Z dniem 4.5.2019 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu pracy dokonana ustawą z 21.2.2019 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27.4.2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, tzw. RODO). Ustawa ta dokonała zmian m.in. w art. 221 KP, określającym jakich danych osobowych pracodawca żąda od osoby ubiegającej się o zatrudnienie i od pracownika.

Z katalogu tych danych usunięto imiona rodziców. Tym samym od 4.5.2019 r. pracodawca nie może już żądać tych danych ani od osoby ubiegającej się o zatrudnienie ani od pracownika.

Skutkiem tego, MRPiPS prezentowało pogląd, że te dane nie powinny być począwszy od 4.5.2019 r. wykazywane w świadectwach pracy wystawianych pracownikom – mimo że nowelizacji Kodeksu pracy nie towarzyszyła zmiana rozporządzenia MRPiPS z 30.12.2016 r. w sprawie świadectwa pracy. Przepisy Kodeksu pracy mają większą wagę niż przepisy aktu wykonawczego do Kodeksu.

Jednak jest faktem, że dopiero w dniu 18.6.2019 r. zostało podpisane rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie świadectwa pracy. Nowelizacja ta ukazała się w Dz.U. poz. 1197, w dniu 28.6.2019 r ; weszła ona w życie dzień później, tj. 29.6.2019 r.

Zmiana ww. rozporządzenia polega na wprowadzeniu korekty do pomocniczego wzoru świadectwa pracy, stanowiącego załącznik do ww. rozporządzenia, tj. na dostosowaniu treści tego wzoru do zakresu danych osobowych, których podania pracodawca żąda od osoby ubiegającej się o zatrudnienie i od pracownika począwszy od 4.5.2019 r. Zmiana ogranicza się do usunięcia z samego wzoru świadectwa imion rodziców pracownika. Nie powinno zatem budzić żadnych wątpliwości, że począwszy od 29.6.2019 r. pracodawca wydając pracownikowi świadectwo pracy nie może już wykazywać imion jego rodziców.

Dodatkowo zmieniono redakcję objaśnienia „Sposób wypełniania świadectwa pracy” zawartego w pomocniczym wzorze świadectwa pracy, w części dotyczącej ust. 6 pkt 11 tego wzoru (w tym pkt pracodawca musi wykazać okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze).

Okres od 4.5 do 28.6.2019 r.

Nowelizacja rozporządzenia zawiera przepisy określające tryb postępowania ze świadectwami pracy sporządzonymi w okresie od 4.5.2019 r. do 28.6.2019 r.

Mianowicie w przypadku świadectw pracy sporządzonych w ww. okresie, zawierających informację o imionach rodziców pracownika, można złożyć wniosek do pracodawcy o wydanie nowego świadectwa pracy − według dotychczasowego pomocniczego wzoru świadectwa pracy, ale z pominięciem informacji o imionach rodziców pracownika.

Wniosek taki może złożyć:

1) pracownik albo

2) osoba upoważniona przez pracownika, albo

3) małżonek lub inna osoba uprawniona do ubiegania się o rentę rodzinną w myśl przepisów o emeryturach i rentach z FUS, a w razie braku takich osób, inna osoba będąca spadkobiercą pracownika – w razie śmierci pracownika w ww. okresie.

Wniosek składa się w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie nowelizacji rozporządzenia, tj. do 29.7.2019 r.

Pracodawca ma natomiast wydać nowe świadectwo pracy w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku. Jeżeli jednak z przyczyn obiektywnych wydanie nowego świadectwa pracy w tym terminie nie jest możliwe, to w terminie 7 dni od dnia upływu tego terminu nowe świadectwo pracy przesyła się pracownikowi albo innej osobie (o której mowa wyżej) − za pośrednictwem operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z 23.11.2012 r. – Prawo pocztowe albo doręcza się je w inny sposób.

Najpóźniej w dniu wydania nowego świadectwa pracy, usuwa się z akt osobowych pracownika i niszczy poprzednio wydane świadectwo pracy.

