Wpływ inwestycji na środowisko naturalne

Stan faktyczny

Sporną decyzją niemiecki organ udzielający zezwolenia zatwierdził plan budowy odcinka autostrady. Decyzją tą udzielono inwestorowi także zezwolenia na odprowadzanie wód opadowych z nawierzchni drogi do trzech zbiorników wodnych, względnie do wód podziemnych. Dokumentacja dotycząca tego przedsięwzięcia była publicznie dostępna. Jednak dokumenty dotyczących ochrony przed hałasem i odprowadzania wody deszczowej, nie zostały wymienione w ogłoszeniu o tym udostępnieniu. W następstwie wydania ww. zezwolenia na przedsięwzięcie skarżący, którzy mieli zostać wywłaszczeni lub posiadali w obrębie tego terenu studnie domowe będące ich indywidualnym zaopatrzeniem w wodę pitną, wnieśli do sądu skargę na sporną decyzję.

Pytania prejudycjalne 

– Czy art. 11 ust. 1 lit. b) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE z 13.12.2011 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (Dz.Urz. L z 2012 r., Nr 26, s. 1) należy interpretować w ten sposób, że pozwala on państwom członkowskim na ustanowienie, iż żądanie uchylenia decyzji zezwalającej na inwestycję dotyczącą przedsięwzięcia ze względu na uchybienie proceduralne jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy dane uchybienie pozbawiło skarżącego przysługującego mu prawa do udziału w procesie decyzyjnym w sprawach dotyczących środowiska, zagwarantowanego w art. 6 tej dyrektywy?

– Czy art. 4 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2000/60 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, aby kontrola realizacji obowiązków, które przepis ten przewiduje, mogła zostać przeprowadzona dopiero po wydaniu zezwolenia na przedsięwzięcia?

– Czy art. 4 ust. 1 lit. b) ppkt (i) dyrektywy 2000/60 należy interpretować w ten sposób, że przekroczenie co najmniej jednej środowiskowej normy jakości dla danego parametru należy traktować jako pogorszenie stanu chemicznego jednolitej części wód podziemnych spowodowane przedsięwzięciem?

– Czy art. 4 ust. 1 dyrektywy 2000/60 w zw. z art. 19 i art. 288 TFUE należy interpretować w ten sposób, że członkowie społeczności, której dotyczy przedsięwzięcie, powinni mieć możliwość podniesienia przed właściwymi sądami krajowymi zarzutu naruszenia obowiązku zapobiegania pogarszaniu stanu jednolitej części wód i poprawienia jej stanu?

Stanowisko TS

Żądanie uchylenia decyzji zezwalającej na inwestycję 

W art. 11 ust. 1 dyrektywy 2011/92 przewidziano, że państwa członkowskie zapewniają, aby zgodnie z krajowym systemem prawnym członkowie „zainteresowanej społeczności” mający wystarczający interes albo podnoszący naruszenie prawa, gdy administracyjne procedury prawne państwa wymagają tego jako warunku koniecznego, mieli dostęp do procedury odwoławczej, aby zakwestionować materialną lub proceduralną legalność decyzji, działań lub zaniechań wchodzących w zakres przepisów tej dyrektywy. Trybunał podkreślił, że dopuszczalność środka prawnego może być uzależniona od istnienia „wystarczającego interesu prawnego” lub istnienia „naruszenia prawa”, w zależności od tego, którą z tych dwóch przesłanek przewiduje ustawodawstwo krajowe.

Z orzecznictwa TS wynika, że jeśli uchybienie proceduralne nie prowadzi do skutków mogących mieć wpływ na treść zaskarżonej decyzji, nie można uznać, iż narusza ono prawa osoby, która na to uchybienie się powołuje (wyrok TS z 7.11.2013 r., Gemeinde Altrip i in., C‑72/12, EU:C:2013:712, pkt 49).

Trybunał orzekł, że art. 11 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2011/92 należy interpretować w ten sposób, że pozwala on, aby państwa członkowskie przewidziały, że jeżeli uchybienie proceduralne, które obciąża decyzję o zezwoleniu na przedsięwzięcie, nie może zmienić jej treści, żądanie uchylenia tej decyzji jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy rozpatrywana nieprawidłowość pozbawiła skarżącego przysługującego mu prawa do udziału w procesie decyzyjnym w sprawach dotyczących środowiska, zagwarantowanego w art. 6 tej dyrektywy.

Kontrola obowiązków przewidzianych w art. 4 ust. 1 

Trybunał podkreślił, że art. 4 dyrektywy 2000/60 zawiera nie tylko obowiązki planowania długoterminowego przewidziane w planach gospodarowania i programach środków działania, lecz dotyczy również szczególnych konkretnych przedsięwzięć, do których stosuje się również zakaz pogarszania stanu jednolitej części wód. W konsekwencji państwo członkowskie jest zobowiązane odmówić wydania zezwolenia na przedsięwzięcie, w przypadku gdy może ono pogorszyć stan jednolitej części wód, której dotyczy, lub może przeszkodzić w uzyskaniu „dobrego stanu” jednolitej części wód powierzchniowych lub podziemnych, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych również w tym przepisie. Trybunał doprecyzował, że jeżeli przedsięwzięcie może wywrzeć negatywne skutki dla wód, może być ono przedmiotem zezwolenia jedynie wówczas, gdy spełnione są warunki określone w art. 4 ust. 7 lit. a)–d) tej dyrektywy. Na organach krajowych właściwych w zakresie udzielenia zezwolenia na przedsięwzięcie spoczywa obowiązek kontroli przed wydaniem takiego zezwolenia, czy te warunki zostały spełnione, bez uszczerbku dla ewentualnej kontroli sądowej.

