Komisja Europejska w opinii z 8.3.2019 r. skierowanej do Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wskazała, że zarówno przepisy ustawy z 3.10.2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 283 ze zm.; dalej: ŚrodInfU), jak i przepisy niektórych innych ustaw, stanowiących podstawy prawne do wydawania zezwoleń inwestycyjnych dotyczących przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, są niezgodne z postanowieniami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/92/UE w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko (dalej: dyrektywa EIA), w zakresie art. 11 ust. 1 i 3, tj. regulacji dotyczących dostępu zainteresowanej społeczności do wymiaru sprawiedliwości.

Wprowadzenie

Jedynym rozwiązaniem, które spowoduje osiągnięcie zamierzonego celu prawidłowej transpozycji dyrektywy EIA jest zmiana legislacyjna.

Projekt ma na celu zapewnienie możliwie pełnego dostępu zainteresowanej społeczności do wymiaru sprawiedliwości w procesie inwestycyjnym prowadzonym dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko przez wprowadzenie do ŚrodInfU dwóch nowych rozwiązań i odpowiednią modyfikację przepisów ustaw regulujących wydawanie decyzji inwestycyjnych.

W ocenie projektodawcy wprowadzenie do ŚrodInfU ogólnych norm w celu prawidłowej transpozycji dyrektywy EIA z zachowaniem zasad i procedur niezwiązanych z dyrektywą EIA określonych w pozostałych ustawach dotyczących procesu inwestycyjnego, będzie najefektywniejszym i najlepszym rozwiązaniem zapewniającym spójność krajowych norm prawnych. Proponowane normy będą miały zastosowanie bez względu na regulacje poszczególnych ustaw, w tym specustaw, dotyczących wydawania i skarżenia zezwoleń inwestycyjnych, i będą miały zastosowanie wprost do decyzji środowiskowej lub do decyzji inwestycyjnej w zakresie jej zgodności z decyzją środowiskową.

Wprowadzane rozwiązania nie pozbawią możliwości korzystania z obowiązujących aktualnie rozwiązań prawnych, tj. wnoszenia o wstrzymanie wykonania decyzji środowiskowej na podstawie art. 61 § 3 ustawy z 30.8.2002 r. ‒ Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm.; dalej: PostAdmU) w przypadku, gdy decyzja może być wykonana bezpośrednio (brak konieczności uzyskania decyzji inwestycyjnej, uprawnienie do przeprowadzenia prac przygotowawczych zgodnie z art. 82a ŚrodInfU), a także możliwości wnoszenia odwołania i skargi do sądu w pełnym zakresie przez strony postępowania i organizacje ekologiczne uczestniczące na prawach stron w oparciu o istniejące przepisy.

Zastosowanie środków tymczasowych w postępowaniu inwestycyjnym

W celu zapewnienia zainteresowanej społeczności uprawnienia do ubiegania się o zastosowanie środka tymczasowego, projekt zakłada ustanowienie szczególnej przesłanki, dającej wojewódzkim sądom administracyjnym podstawę do wstrzymania na wniosek skarżącego decyzji środowiskowej. Z uwagi na, co do zasady, brak przymiotu wykonalności decyzji środowiskowej, przesłanka ta ma charakter wyłącznie proceduralny – uprawdopodobnienie, że jest ona dotknięta jedną z wad wymienionych w art. 145 § 1 PostAdmU będzie stanowiło lex specialis względem przesłanki wskazanej w art. 61 § 3 PostAdmU. Wstrzymanie wykonania decyzji środowiskowej będzie skutkowało koniecznością zawieszenia postępowania w sprawie decyzji inwestycyjnej. Dlatego rozstrzygnięcie przez sąd tej kwestii w jak najkrótszym terminie jest istotne dla dalszego procesu wydawania decyzji inwestycyjnej. Wobec powyższego projekt przewiduje obowiązek rozstrzygnięcia przez sąd administracyjny wniosku w sprawie wstrzymania decyzji środowiskowej w terminie miesięcznym. Wystąpienie przez skarżącego z wnioskiem o wstrzymanie wykonania decyzji będzie możliwe jedynie wraz ze złożeniem skargi do sądu. Projekt zakłada, że możliwość wnoszenia o wstrzymanie wykonania decyzji środowiskowej będzie przysługiwać wszystkim podmiotom aktualnie mającym uprawnienie do złożenia skargi do sądu administracyjnego (stronom, uczestnikom na prawach stron, organizacjom społecznym i ekologicznym).

