Opis stanu faktycznego
Wyrokiem Sądu Rejonowego w Ł. z 11.1.2016 r. K.Ś. uznany został za winnego tego, że 18.4.2015 r. w Ł. jechał, jako kierujący pojazdem mechanicznym, samochodem marki VW Passat w ruchu drogowym, znajdując się w stanie nietrzeźwości – 1,17 mg/1 dcm3; 1,18 mg/1dcm3 alkoholu w wydychanym powietrzu, będąc uprzednio prawomocnie skazanym wyrokiem Sądu Rejonowego w B. za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości. Popełnił zatem przestępstwo określone w art. 178a § 4 KK w zw. z art. 178a § 1 KK przy zastosowaniu art. 4 § 1 KK i za to został skazany na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności. Ponadto, orzeczono wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 4 lat.
Wyrok powyższy, w części dotyczącej kary, zaskarżył sam oskarżony wnosząc o warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności. Wyrokiem z 7.6.2016 r. Sąd Okręgowy w L. wyrok sądu meriti utrzymał w mocy.
Kasację od orzeczenia Sądu odwoławczego, na korzyść skazanego, wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich zarzucając w niej rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie prawa karnego procesowego, to jest art. 433 § 1 KPK w zw. z art. 440 KPK, polegające na zaniechaniu dokonania przez Sąd II instancji wszechstronnej kontroli odwoławczej, wskutek czego doszło do utrzymania w mocy rażąco niesprawiedliwego wyroku Sądu I instancji, który zapadł z obrazą przepisu art. 4 § 1 KK przez nieuwzględnienie z urzędu, po myśli znowelizowanego przepisu art. 107 § 4a KK, faktu zatarcia wcześniejszego prawomocnego skazania K.S. za przestępstwo z art. 178a § 1 KK, co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia błędnej kwalifikacji prawnej przypisanego oskarżonemu czynu. Przy tak sformułowanym zarzucie autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy w sprawie K.S. skazanego z art. 178a § 4 KK w zw. z art. 178a § 1 KK, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK 10.5.2018 r., kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść skazanego, od wyroku Sądu Okręgowego w L. z 7.6.2016 r. utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Ł. z 11.1.2016 r., uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w L. w postępowaniu odwoławczym.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego wniesiona w niniejszej sprawie na korzyść skazanego kasacja, mimo nie do końca właściwie zredagowanego zarzutu, jest oczywiście zasadna, co umożliwiło jej uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK.
Trafnie podniesiono w niej rażące naruszenie przez Sąd odwoławczy przepisów art. 433 § 1 KPK w zw. z art. 40 KPK. Zgodnie z treścią pierwszego z nich, w brzmieniu obowiązującym od 15.4.2016 r. (ustawa z 11.3.2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2016 r. poz. 437 ze zm.), sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia, a jeżeli w środku odwoławczym zostały wskazane zarzuty stawiane rozstrzygnięciu, również w granicach podniesionych zarzutów, uwzględniając treść art. 447 § 1-3 KPK, a w zakresie szerszym, w wypadkach wskazanych w art. 435 KPK, art. 439 § 1 KPK, art. 440 KPK, i art. 455 KPK. Z kolei, przepis art. 440 KPK nakłada na sąd II instancji obowiązek szerszego rozpoznania sprawy – niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów – jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe.
Konieczność postąpienia po myśli art. 440 KPK wystąpiła w toku przedmiotowego postępowania. Wprawdzie K.Ś. w sporządzonej osobiście apelacji zaskarżył wyrok sądu a quo wyłącznie w części związanej z rozstrzygnięciem o karze, to jednak poddane kontroli apelacyjnej orzeczenie dotknięte było takimi wadami prawnymi, które czyniły je rażąco niesprawiedliwym.
Oba orzekające w tej sprawie sądy przeoczyły, że warunkiem sine qua non uznania oskarżonego za winnego popełnienia występku z art. 178a § 4 KK jest m.in. wcześniejsze prawomocne skazanie sprawcy za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości.