Trybunał orzekł, że art. 4 dyrektywy 2000/60 należy interpretować w ten sposób, iż sprzeciwia się temu, aby przeprowadzana przez właściwy organ kontrola przestrzegania przewidzianych w nim obowiązków, wśród których znajduje się zapobieganie pogorszeniu się stanu jednolitej części wód, zarówno powierzchniowych, jak i podziemnych, których dotyczy przedsięwzięcie, mogła mieć miejsce dopiero po udzieleniu zezwolenia na nie.

Informacje udostępnione społeczeństwu

Trybunał wskazał, że zgodnie z dyrektywą 2011/92 informacje udostępnione społeczeństwu do celów konsultacji przed wydaniem zezwolenia na przedsięwzięcie powinny zawierać dane niezbędne do oceny jego oddziaływania na wody w świetle kryteriów i obowiązków przewidzianych w szczególności w art. 4 ust. 1 dyrektywy 2000/60.

Trybunał przyznał, że z art. 5 i 6 dyrektywy 2011/92 nie można wywieść, iż dane umożliwiające ocenę wpływu przedsięwzięcia na wodę muszą znajdować się w jednym dokumencie, takim jak sprawozdanie lub ekspertyza techniczna. Jednakże zainteresowana społeczność powinna mieć rzeczywistą możliwość udziału w procesie decyzyjnym i prawidłowego przygotowania się do tego. W związku z tym istotne jest, aby dokumentacja udostępniona społeczeństwu umożliwiała mu uzyskanie dokładnego obrazu oddziaływania danego przedsięwzięcia na stan jednolitej części wód, której przedsięwzięcie dotyczy, tak aby jego członkowie byli w stanie sprawdzić realizację obowiązków wynikających w szczególności z art. 4 dyrektywy 2000/60. W szczególności przedstawione dane powinny wskazywać, czy w świetle kryteriów ustanowionych w tej dyrektywie dane przedsięwzięcie może doprowadzić do pogorszenia stanu jednolitej części wód. W ocenie TS niekompletna dokumentacja lub dane rozproszone w wielu dokumentach w sposób pozbawiony spójności nie pozwalają zainteresowanej społeczności na skuteczne uczestnictwo w procesie podejmowania decyzji, a zatem nie spełniają wymogów wynikających z art. 6 dyrektywy 2011/92.

Ponadto zgodnie z art. 5 ust. 3 lit. e) tej dyrektywy na inwestorze spoczywa obowiązek sporządzenia „podsumowania w języku nietechnicznym” informacji, o których mowa w ust. 3 lit. a)–d), w tym danych niezbędnych do rozpoznania i oszacowania głównych skutków, które mogą być spowodowane w środowisku przez to przedsięwzięcie.

Trybunał wskazał, że w niniejszej sprawie do sądu odsyłającego należy zbadanie, czy dokumentacja, do której społeczeństwo miało dostęp przed wydaniem zezwolenia na rozpatrywane przedsięwzięcie, spełnia wszystkie wymogi wynikające z art. 6 ust. 3 w zw. z art. 5 ust. 1 i 3 dyrektywy 2011/92, takie jak sprecyzowane w niniejszym wyroku.

Trybunał orzekł, że art. 6 dyrektywy 2011/92 należy interpretować w ten sposób, że informacje udostępnione społeczeństwu w toku procedury udzielenia zezwolenia na przedsięwzięcie powinny zawierać dane niezbędne do oceny jego oddziaływania na wody w świetle kryteriów i obowiązków przewidzianych w szczególności w art. 4 ust. 1 dyrektywy 2000/60.

Pogorszenie stanu chemicznego jednolitej części wód podziemnych

W ocenie TS art. 4 ust. 1 lit. b) ppkt (i) dyrektywy 2000/60 należy interpretować w ten sposób, że za pogorszenie stanu chemicznego jednolitej części wód podziemnych w wyniku przedsięwzięcia należy uznać, po pierwsze, przekroczenie co najmniej jednej z norm jakości lub jednej wartości progowej w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2006/118, a po drugie, przewidywalne zwiększenie stężenia zanieczyszczenia, w sytuacji gdy ustalony dla niego próg jest już przekroczony. Wartości zmierzone w każdym miejscu monitorowania należy uwzględnić indywidualnie.

Prawo jednostek do podejmowania środków mających na celu zapobieganie zanieczyszczeniu

Zdaniem TS art. 4 ust. 1 dyrektywy 2000/60 w związku z art. 19 TUE i art. 288 TFUE należy interpretować w ten sposób, że członkowie społeczności, której dotyczy przedsięwzięcie, powinni mieć możliwość podniesienia przed właściwymi sądami krajowymi zarzutu naruszenia obowiązku zapobiegania pogarszaniu stanu jednolitej części wód i poprawienia jej stanu, jeżeli to naruszenie dotyczy ich bezpośrednio.