„Mały ZUS plus” to potoczna nazwa na prawo do obniżonych składek na ubezpieczenia społeczne, zapisane w ustawie z 12.12.2019 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. poz. 2550; dalej ustawa zmieniająca). Zaczyna obowiązywać 1.2.2020 r. Tego dnia zastąpi tzw. Mały ZUS, który był stosowany na mocy art. 18c ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: SysUbSpołU). Właśnie w tym przepisie po nowelizacji został zapisany „Mały ZUS plus”. Co istotne, nie obejmuje on składki na ubezpieczenie zdrowotne, wobec której obowiązują dotychczasowe zasady.
Kto może skorzystać
„Mały ZUS plus” został przewidziany dla osób prowadzących działalność gospodarczą na podstawie prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych. Nie dotyczy jednak tych z nich, którzy zdecydowali się na tzw. ulgę na start, czyli nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej (art. 18 ust. 1 prawa przedsiębiorców).
Jest jeszcze kryterium finansowe – roczny przychód za 2019 r. (w kolejnych latach – za poprzedni rok kalendarzowy) nie może przekroczyć 120 000 zł (art. 18c ust. 1 SysUbSpołU po nowelizacji). Kwota ta jest proporcjonalnie zmniejszana, jeżeli przedsiębiorca prowadził działalność gospodarczą tylko przez część roku z powodu jej rozpoczęcia, zawieszenia lub zakończenia w trakcie roku. Oblicza się ją dzieląc 120 000 zł przez liczbę dni kalendarzowych w poprzednim roku kalendarzowym i mnożąc przez liczbę dni kalendarzowych prowadzenia działalności. Otrzymany wynik zaokrągla się do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa.
Ustalając proporcjonalną kwotę przychodu przedsiębiorca sumuje tylko dni podlegania ubezpieczeniom społecznym lub zdrowotnemu z tytułu działalności gospodarczej – wynik jest liczbą dni jej prowadzenia. Pomija dni ubezpieczenia w KRUS, czy za granicą (por. „Mały ZUS plus” od 1.2.2020 r. – wyjaśnienia z przykładami, www.zus.pl).
Z „Małego ZUS plus” przedsiębiorca może w każdym czasie zrezygnować. Taka decyzja jest nieodwołalna.
Kto jest wyłączony
Lista przedsiębiorców, którzy są wyłączeni z możliwości zastosowania „Małego ZUS plus” nie zmieniła się w stosunku do dotychczasowych regulacji (art. 18c ust. 1 SysUbSpołU pozostał nieznowelizowany). Obejmuje przedsiębiorców, którzy:
- w poprzednim roku kalendarzowym rozliczali się w formie karty podatkowej i korzystali ze zwolnienia VAT, ponieważ sprzedaż nie przekroczyła 200 000 zł lub jej odpowiedniej części w razie rozpoczęcia działalności w trakcie roku,
- opłacają składki na ubezpieczenia społeczne na preferencyjnych zasadach (liczone od wartości 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę) w okresie 24 miesięcy od rozpoczęcia działalności,
- w poprzednim roku kalendarzowym prowadzili działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych,
- w poprzednim roku kalendarzowym prowadzili także jedną z następujących działalności: jako twórcy i artyści, w zakresie wolnego zawodu, jako wspólnicy jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, osoby prowadzące publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół na podstawie prawa oświatowego, a od 1.3.2020 r. – również jako akcjonariusze prostej spółki akcyjnej wnoszący do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług,
- wykonują działalność dla byłego pracodawcy, pokrywającą z czynnościami, które realizowali dla niego w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, przed dniem rozpoczęcia działalności, w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym,
- wyczerpią okres opłacania składek w ramach „Małego ZUS plus”.
Jak jest okres opłacania niższych składek
Przedsiębiorca może korzystać z „Małego ZUS plus” maksymalnie przez 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej. Do tych okresów musi wliczyć jako miesiąc kalendarzowy każdy miesiąc, w którym podlegał ubezpieczeniom społecznym lub ubezpieczeniu zdrowotnemu co najmniej jeden dzień.
ZUS w przywołanych wyjaśnieniach podpowiada, że jeśli prowadzący działalność korzystał z tzw. Małego ZUS w 2019 r. lub w styczniu 2020 r., okres ten wlicza zarówno do 36 jak i 60 miesięcy kalendarzowych.
Kiedy i jakie dokumenty złożyć
Skorzystanie z „Małego ZUS plus” wymaga terminowego złożenia odpowiednich dokumentów (tabela przygotowana na podstawie Wyjaśnień ZUS). Niedotrzymanie terminu jest bowiem równoznaczne z rezygnacją z opłacania niższych składek.