Niezgodność decyzji inwestycyjnej z postanowieniami decyzji środowiskowej

W celu umożliwienia zainteresowanej społeczności udziału w postępowaniach dotyczących przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko na wszystkich etapach tego procesu, również w ramach wydawania decyzji wymienionych w katalogu zawartym w art. 72 ust. 1 ŚrodInfU, projekt przewiduje rozwiązania, które zapewnią organizacjom społecznym, na określonych warunkach, prawo do wnoszenia odwołań od decyzji inwestycyjnych, a w następnej kolejności – skarg do wojewódzkich sądów administracyjnych na takie decyzje w zakresie ich niezgodności z decyzją środowiskową.

Projekt określi, zgodnie z art. 1 ust. 2 lit. e dyrektywy EIA, jakie warunki musi spełniać dana organizacja społeczna, aby przysługiwało jej prawo wniesienia odwołania. W tym celu projektodawca przewiduje wprowadzenie warunków analogicznych do warunków, jakie obecnie muszą spełniać organizacje ekologiczne, które chcą uczestniczyć w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa (art. 44 ŚrodInfU). Zgodnie z dyrektywą EIA zakres zaskarżenia decyzji inwestycyjnej przez organizacje ekologiczne będzie obejmował jedynie tę część decyzji, która odnosi się do postanowień zawartych w decyzji środowiskowej.

Uprawnienie organizacji ekologicznych do kontroli decyzji inwestycyjnych w zakresie ich zgodności z postanowieniami decyzji środowiskowej rozciągać się będzie również na etap kontroli sądowej, co jest konsekwencją przyznanych im uprawnień do wnoszenia odwołań.

W przypadkach, w których przepisy dotyczące decyzji inwestycyjnych nie nakładają obowiązku zawiadamiania o ich wydaniu przez publiczne obwieszczenie (np. art. 49 ustawy z 14.6.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego [t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 256 ze zm.]) nie ma zastosowania ze względu na brak wymaganej liczby stron), organizacje ekologiczne będą zawiadamiane o wydaniu tych decyzji przez podanie do publicznej wiadomości informacji o wydanej decyzji, w sposób, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 11 lit. a ŚrodInfU. Przepis art. 72 ust. 6 ŚrodInfU w obecnie obowiązującym brzmieniu wymaga, aby organ właściwy do wydania decyzji inwestycyjnych dotyczących przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, podawał do publicznej wiadomości informacje o wydanej decyzji i o możliwościach zapoznania się z jej treścią oraz z dokumentacją sprawy w sposób określony w art. 3 ust. 1 pkt 11 ŚrodInfU. Wykonanie tego obowiązku jest niezależne od obowiązku doręczania stronom decyzji inwestycyjnych i sposobu zawiadamiania o ich wydaniu. Projekt zakłada uszczegółowienie sposobu i terminu podania do publicznej wiadomości informacji o wydanej decyzji, tak, aby udostępnienie tej informacji w Biuletynie Informacji Publicznej w określonym terminie rodziło skutek domniemanego doręczenia tej decyzji organizacjom ekologicznym i umożliwiało im złożenie odwołania w przysługującym im terminie. Termin ten będzie wynosił standardowo 14 dni.

Projekt ustawy wprowadza zmiany do ustaw wymienionych w katalogu zawartym w art. 72 ust. 1 ŚrodInfU, w celu wskazania, że do postępowań w sprawie wydania decyzji inwestycyjnych dla przedsięwzięć poprzedzanych decyzją środowiskową należy stosować odpowiednio art. 86f ŚrodInfU, który określa wymogi dla organizacji ekologicznych w sprawie takich odwołań. Powyższe ma zapewnić jednolitą procedurę odwołań od decyzji inwestycyjnych wnoszonych przez organizacje ekologiczne i wyeliminować wątpliwości związane ze stosowaniem różnych reguł dotyczących uprawnień do inicjowania postępowań odwoławczych i sądowych.

Planowany termin przyjęcia projektu przez RM ‒ I kwartał 2020 r.

Źródło: BIP RM