Z dniem 1.1.2025 r. wejdą w życie przepisy ustawy z 8.11.2024 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r., poz. 1721; dalej: ustawa nowelizująca). Zasadniczym celem ustawy jest implementacja dyrektywy Rady (UE) 2020/285 i dyrektywy Rady (UE) 2022/542. Zmiany mają na celu umożliwienie stosowania zwolnienia podmiotowego z VAT w państwach członkowskich, które wprowadziły u siebie procedurę szczególną dla małych przedsiębiorstw, przez podatników posiadających siedzibę działalności gospodarczej w innych państwach członkowskich, w których VAT jest należny (dalej: procedura SME). Ponadto, uszczegółowiono reguły ustalania miejsca świadczenia niektórych usług, co ma bardziej precyzyjne odzwierciedlać zasady opodatkowania usług VAT w miejscu rzeczywistej konsumpcji usług.
Mały przedsiębiorca z siedzibą poza Polską na terenie UE
Obecnie podatnicy nieposiadający siedziby działalności gospodarczej w Polsce rozliczają VAT od pierwszej sprzedaży dokonanej na terytorium kraju (Polski). Od przyszłego roku w tym zakresie będą zmiany. Będą mogli skorzystać, po spełnieniu określonych warunków, ze zwolnienia podmiotowego w Polsce. Na podstawie dodanego art. 113a ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: VATU), zwalnia się bowiem od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatnika posiadającego siedzibę działalności gospodarczej na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju (Polska), jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
1) całkowita roczna wartość dostaw towarów i świadczenia usług dokonanych przez podatnika w roku podatkowym, dla których miejscem opodatkowania jest terytorium UE, z wyłączeniem podatku od wartości dodanej, w tym wartość sprzedaży na terytorium kraju, z wyłączeniem podatku (roczny obrót na terytorium UE), nie przekroczyła w poprzednim ani bieżącym roku podatkowym kwoty 100 000 euro;
2) wartość sprzedaży u tego podatnika, z wyłączeniem podatku, nie przekroczyła w poprzednim ani bieżącym roku podatkowym kwoty 200 000 zł;
3) podatnik nie dokonuje na terytorium kraju określonych w art. 113 ust. 13 VATU dostaw towarów ani świadczenia usług.
Podatnik ten przed rozpoczęciem korzystania ze zwolnienia będzie obowiązany powiadomić państwo członkowskie, na terytorium którego posiada siedzibę działalności gospodarczej, o zamiarze skorzystania ze zwolnienia na terytorium kraju (PL) oraz uzyskać w państwie członkowskim, na terytorium którego posiada siedzibę działalności gospodarczej, indywidualny numer identyfikacyjny zawierający kod EX, na potrzeby korzystania ze zwolnienia na terytorium kraju.
Podatnicy ci, który korzystają ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 113a VATU nie mają obowiązku ewidencyjnego w NIP wyłącznie w zakresie korzystania z tego zwolnienia (art. 5 ust. 5 ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników).
Jeżeli wartość sprzedaży zwolnionej od podatku na terytorium Polski przekroczy kwotę 200 000 zł, lub roczny obrót na terytorium UE przekroczy kwotę 100 000 euro, to zwolnienie podmiotowe dla podatnika z UE straci moc począwszy od czynności, którą przekroczono jedną z tych kwot, w zależności od tego, które ze zdarzeń nastąpiło wcześniej.
W przypadku podatników posiadający siedzibę działalności gospodarczej na terytorium państwa UE innego niż Polska, którzy będą chcieli skorzystać ze zwolnienia w ramach procedury SME, nie będzie obowiązku składania zgłoszenia rejestracyjnego. Jeżeli podatnik ten był zarejestrowany w Polsce jako podatnik VAT czynny i wybierze zwolnienie z VAT, to naczelnik urzędu skarbowego wykreśli takiego podatnika z rejestru jako podatnika VAT czynnego po uzyskaniu informacji o zidentyfikowaniu go za pomocą indywidualnego numeru identyfikacyjnego EX, który będzie wykorzystywany na potrzeby zwolnienia na terytorium Polski.
W przypadku gdy podatnik podlegał zarejestrowaniu jako podatnik VAT-UE naczelnik urzędu skarbowego pozostawi go w rejestrze, nadając mu status „podatnika VAT zwolnionego”.
W związku z wykonywaniem transakcji wewnątrzwspólnotowych podatnicy ci będą obowiązani złożyć zgłoszenie rejestracyjne VAT-R w celu rejestracji jako podatnik VAT-UE. Stąd przygotowano nową wersję formularza VAT-R (18) uwzględniającą te zmiany.
