W Dz.U. z 2020 r. pod poz. 875 opublikowano ustawę z 14.5.2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (dalej: DziałOsłSARSCoV2U).
Zgodnie z art. 29 DziałOsłSARSCoV2U zmiany wprowadzono do ustawy z 5.8.2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 294 ze zm.; dalej: NieodpłPomPrU).
Przede wszystkim uchylono ust. 2 w art. 3 NieodpłPomPrU, który stanowił, że nieodpłatna pomoc prawna nie obejmuje spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, z wyjątkiem przygotowania do rozpoczęcia tej działalności.
W konsekwencji zmianie musiały ulec inne przepisy NieodpłPomPrU. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 4 ust. 1 i 2 NieodpłPomPrU (dodano wytłuszczone fragmenty):
- nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługują osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającą innych osób w ciągu ostatniego roku;
- osoba uprawniona, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, składa pisemne oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, przy czym osoba korzystająca z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej dodatkowo składa oświadczenie o niezatrudnianiu innych osób w ciągu ostatniego roku; oświadczenie składa się osobie udzielającej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczącej nieodpłatne poradnictwo obywatelskie.
Zmieniono także art. 7 ust. 1 NieodpłPomPrU, który wyznacza obowiązek dokumentowania każdego przypadku udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w karcie pomocy, w której nie podaje się danych osobowych osoby uprawnionej, które mogą bezsprzecznie identyfikować osobę.
Adwokat lub radca prawny do dziesiątego dnia następnego miesiąca kalendarzowego:
- dokumentuje w systemie teleinformatycznym kartę pomocy, z wyjątkiem części obejmującej opinię osoby uprawnionej o udzielonej pomocy;
- przekazuje wspomniane wyżej oświadczenie w sposób uniemożliwiający powiązanie go z kartą pomocy, w szczególności po usunięciu oznaczenia dnia złożenia oświadczenia.
Ponadto dodano art. 7a NieodpłPomPrU, zgodnie z którym minister sprawiedliwości prowadzi centralny system teleinformatyczny do obsługi nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej. W tym systemie przetwarzane są dane osób:
- zgłaszających się na wizytę;
- udzielających nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczących nieodpłatne poradnictwo obywatelskie;
- reprezentujących organizacje pozarządowe, okręgowe rady adwokackie lub rady okręgowe izb radców prawnych, pracowników urzędów starostw powiatowych i urzędów wojewódzkich, doradców wykonujących recenzje, o których mowa w art. 11d ust. 11 NieodpłPomPrU (w ramach ocen dokonywanych przez wojewodę);
- które ukończyły szkolenie oraz kurs doszkalający i otrzymały stosowne zaświadczenia.
W art. 8 ust. 4 NieodpłPomPrU dodano zapis, że prowadząc rejestrację zgłoszeń udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, należy dążyć do równomiernej rejestracji zgłoszeń osób uprawnionych odpowiednio do dyżurów w punktach nieodpłatnej pomocy prawnej lub w punktach nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w danym powiecie. Ponadto, osobom ze znaczną niepełnosprawnością ruchową, które nie mogą stawić się w punkcie osobiście, oraz osobom doświadczającym trudności w komunikowaniu się, o których mowa w ustawie z 19.8.2011 r. o języku migowym i innych środkach komunikowania się (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1824), można udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczyć nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, także poza punktem albo za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość (art. 8 ust. 8 NieodpłPomPrU). Usunięto wyłączenie, zgodnie z którym osoby te nie mogły uzyskać nieodpłatnej mediacji.
Zmieniono także art. 12 NieodpłPomPrU, który określa zakres obowiązków informacyjnych starosty w zakresie nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. I tak:
- starosta przekazuje co kwartał, za pośrednictwem właściwego wojewody, Ministrowi Sprawiedliwości, zbiorczą informację o wykonaniu zadań polegających na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej, świadczeniu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej na obszarze powiatu w terminie do końca miesiąca następującego po zakończeniu kwartału; dodano zapis, że dopuszcza się przekazanie informacji pochodzących z 3% kart pomocy w informacji zbiorczej za kolejny kwartał;
- dodano przepis, zgodnie z którym starosta może upoważnić wicestarostę, poszczególnych członków zarządu powiatu lub pracowników starostwa do przekazania w jego imieniu zbiorczej informacji;
- zgodnie z nowym przepisem, potwierdzenie przez starostę (upoważnionego wicestarostę) za pośrednictwem systemu teleinformatycznego gotowości sporządzonej zbiorczej informacji jest równoznaczne z oświadczeniem starosty o kompletności i prawidłowości danych zawartych w zbiorczej informacji z udzielonej nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim na terenie powiatu;
- wnioski z analizy informacji za dany rok, dotyczące problemów zgłaszanych w toku udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, wskazujące w szczególności na bieżące lub prognozowane potrzeby w zakresie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zamieszcza się na stronie internetowej urzędu obsługującego Ministra Sprawiedliwości, w terminie do 30 czerwca roku następnego.