Tak stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku (wyr. WSA w Gdańsku z 6.10.2020 r., I SA/Gd 697/20, Legalis).
Zgodnie z art. 29 § 1 ustawy z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1427; dalej: EgzAdmU),organ egzekucyjny bada z urzędu dopuszczalność egzekucji administracyjnej. Organ ten nie jest natomiast uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.
W rozpatrywanej sprawie organy administracyjne stanęły na stanowisku, że zobowiązany Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za podatek od nieruchomości, gdyż nie można było uznać go za podatnika. Ponadto jego odpowiedzialność nie może wynikać z powołanej w decyzji podstawy prawnej, bo podstawę odpowiedzialności stanowi inny akt prawny i ma to zasadnicze znaczenie w zakresie możliwości egzekwowania obowiązku określonego w tytule wykonawczym. Jednak, co podkreślił WSA w omawianym wyroku, rozważania takie sprowadzają się jednak do dokonania nieprzewidzianej w EgzAdmU kontroli decyzji, stanowiącej podstawę prawną egzekwowanego obowiązku, co jest niedopuszczalne. Zaakceptowanie takiego działania prowadziłoby do przekształcenia się postępowania egzekucyjnego w postępowanie rozpoznawcze, zaś organ egzekucyjny stałby się tym samym kolejną instancją w zakończonym decyzją ostateczną postępowaniu rozpoznawczym.
Po wpłynięciu wniosku o wszczęcie egzekucji administracyjnej organ egzekucyjny nie może badać zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym, co wyraźnie wynika z art. 29 § 1 u.p.e.a. Jeżeli podstawę prawną egzekwowanego obowiązku stanowi decyzja administracyjna, to zakwestionowanie jej prawidłowości stanowi nieuprawnione wkroczenie w kompetencje organu administracji publicznej, który w postępowaniu rozpoznawczym (jurysdykcyjnym) w sposób władczy rozstrzygnął o prawach i obowiązkach strony, wynikających z przepisów prawa materialnego.
W konsekwencji na etapie postępowania egzekucyjnego nie jest możliwe wprowadzanie zmian w materii, która jednoznaczne została rozstrzygnięta w decyzji podatkowej, kończącej postępowanie rozpoznawcze. Weryfikacja decyzji ostatecznych w postępowaniu egzekucyjnym jest bezwzględnie niedopuszczalna, gdyż na jej przeszkodzie stoi zasada trwałości takich decyzji i ograniczenie możliwości ich weryfikacji jedynie w przypadkach wyraźnie wskazanych w ustawie.
Jednak, na co zwrócił uwagę WSA, w sytuacji zarzutów zmierzających do wykazania, że obowiązek określony w tytule wykonawczym nie istnieje, organ egzekucyjny niekiedy jest zmuszony do zajęcia się merytoryczną stroną zobowiązania mimo zakazu z art. 29 § 1 EgzAdmU. W orzecznictwie prezentowane są poglądy, że przy rozpatrywaniu zarzutów opartych na niektórych podstawach (np. wygaśnięcie lub nieistnienie obowiązku) organ egzekucyjny w pewnym sensie wnika w meritum sprawy i dotyczy to przede wszystkim obowiązków wynikających bezpośrednio z przepisów prawa (patrz np. wyr. NSA: z 9.8.2012 r., I OSK 610/12; z 30.8.2018 r., II FSK 2794/16, Legalis).
Trzeba przy tym wyraźnie zaznaczyć, że stanowisko takie sformułowano w odniesieniu do nieistnienia obowiązków, które nie wynikały z rozstrzygnięcia stanowiącego podstawę prawną egzekwowanego obowiązku, jak również w przypadku, gdy organ egzekucyjny był jednocześnie wierzycielem. Tymczasem w rozpatrywanej sprawie, odmawiając przystąpienia do egzekucji, organ egzekucyjny zakwestionował rozstrzygnięcie zawarte w decyzji Prezydenta, czyli obowiązek wprost w niej określony, jak również nie był on jednocześnie wierzycielem.
