Głównymi celami, jakie ma zrealizować projektowana nowelizacja są:

1) rozwój szkolnictwa odpowiadającego potrzebom poszczególnych branż,

2) zwiększenie wpływu pracodawców, firm oraz organizacji zrzeszających przedsiębiorstwa na funkcjonowanie kształcenia zawodowego,

3) promocja szkolnictwa branżowego wśród uczniów i ich rodziców.

Ponadto, jednostki samorządu terytorialnego miałyby otrzymać zwiększoną subwencję oświatową na szkoły kształcące w zawodach, na które jest wyższe zapotrzebowanie na rynku pracy – wskazane w prognozie zapotrzebowania na pracowników w zawodach szkolnictwa branżowego. Prognozę będzie ogłaszać minister właściwy ds. oświaty i wychowania w drodze obwieszczenia i będzie ona uwzględniać dane Instytutu Badań Edukacyjnych.

Zmiana warunków wprowadzania zawodów do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego

W obecnym stanie prawnym obowiązując dwie odrębne delegacje ustawowe, na podstawie których określana jest odpowiednio klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego oraz podstawa programowa kształcenia w zawodach. Projekt przewiduje wprowadzenie jednej delegacji do określania rozporządzenia, które określałoby zarówno klasyfikację zawodów, jak i podstawę programową dla danego zawodu. Rozwiązanie to ma przyspieszyć wprowadzanie nauczania w danym zawodzie – obecnie bowiem zdarza się, że pomimo wprowadzenia nowego zawodu do klasyfikacji, podmioty zainteresowane kształceniem muszą często czekać na wprowadzenie podstawy programowej kształcenia w tym zawodzie. Nowe rozporządzenie miałoby wejść w życie już 1.9.2019 r.

Zmiana zasad uruchamiania przez szkołę kształcenia w danym zawodzie

W aktualnym stanie prawnym dyrektor szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe, w porozumieniu z organem prowadzącym, ustala zawody, w których kształci szkoła, po zasięgnięciu opinii powiatowej i wojewódzkiej rady rynku pracy – co do zgodności z potrzebami rynku pracy. Opinie te, często sprzeczne ze sobą, nie są wiążące oraz są wydawane bezterminowo. Projektowana nowelizacja zakłada zmianę sposobu opiniowania. Po zmianach:

1) dyrektor szkoły miałby obowiązek zasięgania opinii tylko wojewódzkiej rady rynku pracy. W przypadku wydawania opinii marszałek województwa powinien zapraszać do udziału w posiedzeniach rady przedstawicieli pracodawców, organizacji pracodawców, samorządu gospodarczego, innej organizacji gospodarczej, stowarzyszenia lub samorządu zawodowego lub sektorowej rady do spraw kompetencji właściwych dla opiniowanego zawodu, dyrektora szkoły występującej z wnioskiem oraz przedstawiciela kuratora oświaty,

2) wojewódzka rada rynku pracy, przed wydaniem opinii o uruchomieniu kształcenia w nowym zawodzie, będzie mogła zasięgać opinii powiatowej rady rynku pracy,

3) opinia wydawana przez wojewódzką radę rynku pracy będzie uwzględniała prognozę zapotrzebowania na pracowników w zawodach szkolnictwa branżowego na krajowym i wojewódzkim rynku pracy (prognoza będzie określana przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania).

Zwiększenie udziału pracodawców w kształceniu zawodowym

W założeniu twórców projektu nowelizacji nowe szkolnictwo branżowe ma bazować przede wszystkim na współpracy z pracodawcami. Planowane jest dodanie w art. 3 ustawy z 14.12.2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 996 ze zm., dalej: PrOśw) nowego ust. 1a, w którym określone zostanie, że system oświaty w zakresie kształcenia zawodowego wspierają także pracodawcy, organizacje pracodawców, samorządy gospodarcze lub inne organizacje gospodarcze, stowarzyszenia lub samorządy zawodowe oraz sektorowe rady do spraw kompetencji.

Planowane jest również dodanie nowego przepisu, który zobowiązywałby dyrektora szkoły do nawiązania współpracy z pracodawcą właściwym dla zawodu i branży, przed wprowadzeniem nowego zawodu do kształcenia w szkole. Współpraca taka byłaby realizowana w ramach umowy, porozumienia lub listu intencyjnego i będzie mogła polegać w szczególności na:

1) tworzeniu klas patronackich,

2) przygotowywaniu propozycji programu nauczania dla zawodu przez pracodawcę

3) realizacji kształcenia zawodowego, w tym praktycznej nauki zawodu, we współpracy z pracodawcą,

4) wyposażeniu warsztatów lub pracowni szkolnych,

5) organizacji egzaminów zawodowych,

6) doskonaleniu nauczycieli kształcenia zawodowego,

7) realizacji doradztwa zawodowego i promocji kształcenia zawodowego.