Zarówno Sąd Rejonowy w Ł., jak i następnie Sąd Okręgowy w L., ustalając, że 18.4.2015 r. K. Ś., prowadząc samochód w stanie nietrzeźwości, był osobą skazaną wcześniej za czyn z art. 178a § 1 KK. opierały się wyłącznie na karcie karnej oskarżonego oraz odpisie wyroku Sądu Rejonowego z 24.8.2010 r., prawomocnego 14.9.2010 r., mocą którego wyżej wymieniony uznany został za winnego przestępstwa z art. 178a § 1 KK, za co skazano go na grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych po 10 zł każda oraz orzeczono środek karny zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres roku. Nie dysponując aktami tej ostatniej sprawy sądy nie uwzględniły w związku z tym tego rodzaju zaszłości jak wykonanie środka karnego 14.9.2011 r. oraz uiszczenie wymierzonej grzywny 31.10.2012 r.
Oczywiste w tym stanie rzeczy było, że w 18.4.2015 r., gdy doszło do czynu objętego następnie wyrokiem Sądu Rejonowego w Ł., K.Ś. nie mógł być traktowany jako osoba wcześniej skazana za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości, bowiem w tym czasie skazanie za występek z art. 178a § 1 KK wyrokiem Sądu Rejonowego w B. – formalnie figurujące w karcie karnej – uległo już zatarciu. Powyższe, związane było z dodaniem do art. 107 KK nowego § 4a, zgodnie z którym w razie skazania na grzywnę zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo przedawnienia jej wykonania. Zmiana powyższa, wprowadzona art. 1 pkt 63 lit. B ustawy z 20.2.2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks Karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 396; dalej jako: ZmKK15), weszła w życie 21.3.2015 r. (art. 29 pkt 1 ZmKK15).
Nie można zgodzić się w tym kontekście z Rzecznikiem Praw Obywatelskich tylko w jednym względzie, gdy w samym zarzucie, jak i w pisemnym uzasadnieniu kasacji wskazuje na konieczność uwzględnienia w takiej sytuacji przez orzekające sądy reguły intertemporalnej określonej w art. 4 § 1 KK, nakazującej stosowanie ustawy względniejszej. Pomijając już nawet kwestię, że zarówno w dacie czynu jak i w dacie orzekania art. 107 § 4a KK już obowiązywał, skarżący przeoczył, że kwestię powyższą w ZmKK15 regulował autonomicznie jej art. 21, który w zakresie przez siebie unormowanym wyłączał stosowanie art. 4 § 1 KK. Zgodnie z tym przepisem do skazań prawomocnymi wyrokami, wydanymi przed dniem wejścia w życie ZmKK15, w przedmiocie zatarcia skazania stosuje się przepisy Kodeksu karnego w brzmieniu nadanym ZmKK15, chyba że okres zatarcia skazania upłynął przed dniem jej wejścia. Jeżeli jednak według przepisów Kodeksu karnego, w brzmieniu nadanym ZmKK15, okres zatarcia skazania upłynąłby przed dniem jej wejścia w życie, zatarcie skazania następuje z dniem wejścia w życie ustawy z 20.2.2015 r., tj. 21.3.2015 r. I właśnie ten ostatni wypadek ma zastosowanie w przedmiotowej sprawie, ponieważ zgodnie z nowym art. 107 § 4a KK, zatarcie skazania w sprawie objętej wyrokiem Sądu Rejonowego w B., wobec wykonania 14.9.2011 r. środka karnego, a następnie 31.10.2012 r. grzywny, nastąpiłoby 31.10.2013 r. Tym samym zatarcie powyższego skazania miało miejsce 21.3.2015 r., tj. w dniu wejścia w życie art. 107 § 4a KK o treści nadanej ZmKK15.
Trafność wskazanego w kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich zarzutu rażącego naruszenia prawa procesowego, a w konsekwencji również błędnych ustaleń prowadzących do niewłaściwej subsumpcji zachowania oskarżonego pod przepis art. 178a § 4 KK, skutkowało uchyleniem w całości zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w L. i przekazaniem sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Procedując powtórnie sąd ad quem rozpozna apelację K.S., uwzględniając zawarte w niniejszym uzasadnieniu zapatrywania prawne Sądu Najwyższego.