| Sytuacja przedsiębiorcy | Rodzaj dokumentów | Termin złożenia |
| Prowadzenie działalności gospodarczej w 2019 r. i w styczniu 2020 r. bez korzystania z Małego ZUS | 1) Wyrejestrowanie z ubezpieczeń (ZUS ZWUA) z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od 05 10, 05 12, jeśli na dzień 31.1.2020 r. przedsiębiorca podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, ale nie korzystał z „Małego ZUS” albo
2) Wyrejestrowanie z ubezpieczeń (ZUS ZWUA) z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od 05 70, 05 72, jeśli 31.1.2020 r. zakończy się okres 24 miesięcy korzystania z preferencyjnych zasad opłacania składek |
Do 2.3.2020 r. |
| Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych (ZUS ZUA) albo – jeśli przedsiębiorca podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu – zgłoszenie do tego ubezpieczenia (ZUS ZZA) z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się od 05 90 albo 05 92 (kod tytułu ubezpieczenia przewidziany dla osób z rentą przyznaną z tytułu niezdolności do pracy) | ||
| Korzystanie z „Małego ZUS” w styczniu 2020 r. i zamiar korzystania z „Małego ZUS plus” | Brak obowiązku składania jakichkolwiek dokumentów zgłoszeniowych | – |
| Rozpoczęcie lub wznowienie działalności gospodarczej (prowadzonej w 2019 r. przez co najmniej 60 dni) w lutym 2020 r. | Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych (ZUS ZUA) albo – jeśli przedsiębiorca podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu – zgłoszenie do tego ubezpieczenia (ZUS ZZA) z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się od 05 90 albo 05 92 (kod tytułu ubezpieczenia przewidziany dla osób z rentą przyznaną z tytułu niezdolności do pracy) | Do 2.3.2020 r. |
| Rozpoczęcie lub wznowienie działalności gospodarczej (prowadzonej w 2019 r. przez co najmniej 60 dni) po 22.2.2020 r. | Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych (ZUS ZUA) albo – jeśli przedsiębiorca podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu – zgłoszenie do tego ubezpieczenia (ZUS ZZA) z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się od 05 90 albo 05 92 (kod tytułu ubezpieczenia przewidziany dla osób z rentą przyznaną z tytułu niezdolności do pracy) | W ciągu 7 dni licząc od daty rozpoczęcia lub wznowienia działalności |
| Rozpoczęcie lub wznowienie działalności gospodarczej (prowadzonej w 2019 r. przez co najmniej 60 dni) później niż luty 2020 r. | Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych (ZUS ZUA) albo – jeśli przedsiębiorca podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu – zgłoszenie do tego ubezpieczenia (ZUS ZZA) z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się od 05 90 albo 05 92 (kod tytułu ubezpieczenia przewidziany dla osób z rentą przyznaną z tytułu niezdolności do pracy) | W ciągu 7 dni, licząc od pierwszego dnia prowadzenia działalności gospodarczej lub jej wznowienia |
| Korzystanie z „Małego ZUS plus” później niż w lutym 2020 r. | 1) Wyrejestrowanie z ubezpieczeń (ZUS ZWUA) z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od 05 10, 05 12, jeśli przedsiębiorca podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, ale nie korzystał z Małego ZUS plus (np. przestał wykonywać działalność na rzecz byłego pracodawcy) albo
2) Wyrejestrowanie z ubezpieczeń (ZUS ZWUA) z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od 05 70, 05 72, jeśli skończył się okres 24 miesięcy korzystania z preferencyjnych zasad opłacania składek |
W ciągu 7 dni, licząc od pierwszego dnia, w którym przedsiębiorca spełni warunki do korzystania z „Małego ZUS plus” |
| Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych (ZUS ZUA) albo – jeśli przedsiębiorca podlega wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu – zgłoszenie do tego ubezpieczenia (ZUS ZZA) z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się od 05 90 albo 05 92 (kod tytułu ubezpieczenia przewidziany dla osób z rentą przyznaną z tytułu niezdolności do pracy) |
Jak ustalić podstawę składek
Przedsiębiorca, który będzie korzystał z „Małego ZUS plus”, musi ustalić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia. Oblicza zatem:
Krok 1. Dochód z poprzedniego roku kalendarzowego
Sposób jego ustalania zależy od stosowanej metody rozliczeń podatkowych. W takim razie roczny dochód dla prowadzącego działalność gospodarczą rozliczającego się w poprzednim roku kalendarzowym:
- na zasadach ogólnych (według skali lub liniowo) – to wysokość dochodów uzyskanych z działalności gospodarczej, określona zgodnie z przepisami o podatku dochodowym od osób fizycznych,
- kartą podatkową i niekorzystającego ze zwolnienia VAT od sprzedaży – to wynik pomnożenia rocznego przychodu z działalności gospodarczej (wartość sprzedaży podlegająca opodatkowaniu VAT, bez kwoty tego podatku) przez współczynnik 0,5, zaokrąglony do pełnych groszy,
- w formie zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów ewidencjonowanych – to wynik pomnożenia rocznego przychodu z działalności gospodarczej (w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne) przez współczynnik 0,5 zaokrąglony do pełnych groszy.
Krok 2. Przeciętny miesięczny dochód z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym
W celu uzyskania tej wartości należy podzielić roczny dochód z działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym przez liczbę dni prowadzenia tej działalności. Następnie wynik trzeba pomnożyć przez 30 i uzyskaną liczbę zaokrąglić do pełnych groszy.
Krok 3. Podstawa wymiaru składek
Do jej otrzymania konieczne jest pomnożenie przeciętnego miesięcznego dochodu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym, przez współczynnik 0,5. Wynik musi być zaokrąglony do pełnych groszy. Nie może przekraczać 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego ustalonej na dany rok i nie może być niższy niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku kalendarzowym. To są limity podstawy wymiaru składek w „Małym ZUS plus”.
Dodatkowe obowiązki związane z „Małym ZUS plus”
1) Przekazanie w deklaracji rozliczeniowej bądź w imiennym raporcie miesięcznym informacji o rocznym przychodzie, rocznym dochodzie oraz formach opodatkowania z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej oraz podstawie wymiaru składek (ZUS DRA cz. II bądź ZUS RCA cz. II).
2) Przedstawienie na żądanie ZUS dokumentów potwierdzających zastosowane w poprzednim roku kalendarzowym formy opodatkowania, wysokość rocznego przychodu i rocznego dochodu z tytułu wykonywania działalności gospodarczej za poprzedni rok kalendarzowy w terminie 14 dni kalendarzowych od dnia doręczenia wezwania.
