Zasady zabezpieczania roszczeń przez obciążenie hipoteką przymusową w zgodzie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 25.10.2016 r.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku TK z 25.10.2016 r., SK 71/13 wskazał, że regulacja mówiąca o wygaśnięciu hipoteki przymusowej, ustanowionej w postępowaniu zabezpieczającym, z mocy prawa po wskazanym w przepisach terminie jest ograniczeniem praw majątkowych wierzyciela, który wystąpił z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia. Ponadto dotychczasowa treść artykułu 754¹ § 1 KPC stoi na przeszkodzie ustanowieniu zabezpieczenia wskazanego w artykule 730¹ § 2 KPC, przez co wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia okazuje się nie możliwe lub poważnie utrudnione. Zdaniem składu orzekającego omawiana regulacja podważa zaufanie wierzycieli do ustanowionego zabezpieczenia. Zwrócono także uwagę, że dotychczasowe rozwiązanie pozwala dłużnikowi na uniknięcie odpowiedzialności cywilnej, a brak uzależnienia terminu obowiązywania zabezpieczenia od dalszych czynności egzekucyjnych wierzyciela pozbawia zabezpieczenie roszczeń hipoteką przymusową sensu i rodzi wątpliwości co do efektywności postępowania egzekucyjnego.

Z uwagi na powyższe uchwalono ustawę z 13.4.2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2018 r. poz. 1009), wprowadzającą zmiany opisane poniżej.

1. Ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 155, dalej KPC)

Nowelizacja wprowadza zasadę zgodnie z którą zabezpieczenie dotyczące roszczeń pieniężnych upadnie po upływie dwóch miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu lub od uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu apelacji albo innego środka zaskarżenia wniesionego przez obowiązanego od orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, o ile uprawniony nie wniesie o dokonanie czynności egzekucyjnych

2. Ustawa z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1201, dalej EgzAdmU)

Do artykułu 154 EgzAdmU dodano § 8, na mocy którego zabezpieczenie ustanowione przez organ administracyjny względem należności pieniężnej poprzez:

• obciążenie nieruchomości zobowiązanego hipoteką przymusową, w tym przez złożenie dokumentów do zbioru dokumentów w przypadku nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej

• obciążenie statku morskiego lub statku morskiego w budowie zastawem wpisanym do rejestru okrętowego (hipoteka morska przymusowa)

• ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej albo której księga wieczysta zginęła lub uległa zniszczeniu

• ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego lub prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

wygaśnie po upływie 2 miesięcy od dnia doręczenia decyzji lub innego orzeczenia podlegającego wykonaniu w sprawie, w której dokonano zabezpieczenia, albo doręczenia postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności, o ile wierzyciel nie wystawił tytuł wykonawczy na zabezpieczoną należność pieniężną.

3. Ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2017 r. poz. 1007, dalej KWU)

Przepisy ustawy poszerzono o artykuł 111² KWU poświęcony hipotece przymusowej łącznej. Umożliwia on przekształcenie hipoteki przymusowej przez wierzyciela, który uzyskał hipotekę na mocy postanowienia sądu o udzieleniu zabezpieczenia. Uprawniony może w terminie 2 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, albo od uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu apelacji lub innego środka zaskarżenia wniesionego przez dłużnika od orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, żądać zmiany treści hipoteki lub podstawy wpisu na podstawie tytułu wykonawczego określonego w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym, stwierdzającego zabezpieczoną wierzytelność.

Zastrzeżono jednak, że zmiana treści hipoteki nie może zwiększyć zakresu zaspokojenia wierzyciela z nieruchomości obciążonej bez zgody osób, którym przysługują prawa z pierwszeństwem równym lub niższym.

Powyższe zasady można analogicznie stosować względem hipotek przymusowych uzyskanych na podstawie innych tytułów, wskazanych w przepisach.

Ustawodawca w artykule 4 wskazał przepisy wprowadzające.

Ustawa weszła w życie 9 czerwca 2018 r.