Podstawą sporządzenia sprawozdań finansowych są prawidłowe dane, potwierdzające sytuację finansową i majątkową podmiotu. Przeprowadzenie inwentaryzacji pozwala na okresowe ustalenie lub sprawdzanie rzeczywistego stanu aktywów i pasywów – art. 4 ust. 3 pkt. 3 Ustawy z 29.9.1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 395 ze zm., dalej: RachunkU).

W podmiotach, w których rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, inwentaryzację za 2018 r. należy przeprowadzić na 31.12.2018 r. Podmioty prowadzące księgi rachunkowe mogą rozpocząć prace inwentaryzacyjne za rok bieżący 1.10.2018 r., a muszą zakończyć 15.1.2019 r. Za prawidłowe przeprowadzenie inwentaryzacji odpowiada kierownik jednostki, w tym również z tytułu nadzoru, nawet jeśli określone obowiązki w zakresie rachunkowości – z wyłączeniem odpowiedzialności za przeprowadzenie inwentaryzacji w formie spisu z natury – zostaną powierzone innej osobie, za jej zgodą.

W przypadku badania sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta, zgodnie z art. 66 ust. 5 RachunkU, kierownik jednostki zawiera z firmą audytorską umowę o badanie sprawozdania finansowego w terminie umożliwiającym firmie audytorskiej udział w inwentaryzacji znaczących składników majątkowych.

Prawidłowe przeprowadzenie inwentaryzacji zapewnia przygotowany harmonogram inwentaryzacji oraz odpowiednie dokumenty (instrukcja inwentaryzacyjna, zarządzenie, arkusze spisowe). RachunkU nie zawiera przepisów, które nakładałyby na jednostki obowiązek posiadania instrukcji inwentaryzacyjnej, jednak większość podmiotów ją posiada.

Kierownik jednostki powinien wydać zarządzenie o przeprowadzeniu inwentaryzacji. Zarządzenie wskazuje składniki majątkowe, które będą inwentaryzowane, metody ich inwentaryzowania oraz terminy. Powołuje również komisję inwentaryzacyjną. W zależności od potrzeb powoływane są zespoły spisowe. Osoby biorące udział w inwentaryzacji należy przeszkolić.

Inwentaryzacje przeprowadza się następującymi metodami:

1) spis z natury, w tym spis składników trudno mierzalnych i niedostępnych, dokonywany poprzez obmiar, szacunek, porównanie do podobnych składników,

2) potwierdzenie salda przez kontrahenta,

3) porównania danych z ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami (weryfikacja sald).

Zakres inwentaryzacji określa Rozdział 3 RachunkU. Od października można dokonywać inwentaryzacji składników aktywów, z wyłączeniem aktywów pieniężnych, papierów wartościowych, produktów w toku produkcji oraz materiałów, towarów i produktów gotowych, określonych w art. 17 ust. 2 pkt 4 Rachunku.

Ważne
Z możliwości wcześniejszego przeprowadzenia inwentaryzacji zostały wyłączone aktywa pieniężne, papiery wartościowe, produkty w toku produkcji oraz materiały, towary i produkty gotowe, które są odpisywane w koszty na dzień ich zakupu lub wytworzenia. Składniki te inwentaryzuje się 31.12.2018 r.

Zgodnie z art. 26 ust. 3 RachunkU, częstotliwość i terminy inwentaryzacji uważa się za dotrzymane, jeżeli inwentaryzację: składników aktywów – z wyłączeniem aktywów pieniężnych, papierów wartościowych, produktów w toku produkcji oraz materiałów, towarów i produktów gotowych – rozpoczęto nie wcześniej niż 3 miesiące przed końcem roku obrotowego, a zakończono do 15 dnia następnego roku, natomiast ustalenie stanu nastąpiło przez dopisanie do stanu lub odpisanie od niego, stwierdzonego drogą spisu z natury lub potwierdzenia salda – przychodów i rozchodów (zwiększeń i zmniejszeń), jakie nastąpiły między datą spisu lub potwierdzenia a dniem ustalenia stanu wynikającego z ksiąg rachunkowych, przy czym stan wynikający z ksiąg rachunkowych nie może być ustalony po dniu bilansowym.

W przypadku innych składników majątku jednostki, termin inwentaryzacji na dzień bilansowy uznaje się za zachowany, jeżeli przeprowadzono ją w następujących okresach:

1) raz w roku dla zapasów materiałów, towarów (opakowań), które są objęte ewidencją wartościową w punktach detalicznych jednostki oraz zapasów drewna w jednostkach prowadzących gospodarkę leśną,

2) raz w ciągu dwóch lat dla zapasów materiałów, towarów, produktów gotowych i półproduktów znajdujących się na strzeżonych składowiskach i objętych ewidencją ilościowo – wartościową,

3) raz w ciągu czterech lat dla nieruchomości inwestycyjnych lub zaliczonych do środków trwałych oraz innych środków trwałych, maszyn, urządzeń wchodzących w skład środków trwałych w budowie, jeżeli znajdują się na terenie strzeżonym.