Żaden przepis ustawowy nie przyznaje wójtom, burmistrzom, prezydentom miast kompetencji do stanowienia przepisów w zakresie regulaminów cmentarzy komunalnych. Kompetencje w tym zakresie ma rada gminy. Tak stwierdził WSA w Poznaniu (wyr. z 18.12.2019 r., IV SA/Po 843/19).

Stan faktyczny

Skargę do WSA wniesiono na zarządzenie prezydenta miasta zatwierdzające regulamin cmentarza komunalnego. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu skupił się w tej sprawie na tym, jakiej rangi aktem jest regulamin cmentarza komunalnego zatwierdzony zaskarżonym zarządzeniem prezydenta miasta.

Orzeczenie sądu wojewódzkiego

Wojewódzki Sąd Administracyjny zwrócił uwagę, że po pierwsze, z regulaminu wynika, że nie jest to regulamin świadczenia usług określonego rodzaju (w szczególności „usług cmentarnych”), nie ma w nim mowy o świadczeniu jakichkolwiek usług, lecz o właściwym sposobie korzystania z obiektu cmentarnego, tj. o pożądanym sposobie zachowania się osób odwiedzających cmentarz (wstępujących na jego teren).

Po drugie, z art. 13 ustawy z 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 712; dalej: GospKomU), spółka komunalna określa w regulaminie zasady korzystania ze świadczonych przez nią usług publicznych, a także obowiązki spółki wobec odbiorców usług. Regulamin oraz jego zmiany obowiązują na obszarze JST po zatwierdzeniu przez organy wykonawcze tych jednostek. W omawianym przypadku w regulaminie wskazuje się, co prawda, konkretną spółkę komunalną, ale nie jako usługodawcę, lecz „właściciela cmentarza”, w dodatku – co tu najistotniejsze – bez wyszczególnienia jakichkolwiek obowiązków, które obciążałyby spółkę wobec odbiorców usług (usług, które w żaden sposób w regulaminie nie zostały określone, wymienione, ani scharakteryzowane).

Po trzecie, regulamin zawiera grupę zapisów, które można określić zbiorczym mianem „zasad korzystania z obiektów i urządzeń cmentarnych”.

Ważne

Na tej podstawie WSA w Poznaniu stwierdził, że postanowienia omawianego regulaminu adresowane są do nieograniczonego kręgu osób odwiedzających cmentarz i dotyczą nieograniczonej liczby powtarzalnych sytuacji. Mają więc charakter generalny i abstrakcyjny. Regulamin zatwierdzony przez prezydenta miasta jest więc w istocie aktem normatywnym zawierającym normy o charakterze generalnym i abstrakcyjnym, co wyczerpuje definicję aktu prawa miejscowego.

Sąd przypomniał, że charakter normatywny aktu oznacza bowiem, że akt taki wyznacza adresatom pewien sposób zachowania się. Z kolei generalny charakter mają te normy, które określają adresata poprzez wskazanie cech, nie zaś poprzez wymienienie z imienia (nazwy). Generalny charakter może też dotyczyć odniesienia do nazw instytucji, władz publicznych, a więc do nazw generalnych szczególnego rodzaju. Abstrakcyjność normy wyraża się natomiast w tym, że nakazywane, zakazywane albo dozwolone postępowanie ma mieć miejsce w pewnych, z reguły powtarzalnych okolicznościach, nie zaś w jednej konkretnej sytuacji. Ponadto, akty prawa miejscowego mają charakter powszechny. Adresatami tych aktów mogą być zarówno wszystkie podmioty, jak też niektóre ich kategorie. Oznacza to, że w omawianym przypadku mamy do czynienia z aktem prawa miejscowego, a nie z regulaminem spółki komunalnej, o którym mowa w art. 13 GospKomU.

W związku z tym trzeba odwołać się do przepisów ustawy z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 505 ze zm.; dalej: SamGminU). Zgodnie z art. 40 ust. 1 i 2 SamGminU, na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy. Na podstawie SamGminU organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego w zakresie:

  • wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych;
  • organizacji urzędów i instytucji gminnych;
  • zasad zarządu mieniem gminy;
  • zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

Akty prawa miejscowego ustanawia rada gminy w formie uchwały (art. 41 ust. 1 SamGminU). A zatem, w omawianym przypadku regulamin cmentarza komunalnego w tej treści powinna uchwalić rada gminy (rada miasta), a nie organ wykonawczy gminy, czyli w tym przypadku prezydent miasta.