Nowe rozporządzenie w sprawie szczegółowych kryteriów i trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli, zakresu informacji zawartych w karcie oceny pracy, składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego oraz trybu postępowania odwoławczego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1133) zastąpi analogiczny akt prawny – rozporządzenie MEN z 9.12.2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 2035 ze zm.). Wydanie nowego rozporządzenia było konieczne ze względu na zmianę brzmienia przepisu upoważniającego (art. 6a ust. 12 KartaNauczU).
Szczegółowe kryteria oceny pracy nauczycieli odnoszą się do obowiązków ustawowych, a także uwzględniają etap rozwoju zawodowego nauczyciela podlegającego ocenie.
Nauczyciel stażysta
Ocena pracy nauczyciela stażysty będzie dokonywana w oparciu o 9 kryteriów oceny pracy. Kryteria te będą obejmować:
1) poprawność merytoryczną i metodyczną prowadzonych zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych;
2) dbałość o bezpieczne i higieniczne warunki nauki, wychowania i opieki;
3) znajomość praw dziecka, w tym praw określonych w Konwencji o Prawach Dziecka, przyjętej dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z 1991 r. poz. 526), ich realizację oraz kierowanie się dobrem ucznia i troską o jego zdrowie z poszanowaniem jego godności osobistej;
4) wspieranie każdego ucznia, w tym ucznia niepełnosprawnego, w jego rozwoju oraz tworzenie warunków do aktywnego i pełnego uczestnictwa ucznia w życiu szkoły oraz środowiska lokalnego;
5) kształtowanie u uczniów szacunku do drugiego człowieka, świadomości posiadanych praw oraz postaw obywatelskiej, patriotycznej i prospołecznej, w tym przez własny przykład nauczyciela;
6) współpracę z innymi nauczycielami;
7) przestrzeganie przepisów prawa z zakresu funkcjonowania szkoły oraz wewnętrznych uregulowań obowiązujących w szkole, w której nauczyciel jest zatrudniony;
8) poszerzanie wiedzy i doskonalenie umiejętności związanych z wykonywaną pracą, w tym w ramach doskonalenia zawodowego;
9) współpracę z rodzicami (nie dotyczy nauczyciela zatrudnionego w szkole dla dorosłych, kolegium pracowników służb społecznych, bibliotece pedagogicznej lub placówce doskonalenia nauczycieli).
Dodatkowo, kryteria oceny pracy nauczyciela stażysty dokonywanej po zakończeniu stażu na stopień nauczyciela kontraktowego będą obejmować stopień realizacji planu rozwoju zawodowego.
Nauczyciel kontraktowy
Kryteria oceny pracy nauczyciela kontraktowego obejmują swoim zakresem kryteria oceny pracy nauczyciela stażysty, a ponadto będą obejmować:
1) planowanie, organizowanie i prowadzenie zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych wynikających ze specyfiki szkoły i zajmowanego stanowiska, z wykorzystaniem metod aktywizujących ucznia, w tym narzędzi multimedialnych i informatycznych, dostosowanych do specyfiki prowadzonych zajęć;
2) diagnozowanie potrzeb i możliwości ucznia oraz indywidualizowanie pracy z uczniem;
3) analizowanie własnej pracy, wykorzystywanie wniosków wynikających z tej analizy do doskonalenia procesu dydaktyczno-wychowawczego i opiekuńczego oraz osiąganie pozytywnych efektów pracy;
4) wykorzystywanie w pracy wiedzy i umiejętności nabytych w wyniku doskonalenia zawodowego,
5) realizowanie innych zajęć i czynności, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 KartaNauczU, w tym udział w przeprowadzaniu egzaminów, o których mowa w art. 42 ust. 2b pkt 2 KartaNauczU (do 31.8.2020 r. kryterium to będzie obejmować również udział w przeprowadzaniu egzaminu gimnazjalnego).
Dodatkowo, kryteria oceny pracy nauczyciela kontraktowego dokonywanej po zakończeniu stażu na stopień nauczyciela mianowanego będą obejmować stopień realizacji planu rozwoju zawodowego.
