Nowe rozwiązania są zapisane w art. 61 rządowego projektu ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary i zmianie niektórych ustaw (dalej: projekt), który nadaje nowe brzmienie art. 4772 ustawy z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.; dalej: KPC) i dodaje nowy art. 755 1 do tego aktu prawnego. Jest to rządowa propozycja, której celem jest dostosowanie uprawnień do realiów czasu trwania procesów w sprawach o uznanie wypowiedzenia umowy za bezskuteczne lub przywrócenie do pracy i zabezpieczenie roszczeń pracowników korzystających z ochrony przed zwolnieniem. Przewlekłość postępowań wyklucza korzystanie z obecnej wersji wymienionej regulacji. Dotyczy to także pracowników chronionych. Stąd pomysł, aby dać im możliwość zabezpieczenia roszczeń.

Uprawnienie dla wszystkich

Dziś art. 4772 § 2 KPC pozwala sądowi – na wniosek pracownika – zobowiązać pracodawcę do dalszego zatrudnienia zwolnionego tylko w przypadku uznania wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne. W uzasadnieniu do projektu słusznie zaznaczono, że ten przepis jest martwy. Długość trwania postępowania sądowego w pierwszej instancji w sprawach o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne znacznie przekracza okres wypowiedzenia. W efekcie wyrok zapada długo po upływie wypowiedzenia, a uprawnienie do dalszego zatrudnienia pozostaje jedynie na papierze.

W związku z powyższym rząd proponuje rozszerzenie prawa pracownika do dalszego zatrudnienia również na sprawy o przywrócenie do pracy. Zatem każdy pracownik, który stracił pracę w wyniku wypowiedzenia, będzie mógł:

– żądać uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy,

– złożyć wniosek do sądu o dalsze zatrudnienie do czasu prawomocnego rozpoznania sprawy w obu wskazanych przypadkach.

Jeśli sąd pierwszej instancji uzna zasadność roszczeń i wniosku pracownika, wówczas w wyroku nałoży także na pracodawcę obowiązek ponownego przyjęcia tej osoby do pracy na okres do dnia, w którym postępowanie zakończy się prawomocnym orzeczeniem.

Prawa dla chronionych

Dotychczas pracownik podlegający szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia, który został zwolniony w trybie wypowiedzenia, może korzystać z prawa do dalszego zatrudnienia jedynie na warunkach przewidzianych w art. 4772 § 2 KPC. Dochodzenie przed sądem gwarancji ochrony jest więc tak samo iluzoryczne, jak we wszystkich innych procesach z powodu czasu ich trwania w pierwszej instancji. Ma to odmienić możliwość zabezpieczenia roszczeń na każdym etapie postępowania sądowego zapisana w projektowanym art. 755 1 KPC.

Pracownikowi chronionemu, który będzie dochodził roszczenia o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenie stosunku pracy lub o przywrócenie do pracy, ma przysługiwać uprawnienie do złożenia wniosku do sądu – na każdym etapie postępowania – o udzielenie zabezpieczenia poprzez nakazanie dalszego zatrudniania go przez pracodawcę do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Do pozytywnego rozpatrzenia takiej prośby wystarczy, żeby roszczenie zostało uprawdopodobnione. Sąd będzie mógł odmówić udzielenia zabezpieczenia wyłącznie wtedy, gdy roszczenie będzie mało prawdopodobne. Gdy tak się nie stanie, sąd nada klauzulę wykonalności i z urzędu doręczy swoje postanowienie.

Pracodawca, na którego spadnie obowiązek zatrudnienia chronionego pracownika nie będzie na zupełnie straconej pozycji. Jeśli wykaże wysokie prawdopodobieństwo bezzasadności roszczenia, sąd uchyli postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia.

Etap prac legislacyjnych

Projekt miałby zastąpić ustawę z 2002 r. Obecnie jest na etapie opiniowania. Po przejściu pełnej ścieżki rządowej i parlamentarnej, ma wejść w życie po 3 miesiącach od publikacji.

Kto korzysta z ochrony

Prawie 40 grup pracowniczych jest objętych ochroną przed utratą zatrudnienia za wypowiedzeniem bez niego (łącznie albo tylko pierwszy tryb). Ustawodawca zaproponował wyposażenie ich w prawo zabezpieczenia roszczeń w postaci dalszego zatrudnienia głównie z myślą o związkowcach, ale skorzystają z niego także m.in.: kobiety w ciąży i pracownicy na urlopach związanych z rodzicielstwem, czy osoby pełniące funkcję społecznego inspektora pracy oraz członka rady pracowniczej.