Jeżeli natomiast pracownik (bądź w razie jego śmierci − małżonek lub inna osoba uprawniona do ubiegania się o rentę rodzinną w myśl przepisów o emeryturach i rentach z FUS, a w razie braku takich osób, inna osoba będąca spadkobiercą pracownika) w ciągu 30 dni (liczonych od 29.7.2019 r.) nie zakwestionuje świadectwa pracy sporządzonego w okresie 4.5.–28.6.2019 r. zawierającego imiona rodziców, pracodawca nie musi podejmować żadnych działań –
w szczególności nie ma obowiązku przesyłać pracownikowi nowego świadectwa pracy
z własnej inicjatywy.

Praca w szczególnych warunkach

Nowelizacja rozporządzenia w sprawie świadectwa pracy doprecyzowuje także objaśnienie do ust. 6 pkt 11 pomocniczego wzoru świadectwa pracy. W tym punkcie świadectwa pracy pracodawca wykazuje okresy wykonywania przez pracownika pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Po zmianach z objaśnienia tego wynika, że „pracodawca wskazuje okres zatrudnienia pracownika, przypadający do 31.12.2008 r., przy wykonywaniu prac, o których mowa w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7.2.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. poz. 43 ze zm.) – oraz stanowiska, na których te prace były wykonywane, przy uwzględnieniu treści § 1 ust. 2–4 tego rozporządzenia” (zamiast wcześniejszego sformułowania „na stanowiskach ustalonych zgodnie z § 1 ust. 2 tego rozporządzenia”).

Ta zmiana ma na celu wyeliminowanie niewłaściwej interpretacji tej części objaśnienia oraz doprecyzowanie zakresu stosowania wykazów stanowisk pracy, ustalonych przez właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze. Dotychczasowe objaśnienie mogło sugerować, że wykazy ustalane przez właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze, w oparciu o § 1 ust. 2 rozporządzenia RM, miały zastosowanie do wszystkich pracowników, o których mowa w tym rozporządzeniu.

Jednak z § 1 ust. 2 ww. rozporządzenia wynika, iż wykazy te obowiązują (bądź obowiązywały) tylko w zakładach pracy podległych i nadzorowanych przez właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze, a z § 1 ust. 3 ww. rozporządzenia RM – że wykazy te stosuje się także w jednostkach organizacyjnych, które powstały w drodze przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w inne przedsiębiorstwo, w przedsiębiorstwa, w spółkę lub w spółki, oraz w jednostkach organizacyjnych, które zostały przekazane organom samorządu terytorialnego, a także w jednostkach organizacyjnych, dla których uprawnienia i obowiązki organu założycielskiego przejęli wojewodowie lub inne organy państwowe.

Zatem:

  • pracodawcy, do których mają zastosowanie te wykazy stanowisk − powinni uwzględniać stosowaną w nich nomenklaturę, wskazując w świadectwie pracy nazwę stanowiska pracy określoną w odpowiednim wykazie ministra, urzędu centralnego bądź centralnego związku spółdzielczego,
  • pracodawcy, do którego nie mają zastosowania te wykazy stanowisk − potwierdzając
    w świadectwie pracy okresy zatrudnienia pracownika w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, powinni powołać się na rodzaj pracy wymieniony w wykazie A albo B załącznika do ww. rozporządzenia, wskazany w odpowiednim dziale i pozycji; natomiast podana przez takiego pracodawcę nazwa stanowiska, na którym praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana, nie musi odpowiadać nomenklaturze stanowisk stosowanej w tych wykazach.

Dodatkowo w tym objaśnieniu doprecyzowano, że w ust. 6 pkt 11 pomocniczego wzoru świadectwa pracy wpisuje się jedynie okres zatrudnienia pracownika przy wykonywaniu prac, o których mowa w rozporządzeniu RM z 7.2.1983 r., przypadający do 31.12.2008 r.

Zgodnie z ustawą z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów art. 32 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat, przypadający w całości przed 1.1.2009 r. Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Natomiast potwierdzanie okresów pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, przypadających po 31.12.2008 r., następuje już w trybie określonym w ustawie
z 19.12.2008 r. o emeryturach pomostowych.