 zł). Wystarczy więc 12 dni zasiłku opiekuńczego w miesiącu, aby zredukować koszt składek ZUS do zera.

Autor: Redakcja

Źródło: www.zus.pl