Nauczyciel mianowany
Nauczyciela mianowanego będzie się oceniać z uwzględnieniem kryteriów okreslonych powyżej dla nauczycieli stażystów i nauczycieli kontraktowych, a ponadto w oparciu o 5 kryteriów przewidzianych dla nauczycieli na tym stopniu awansu zawodowego:
1) podejmowanie innowacyjnych rozwiązań organizacyjnych, programowych lub metodycznych w prowadzeniu zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych;
2) pobudzanie inicjatyw uczniów przez inspirowanie ich do działań w szkole i środowisku pozaszkolnym oraz sprawowanie opieki nad uczniami podejmującymi te inicjatywy (nie dotyczy nauczyciela zatrudnionego w poradni psychologiczno-pedagogicznej, bibliotece pedagogicznej lub placówce doskonalenia nauczycieli);
3) prowadzenie oraz omawianie zajęć otwartych dla nauczycieli lub rodziców;
4) wykorzystywanie wiedzy i umiejętności nabytych w wyniku doskonalenia zawodowego do doskonalenia własnej pracy oraz pracy szkoły;
5) realizowanie powierzonych funkcji lub innych zadań zleconych przez dyrektora szkoły.
Dodatkowo kryteria oceny pracy nauczyciela mianowanego dokonywanej po zakończeniu stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego będą obejmować także stopień realizacji planu rozwoju zawodowego.
Nauczyciel dyplomowany
Nauczyciel dyplomowany, oprócz konieczności spełnienia kryteriów określonych dla nauczycieli stażystów, kontraktowych i mianowanych, będzie musiał spełnić dwa kryteria obligatoryjne:
1) ewaluację własnej pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz wykorzystywanie jej wyników do doskonalenia własnej pracy i pracy szkoły;
2) efektywne realizowanie zadań na rzecz ucznia we współpracy z podmiotami zewnętrznymi.
Ponadto, nauczyciele z tej grupy będą musieli spełnić dwa z poniższych kryteriów, wskazanych przez nauczyciela:
1) opracowywanie i wdrażanie innowacyjnych programów nauczania, programów wychowawczo-profilaktycznych lub innych programów wynikających ze specyfiki szkoły lub zajmowanego stanowiska, z uwzględnieniem potrzeb uczniów,
2) upowszechnianie dobrych praktyk edukacyjnych, w szczególności przygotowanie autorskiej publikacji z zakresu oświaty,
3) przeprowadzenie ewaluacji działań wynikających z pełnionej funkcji lub zadań związanych z oświatą realizowanych poza szkołą oraz wykorzystywanie jej wyników do podnoszenia jakości pracy szkoły,
4) współpracę z Centralną Komisją Egzaminacyjną lub okręgową komisją egzaminacyjną, w szczególności w charakterze egzaminatora, autora zadań lub recenzenta, placówkami doskonalenia nauczycieli lub szkołami wyższymi w zakresie opieki nad studentami odbywającymi praktyki pedagogiczne.
Regulamin określający wskaźniki oceny pracy nauczycieli
Zgodnie z art. 6a ust. 14 KartaNauczU dyrektor szkoły, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej oraz zakładowych organizacji związkowych zrzeszających nauczycieli, ustala regulamin określający wskaźniki oceny pracy nauczycieli, odnoszące się do poziomu spełniania poszczególnych kryteriów oceny pracy nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego oraz uwzględniające specyfikę pracy w danej szkole. Tym samym, zgodnie z § 6 ust. 1 nowego rozporządzenia ocenę pracy nauczycieli będzie się dokonywać po ustaleniu spełniania wszystkich kryteriów oceny pracy określonych dla danego stopnia awansu zawodowego, z zastosowaniem wskaźników oceny pracy określonych w powyżej wskazanym regulaminie. W przypadku ustalenia poziomu spełniania kryteriów oceny pracy na poziomie:
1) 95% i powyżej – nauczyciel będzie otrzymywał ocenę wyróżniającą;
2) 80% i powyżej – nauczyciel będzie otrzymywał ocenę bardzo dobrą;
3) 55% i powyżej – nauczyciel będzie otrzymywał ocenę dobrą;
4) poniżej 55% – nauczyciel będzie otrzymywał ocenę negatywną.