Branżowe szkoły II stopnia

Projekt nowelizacji definiuje szkoły prowadzące kształcenie zawodowe jako szkoły prowadzące kształcenie zawodowe w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego, do których są przyjmowane:

1) w przypadku 5-letniego technikum i 3-letniej branżowej szkoły I stopnia – osoby niepełnoletnie oraz dzieci i młodzież objęte kształceniem specjalnym,

2) w przypadku branżowej szkoły II stopnia i szkoły policealnej – osoby niepełnoletnie oraz osoby pełnoletnie.

Przy czym kształcenie w branżowej szkole II stopnia będzie mogło odbywać się w formie dziennej, stacjonarnej lub zaocznej. Kształcenie w tej szkole ma się odbywać dwutorowo, z podziałem na kształcenie ogólne uczniów zgodnie z ramowym planem nauczania dla branżowej szkoły II stopnia, a kształcenie zawodowe będzie odbywać się na kwalifikacyjnych kursach zawodowych.

Szkoły policealne

Projekt nowelizacji zakłada, że szkoły policealne będą funkcjonowały bez podziału na szkołę dla młodzieży i szkołę dla dorosłych, lecz jako szkoła, w której kształcenie, w zależności od zawodu, będzie mogło być prowadzone w formie dziennej, stacjonarnej lub zaocznej. Do szkoły byłyby przyjmowane osoby posiadające wykształcenie co najmniej średnie lub średnie branżowe. W szkole policealnej byłoby prowadzone kształcenie w tych zawodach, które w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego nie będą przypisane do kształcenia w technikum.

Wprowadzenie krótszych form kursowych

Nowelizacja zakłada wprowadzenie nowych pozaszkolnych form kształcenia ustawicznego – poza kwalifikacyjnymi kursami zawodowymi. Projekt zakłada, że kształcenie ustawiczne byłoby realizowane także w formie kursu umiejętności zawodowych, kursu kompetencji ogólnych, turnusu dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników oraz innego kursu, umożliwiającego uzyskiwanie i uzupełnianie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Wszystkie powyższe formy kształcenia będą mogły być również prowadzone przez publiczne i niepubliczne placówki kształcenia ustawicznego oraz centra kształcenia zawodowego.

Obowiązek utworzenia przez JST prowadzącą szkołę zawodową wydzielonego rachunku

Projekt nowelizacji zakłada wprowadzenie w art. 29 PrOśw obowiązku dla organu stanowiącego JST do utworzenia, na wniosek dyrektora szkoły lub placówki prowadzącej kształcenie zawodowe, wydzielonego rachunku, o którym mowa jest w art. 223 ustawy z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2077 ze zm.). Dochody na rachunku byłyby gromadzone:

1) ze spadków, zapisów i darowizn przekazywanych na cele kształcenia zawodowego w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej,

2) z działalności wykraczającej poza zakres działalności podstawowej, określonej w statucie, polegającej m.in. na świadczeniu usług w ramach kształcenia zawodowego.

Środki z rachunku mogłyby zostać przeznaczone na sfinansowanie wydatków bieżących, na cele kształcenia zawodowego realizowanego przez szkoły lub placówki prowadzące kształcenie w zawodach. Przy czym dochody z rachunku nie będą mogły zostać wykorzystane na finansowanie wynagrodzeń osobowych, z wyjątkiem wynagrodzeń nauczycieli prowadzących zajęcia na kursach umiejętności zawodowych.

Obowiązek przystępowania do egzaminów zawodowych

Projektowana nowelizacja zakłada wprowadzenie, od 1.9.2019 r., obowiązku przystępowania uczniów szkół prowadzących kształcenie zawodowe odpowiednio do egzaminu zawodowego przeprowadzanego przez OKE albo do egzaminu czeladniczego przeprowadzanego przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych. Obowiązek przystąpienia do egzaminu zawodowego byłby warunkiem ukończenia szkoły lub promocji do następnej klasy – po spełnieniu pozostałych, dotychczasowych warunków określonych w przepisach prawa oświatowego.

