Wydatki poniesione na opłaty sądowe stanowią koszty pozostałej działalności operacyjnej. Na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych stanowią one koszty pośrednie, które mogą zostać uznane za koszty uzyskania przychodów. Datą potrącalności kosztów pośrednich jest dzień poniesienia wydatku.
Ustawa o rachunkowości
Koszty ponoszone w związku z wystąpieniem jednostki do sądu obciążają pozostałe koszty operacyjne, co wynika z charakteru tych kosztów (art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy o rachunkowości). Koszty te są pośrednio związane z działalnością operacyjną jednostki i ujmowane są w ewidencji księgowej w momencie ich poniesienia. W sprawozdaniu finansowym (w bilansie) poniesione opłaty sądowe podlegają wykazaniu w pozycji „Inne koszty operacyjne”.
W przypadku wygranej i zwrotu poniesionych kosztów przez stronę pozwaną, wpływ środków pieniężnych podlega ujęciu na dobro pozostałych przychodów operacyjnych.
Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych
Zakwalifikowanie poniesionej opłaty od pozwu do kosztów uzyskania przychodów zależne jest od spełnienia wymogów określonych art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: PDOPrU), tj. potwierdzenia, że koszty poniesione zostały w celu osiągnięcia przychodów lub w celu zachowania, albo zabezpieczenia źródła przychodów i nie zostały one wymienione w art. 16 ust. 1 PDOPrU.
Tym samym, istotne jest wykazanie celowości poniesionego wydatku poprzez np. zabezpieczenie źródła przychodów przed uszczupleniem (zmniejszeniem) lub utrzymanie źródła przychodów na niezmienionym poziomie. W pytaniu nie wskazano dokładnie przedmiotu sporu, ale zakładając, że właśnie taki jest cel skierowania sprawy do sądu, tj. ochrona interesów (w tym przychodów) jednostki, to nie ma przeciwskazań dla uznania potrącalności poniesionego wydatku. Ponadto, opłaty sądowe nie zostały wykluczone w art. 16 ust. 1 PDOPrU, zatem odpowiedź jest pozytywna.
Podobna sytuacja była przedmiotem interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 5.3.2021 r. (0111-KDIB2-1.4010.504.2020.1.BJ). Natomiast zgodnie ze stanowiskiem, jakie zostało wyrażone przez Dyrektora KIS w interpretacji indywidualnej z 22.8.2017 r. (0111-KDIB1-2.4010.200.2017.2.MM):
Wydatki ponoszone w procesach sądowych pozostają w związku z całokształtem prowadzonej działalności, ponieważ zostały poniesione w celu ochrony interesów jednostki. Każdy przypadek ponoszonych kosztów sądowych należy rozpatrywać indywidualnie pod kątem możliwości zaliczenia wydatku z tego tytułu do kosztów uzyskania przychodów, biorąc pod uwagę szczegóły danej sprawy i przesłanki jakimi kierowała się Spółka, a także pozywający.
Zatem, choć koszty sądowe nie zostały wymienione w art. 16 ust. 1 PDOPrU, to wskazana jest każdorazowa analiza spełnienia przesłanek określonych w art. 15 ust. 1 PDOPrU, celem podjęcia decyzji o ich potrącalności. W przypadku założenia sprawy sądowej o zapłatę (jak wskazano w pytaniu), dbałość o interes spółki nie ulega wątpliwości.
Przeszkodą w zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów poniesionej opłaty sądowej może być wpływ stopnia przyczynienia się podatnika (poprzez np. niedochowanie należytej staranności) do zdarzenia, które jest podstawą sporu sądowego. W tym zakresie fiskus wypowiedział się w interpretacji indywidualnej z 20.2.2024 r. (0111-KDIB1-2.4010.692.2023.1.END) oraz z 29.6.2023 r. (0112-KDIL2-2.4011.461.2023.1.KP).
Ewentualna przegrana założonej kontrahentowi sprawy sądowej nie zmienia prawa podatnika do uznania poniesionych opłat sądowych za koszty uzyskania przychodów, co potwierdza interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 28.6.2023 r. (0114-KDIP2-2.4010.231.2023.1.SP).
Z kolei w interpretacji indywidualnej z 19.4.2011 r. (IBPBI/2/423-121/11/AP) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach wskazał, że koszty te wobec braku ich powiązania z konkretnym przychodem, stanowią koszty pośrednie i potrącalne są w dacie poniesienia. Choć przytoczona interpretacja dotyczyła ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to nie ma przesłanek, aby odrzucić zasadność argumentów w obszarze działania ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Ponieważ ta interpretacja dotyczyła przegranej sprawy sądowej, to wskazano również, że koszty poniesione na zachowanie źródła przychodu to koszty, które poniesione zostały aby przychody z danego źródła w dalszym ciągu uzyskiwano oraz aby takie źródło dalej istniało. Innymi słowy – stanowią one koszty ochrony interesów jednostki. Powyższa charakterystyka najpewniej ma zastosowanie również w stosunku do sytuacji wystąpienia do sądu o zapłatę, czego dotyczy pytanie.
Konkludując w zakresie pytania o moment potrącalności poniesionych kosztów, właściwą jest data poniesienia wydatku z racji braku powiązania wydatku z konkretnym przychodem, co wskazuje na traktowanie poniesionej opłaty sądowej jako kosztu pośredniego zdefiniowanego w art. 15 ust. 4d PDOPrU.