Powiadomienie nauczyciela o dokonywanej ocenie
Jeżeli ocena pracy nauczyciela będzie dokonywana z inicjatywy dyrektora szkoły lub na wniosek organu sprawującego nadzór pedagogiczny, a w przypadku nauczyciela placówki doskonalenia nauczycieli – kuratora oświaty, organu prowadzącego szkołę, rady szkoły lub rady rodziców, dyrektor szkoły niezwłocznie powinien powiadomić nauczyciela, w formie pisemnej, o rozpoczęciu dokonywania oceny jego pracy.
Zgodnie z art. 6a ust. 5 KartaNauczU w brzmieniu od 1.9.2018 r. oceny pracy nauczyciela dokonuje dyrektor szkoły, który przy jej dokonywaniu:
1) zasięga opinii rady rodziców, z wyjątkiem szkół i placówek, w których nie tworzy się rad rodziców;
2) w przypadku nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego – zasięga opinii opiekuna stażu o dorobku zawodowym nauczyciela za okres stażu;
3) może zasięgnąć opinii samorządu uczniowskiego;
4) na wniosek nauczyciela zasięga, a z własnej inicjatywy może zasięgnąć opinii właściwego doradcy metodycznego na temat pracy nauczyciela, a w przypadku braku takiej możliwości – opinii innego nauczyciela dyplomowanego lub mianowanego, a w przypadku nauczyciela publicznego kolegium pracowników służb społecznych – opinii opiekuna naukowo-dydaktycznego.
Zgodnie z § 7 ust. 2 nowego rozporządzenia opinie, o których mowa w pkt 2-4 powyżej powinny być wyrażane w formie pisemnej, w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o dokonywanej ocenie pracy. Opinia powinna również zawierać uzasadnienie.
Ocena pracy
Dyrektor powinien zapoznać nauczyciela z projektem oceny pracy, przy czym na wniosek nauczyciela w trakcie zapoznawania z projektem oceny, a także w trakcie wysłuchania uwag nauczyciela i ewentualnych zastrzeżeń możliwe jest uczestnictwo przedstawiciela wskazanej przez nauczyciela zakładowej organizacji związkowej. Uwagi i zastrzeżenia do projektu oceny nie muszą być ustne – możliwe jest zgłoszenie ich przez nauczyciela w formie pisemnej, w terminie 5 dni roboczych od dnia zapoznania go z projektem oceny.
Obowiązkiem dyrektora będzie doręczenie nauczycielowi oryginału karty oceny pracy, która powinna zawierać:
1) imię (imiona) i nazwisko nauczyciela;
2) datę i miejsce urodzenia;
3) miejsce zatrudnienia i zajmowane stanowisko;
4) staż pracy pedagogicznej;
5) stopień awansu zawodowego;
6) wykształcenie;
7) datę dokonania ostatniej oceny pracy;
8) stwierdzenie uogólniające, o którym mowa w art. 6a ust. 4 Karty Nauczyciela;
9) uzasadnienie oceny pracy obejmujące odniesienie się do poziomu spełnienia przez nauczyciela poszczególnych kryteriów oceny pracy;
10) datę dokonania oceny pracy;
11) podpis osoby dokonującej oceny pracy;
12) pouczenie o terminie i trybie wniesienia odwołania od oceny pracy.
Kopia karty oceny pracy powinna zostać włączona do akt osobowych nauczyciela.
Odwołanie od oceny pracy
Tryb rozpatrywania odwołania od oceny pracy nauczyciela będzie regulować § 10 nowego rozporządzenia. Odwołanie złożone przez nauczyciela dyrektor będzie zobowiązany przekazać do organu sprawującego nadzór pedagogiczny, a w przypadku nauczyciela placówki doskonalenia nauczycieli – do kuratora oświaty, w terminie 5 dni roboczych od dnia otrzymania odwołania. Dyrektor szkoły będzie musiał dołączyć pisemne odniesienie się do zarzutów podniesionych w odwołaniu oraz regulamin określający wskaźniki oceny pracy nauczycieli obowiązujący w danej szkole. Organ rozpatrujący odwołanie będzie mógł podjąć jedno z trzech rozstrzygnięć wskazanych w art. 6a ust. 10a KartaNauczU:
1) podtrzymać ocenę pracy,
2) uchylić ocenę pracy dokonaną przez dyrektora oraz ustalić nową ocenę pracy nauczyciela,
3) uchylić ocenę pracy dokonaną przez dyrektora oraz przekazać sprawę do ponownego ustalenia – jeżeli ocena pracy została dokonana z naruszeniem prawa.