Wystawianie faktur uproszczonych przez podatników korzystających ze zwolnienia
W związku z powyższym, konieczne jest wprowadzenie zmian do rozporządzenia w sprawie wystawiania faktur, mających charakter dostosowujący do zmian związanych z wdrożeniem procedury SME. W rozporządzeniu Ministra Finansów z 29.10.2021 r. w sprawie wystawiania faktur (Dz.U. poz. 1979) w § 3 dodano pkt 3a w brzmieniu: „dostawa towarów lub świadczenie usług zwolnionych od podatku na podstawie art. 113a ust. 1 VATU powinna zawierać dane, o których mowa w pkt 1 lit. a–g oraz indywidualny numer identyfikacyjny, o którym mowa w art. 113a ust. 2 pkt 2 VATU (czyli numer EX)”. Wynika z tego, że podatnicy korzystający ze zwolnienia w ramach procedury SME na podstawie art. 113a ust. 1 VATU będą mogli wystawiać faktury z węższym zakresem danych – podobnie jak w przypadku podatników korzystających ze zwolnienia na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 VATU i zamieszczać indywidualny numer identyfikacyjny EX.
Mały przedsiębiorca z siedzibą w Polsce
Podatnik, który posiada siedzibę działalności gospodarczej na terytorium kraju (w Polsce) i którego roczny obrót na terytorium UE nie przekroczył w poprzednim ani bieżącym roku podatkowym kwoty 100 000 euro, będzie mógł skorzystać ze zwolnienia dla dostaw towarów i świadczenia usług w państwie członkowskim innym niż Polska, na warunkach określonych przez to państwo członkowskie, jeżeli to państwo członkowskie wprowadziło zwolnienie na zasadach odpowiadających regulacjom wprowadzanym w VATU.
W celu skorzystania z tej preferencji podatnik będzie musiał złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego powiadomienie o zamiarze skorzystania ze zwolnienia (tzw. uprzednie powiadomienie).
Nadal będzie obowiązywać art. 113 ust. 1 VATU, przewidujący zwolnienie w zakresie VAT przysługujące podatnikom, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł (do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku). Dla firm rozpoczynających działalność limit 200 000 zł jest liczony proporcjonalnie do okresu prowadzonej działalności gospodarczej w trakcie roku (art. 113 ust. 9 VATU). Jeśli będą oni działać tylko na terenie kraju nadal zgłoszenie rejestracyjne jest dobrowolne (art. 96 ust. 3 VATU). Zatem jeśli nie są zainteresowani procedurą SME, nie muszą rejestrować się jako zwolnieni VAT w Polsce ani podejmować żadnych działań związanych z systemem SME.
Procedura SME dla polskich małych przedsiębiorców
W przypadku gdy polski podatnik chce skorzystać ze zwolnienia w VAT w innych krajach UE, oprócz warunków materialnych wynikających z VATU podanych wcześniej, powinien także dochować warunków formalnych. Musi więc złożyć tzw. uprzednie powiadomienie do Naczelnika Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście. Podatnicy zwolnieni z VAT w Polsce powinni zarejestrować swój status (podatnika zwolnionego) poprzez złożenie VAT-R przed złożeniem uprzedniego powiadomienia.
Uprzednie powiadomienie
Uprzednie powiadomienie o zamiarze skorzystania ze zwolnienia VAT w innych państwach UE niż swojej siedziby można złożyć wyłącznie w formie elektronicznej poprzez e-Urząd Skarbowy. Powinno ono zawierać:
1) dane przedsiębiorcy,
2) dane państwa, w których przedsiębiorca chce skorzystać ze zwolnienia podmiotowego VAT,
3) dane dotyczące rocznego obrotu na terytorium UE w poprzednim oraz bieżącym roku podatkowym wyrażone w euro.
Szczegółowy zakres danych zawartych w uprzednim powiadomieniu wraz z objaśnieniami co do sposobu wypełniania zostanie wydany w rozporządzeniu.
Polski numer identyfikacyjnym EX
Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście, po otrzymaniu uprzedniego powiadomienia oraz uwzględnieniu informacji od organów podatkowych innych państw członkowskich UE, podejmie decyzję w terminie 35 dni w sprawie:
1) nadania indywidualnego polskiego numeru identyfikacyjnego EX (EX- oznacza zwolnienie);
2) potwierdzenia już nadanego numeru EX (w przypadku ubiegania się o zwolnienie z VAT w kolejnych państwach UE);
3) odmowy nadania numeru EX;
4) odmowy skorzystania ze zwolnienia w państwie/państwach UE (w przypadku niespełnienia warunków, w którymkolwiek z państw.
Ustalanie miejsca świadczenia niektórych usług
Cyfrowa transformacja gospodarki spowodowała zmianę sposobu świadczenia niektórych usług. W sytuacjach, w których usługi są świadczone w sposób wirtualny np. z wykorzystaniem sieci Internet, miejsce konsumpcji takiej usługi może różnić się od miejsca konsumpcji usług świadczonych w tradycyjny sposób. W związku z tym wprowadzono nowe zasady określania miejsca świadczenia dla celów VAT.
W odniesieniu do usług w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji, rozrywki oraz usług takich jak targi i wystawy, oraz usług pomocniczych do tych usług, świadczonych na rzecz podmiotów niebędących podatnikami, miejscem świadczenia jest miejsce, w którym działalność ta jest faktycznie wykonywana.
Jednak w sytuacji, gdy usługi te dotyczą działalności, która jest transmitowana lub w inny sposób udostępniana wirtualnie, miejscem świadczenia będzie miejsce, w którym podmiot niebędący podatnikiem, na rzecz którego są świadczone te usługi, posiada siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu (art. 28g VATU).
