Nie, brak możliwości ustalenia stanu początkowego zagrożonej populacji płazów nie może stanowić podstawy do odmowy wszczęcia postępowania. Ocena zasadności zgłoszenia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku nie polega na ustalaniu stanu początkowego tylko potwierdzenia opisu sytuacji w zgłoszeniu w kontekście ustawowej definicji bezpośredniego zagrożenia szkodą.

Opis sytuacji

Do tutejszego organu wpłynęło zgłoszenie o wystąpieniu bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku, w gatunkach chronionych, w związku z wysoką śmiertelnością płazów migrujących przez drogę wojewódzką.

Komentarz

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z 13.4.2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1862; dalej: ZapSzkodŚrodU) organ ochrony środowiska jest obowiązany przyjąć od każdego zgłoszenie o wystąpieniu bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku. Wymagania co do treści zgłoszenia, określone w art. 24 ust. 3 ZapSzkodŚrodU, są takie same w przypadku zgłaszania wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku jak i szkody. Zgłoszenie powinno zawierać dane zgłaszającego, wskazanie miejsca objętego zgłoszeniem, informacje o czasie wystąpienia sytuacji objętej zgłoszeniem oraz jej opis wskazujący na występowanie bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku (art. 24 ust. 3 pkt. 1‒4 ZapSzkodŚrodU). W miarę możliwości zgłoszenie powinno zawierać dokumentację potwierdzającą wystąpienie bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku i wskazanie odpowiedzialnego podmiotu korzystającego ze środowiska (art. 24 ust. 4 ZapSzkodŚrodU). Zgłoszenie odnosi się więc do sytuacji obecnej, w analizowanym przypadku do stwierdzonej śmiertelności płazów migrujących przez drogę.

Natomiast stan początkowy ma kluczowe znaczenie w ustaleniu, czy wystąpiła szkoda w środowisku. Zgodnie z definicją szkody zawartą w art. 6 pkt 11 ZapSzkodŚrodU, szkodą jest negatywna, mierzalna zmiana stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, oceniona w stosunku do stanu początkowego, która została spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska. Stan początkowy odgrywa więc rolę stanu odniesienia (ale tylko w przypadku szkody a nie zagrożenia jej wystąpieniem). Zdefiniowany w art. 6 pkt 10 ZapSzkodŚrodU stan początkowy jednoznacznie wskazuje, że jest to stan i funkcje środowiska oraz poszczególnych elementów przyrodniczych przed wystąpieniem szkody w środowisku, oszacowane na podstawie dostępnych informacji. Warto zwrócić uwagę na użyte przez ustawodawcę sformułowanie „oszacowanie na podstawie dostępnych informacji” czyli określenie w przybliżeniu, dokonane na podstawie dostępnych informacji, co oznacza, że istotna jest prawidłowa analiza dostępnego materiału dowodowego, aby można było ocenić, czy jest możliwe ustalenie stanu początkowego.

Orzecznictwo

Wywodzona przez organy niemożność ustalenia w sprawie stanu początkowego, tj. stanu populacji płazów na przedmiotowym terenie (abstrahując w tym kontekście od istniejącej możliwości dokonania w tym zakresie odpowiednich szacunków), nie mogła sama w sobie prowadzić do wnioskowania o braku zagrożenia szkodą w środowisku w sytuacji, w której z materiału dowodowego jasno wynika, iż na drodze expressowej (…) występuje wysoka śmiertelność płazów (wyr. WSA w Warszawie z 11.1.2018 r., IV SA/Wa 2434/17).

Potwierdzenie występowania bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku nie polega na ustalaniu stanu początkowego. W ramach weryfikacji zgłoszenia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku należy ocenić jego treść w kontekście ustawowej definicji zawartej w art. 6 pkt 1 ZapSzkodŚrodU, przez stwierdzenie wysokiego prawdopodobieństwa wystąpienia szkody w środowisku w dającej się przewidzieć przyszłości. Podstawę do podejmowania działań prewencyjnych (zapobiegawczych) stanowi w takiej sytuacji wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia szkody w środowisku a nie szkoda oceniana w odniesieniu do stanu początkowego zagrożonej populacji płazów.

Nie można więc uznać, że brak informacji o stanie początkowym populacji płazów czyni zgłoszenie zagrożenia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku nieuzasadnionym, co dawałoby podstawę do odmowy wszczęcia postępowania w sprawie decyzji nakładającej obowiązek podjęcia działań zapobiegawczych.

Orzecznictwo

Z zestawienia regulacji zawartych w ust. 5 i 7 art. 24 ZapSzkodŚrodU wynika, że do wszczęcia postępowania nie wystarczy spełnienie przez podmiot zgłaszający wymogów o charakterze formalnym, ale konieczne jest również stwierdzenie przez organ zasadności zgłoszenia. Oznacza to, że organ przyjmujący zgłoszenie jest zobowiązany do dokonania wstępnej merytorycznej oceny, czy w danej sprawie istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub szkody w środowisku. Dopiero jednoznaczne stwierdzenie braku takiego prawdopodobieństwa upoważnia organ do odmowy wszczęcia postępowania (wyr. WSA w Warszawie z 11.1.2018 r., IV SA/Wa 2434/17).