Ujednolicenie pensum nauczycieli praktycznej nauki zawodu

W obecnym stanie prawnym nauczyciel kształcenia zawodowego wykonują swoje obowiązki:

1) w ramach pensum 18 godzin tygodniowo – nauczyciele przedmiotów teoretycznych w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe i na kwalifikacyjnych kursach zawodowych,

2) w ramach pensum 22 godzin tygodniowo – nauczyciele praktycznej nauki zawodu we wszystkich typach szkół i na kwalifikacyjnych kursach zawodowych.

W praktyce część nauczycieli prowadzących kształcenie zawodowe praktyczne w pracowniach szkolnych ma pensum 18 godzin, a nauczyciele prowadzący kształcenie zawodowe praktyczne w warsztatach szkolnych mają pensum 22 godziny. Nowelizacja zakłada, aby nauczycieli praktycznej nauki zawodu we wszystkich typach szkół i na kwalifikacyjnych kursach zawodowych obowiązywał tygodniowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych w wymiarze 20 godzin.

Szkolnictwo niepubliczne

Istotna zmiana dotyczy szkolnictwa niepublicznego. W obecnym stanie prawnym oprócz niepublicznych szkół z uprawnieniami szkół publicznych mogą funkcjonować niepubliczne szkoły, które takich uprawnień nie posiadają (za wyjątkiem szkół podstawowych). W rezultacie, osoba kształcąca się w szkole niepublicznej, która nie posiada uprawnień szkoły publicznej, po ukończeniu kształcenia w tej szkole nie może otrzymać żadnego dokumentu poświadczającego uzyskanie określonego w przepisach poziomu wykształcenia ani kwalifikacji zawodowych. Z tego względu projekt nowelizacji zakłada, że w systemie oświaty będą mogły funkcjonować wyłącznie szkoły publiczne oraz szkoły niepubliczne z uprawnieniami szkół publicznych (rozwiązanie to nie będzie dotyczyło szkół artystycznych). Tym samym warunkiem wpisania szkoły niepublicznej do ewidencji szkół niepublicznych będzie konieczność przedstawienia pozytywnej opinii kuratora oświaty o spełnianiu wymagań stawianych szkołom niepublicznym w celu uzyskania uprawnień szkoły publicznej.

Pozostałe zmiany

Co istotne, projektowana nowelizacja zakłada wprowadzenie zmian nie tylko w obszarze szkolnictwa zawodowego, czy wyłącznie w ramach PrOśw. Zmiana mają objąć również inne regulacje, a także akty prawne. Projekt nowelizacji zakłada przykładowo:

1) zapewnienie warunków umożliwiających realizację opieki stomatologicznej, poprzez wskazanie podmiotów realizujących świadczenia gwarantowane z zakresu leczenia stomatologicznego,

2) wprowadzenie obowiązku zapewnienia przez szkołę podstawową uczniom pomieszczeń umożliwiających bezpieczne spożycie posiłków podczas zajęć w szkole oraz jednego gorącego posiłku w trakcie dnia,

3) rozszerzenie programu wychowawczo-profilaktycznego o coroczną diagnozę potrzeb rozwojowych uczniów,

4) doprecyzowanie zasad opiniowania arkuszy organizacji szkoły przez zakładowe organizacje związkowe,

5) zdefiniowanie pojęcia „najbliższa szkoła” w kontekście zapewnienia przez gminę bezpłatnego dowozu dzieci i młodzieży niepełnosprawnej,

6) zobowiązanie niepublicznych przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek do stosowania przepisów dotyczących zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz organizowania indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży określonych dla publicznych jednostek systemu oświaty,

7) określenie tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli przedszkolnych pracujących z grupami obejmującymi dzieci 6-letnie oraz dzieci młodsze,

8) zmianę wymogu posiadania wyróżniającej oceny pracy na ocenę bardzo dobrą, w przypadku ubiegania się przez dyrektora szkoły o stopień nauczyciela dyplomowanego,

9) doprecyzowanie kwestii dotyczącej prawa do urlopu wypoczynkowego w wymiarze proporcjonalnym do przepracowanego okresu – w przypadku dyrektorów i wicedyrektorów szkół, nauczycieli pełniących inne stanowisko kierownicze w szkole, a także nauczycieli, którzy przez okres co najmniej 10 miesięcy pełnili obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze,

10) doprecyzowanie kwestii dotyczącej terminu wydania przez dyrektora szkoły skierowania na badania lekarskie przeprowadzane przez uprawnionego lekarza.