Ocena pracy dyrektora
Rozporządzenie określa również kryteria oceny pracy stosowane w stosunku do dyrektora szkoły. W jego przypadku kryteria oceny pracy będą obejmować:
1) organizowanie pracy szkoły zgodnie z przepisami prawa;
2) planowanie i organizowanie pracy rady pedagogicznej, realizowanie zadań zgodnie z uchwałami stanowiącymi rady pedagogicznej i rady szkoły, o ile organy te działają, a także zgodnie z rozstrzygnięciami organu sprawującego nadzór pedagogiczny i organu prowadzącego szkołę;
3) współdziałanie z innymi organami szkoły oraz zapewnienie efektywnego przepływu informacji pomiędzy tymi organami;
4) prawidłowość prowadzenia i przechowywania dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej lub innej dokumentacji dotyczącej realizowania zadań statutowych szkoły;
5) tworzenie warunków do realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz zapewnienie uczniom i nauczycielom bezpieczeństwa w czasie zajęć organizowanych przez szkołę;
6) sprawowanie nadzoru pedagogicznego;
7) wdrażanie działań zapewniających podnoszenie jakości pracy szkoły;
8) zapewnienie uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz realizację zaleceń wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego;
9) podejmowanie działań wychowawczych i profilaktycznych w szkole oraz tworzenie warunków do działań prozdrowotnych;
10) tworzenie warunków do respektowania praw dziecka i praw ucznia, w tym praw ucznia niepełnosprawnego, upowszechnianie wiedzy o tych prawach, podejmowanie działań mających na celu wspieranie rozwoju uczniów, w tym uczniów niepełnosprawnych, oraz tworzenie warunków do aktywnego i pełnego uczestnictwa uczniów w życiu szkoły i środowiska pozaszkolnego;
11) wspieranie nauczycieli w rozwoju i doskonaleniu zawodowym;
12) doskonalenie własnych kompetencji kierowniczych;
13) współpracę ze środowiskiem lokalnym i partnerami społecznymi oraz budowanie pozytywnego wizerunku szkoły;
14) prawidłowość dysponowania przyznanymi szkole środkami budżetowymi oraz pozyskanymi przez szkołę środkami pochodzącymi z innych źródeł;
15) prawidłowość wykonywania czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w stosunku do pracowników szkoły, w tym dokonywania oceny ich pracy.
W przypadku realizowania przez dyrektora zajęć dydaktycznych jego kryteria oceny pracy będą obejmować także kryteria właściwe odpowiednio dla nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego.
Przepisy przejściowe
Zgodnie z art. 123 ust. 2 ustawy z 27.10.2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz.U. z 2017 r. poz. 2203, dalej: FinZadOśwU), oceny pracy nauczyciela kontraktowego i nauczyciela mianowanego dokonuje się po raz pierwszy na nowych zasadach do 31.8.2021 r., a jeżeli nauczyciel w tym okresie rozpocznie staż na kolejny stopień awansu zawodowego – po zakończeniu tego stażu. Natomiast zgodnie z art. 123 ust. 3 FinZadOśwU, oceny pracy nauczyciela dyplomowanego, który 1.9.2018 r. legitymuje się co najmniej trzyletnim okresem pracy w szkole od dnia uzyskania stopnia nauczyciela dyplomowanego, dokonuje się po raz pierwszy na zasadach określonych w nowych przepisach do 30.6.2020 r. Również w przypadku nauczycieli, którzy zakończyli staż na kolejny stopień awansu zawodowego przed 1.9.2018 r., lecz do tego dnia nie otrzymali oceny dorobku zawodowego za okres stażu lub nie złożyli wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego, ocena dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu jest dokonywana według starych przepisów (art. 127 FinZadOśwU)