Zasady nabywania statusu płatnika zasiłków są zapisane w art. 61 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 645 ze zm.; dalej: ustawa zasiłkowa).
Za jakie świadczenia odpowiada pracodawca
Uzyskanie statusu płatnika zasiłków oznacza dla pracodawcy naliczanie i wypłatę następujących świadczeń: zasiłek chorobowy, zasiłek wyrównawczy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek opiekuńczy oraz zasiłek macierzyński. Pracodawca wykonuje te zadania w okresie trwania ubezpieczenia, natomiast ZUS – po jego ustaniu (art. 61 ust. 1 pkt 2 lit. d ustawy zasiłkowej).
Pracodawca po nabyciu uprawnień płatnika zasiłków z ubezpieczenia chorobowego będzie także zobowiązany do naliczania i wypłaty świadczeń (zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego) z ubezpieczenia wypadkowego. Tak wskazuje art. 10 pkt 1 ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205).
Jak ustalać liczbę ubezpieczonych
Pracodawca musi ustalić liczbę zgłoszeń do ubezpieczenia chorobowego (obowiązkowego i dobrowolnego) na dzień 30 listopada 2019 r. poprzedniego roku kalendarzowego na rok 2020, a gdy w tej dacie nikogo nie zgłaszał – według stanu na pierwszy miesiąc, w którym dokonał zgłoszenia. Zgodnie z wytycznymi ZUS zawartymi w Komentarzu do ustawy zasiłkowej (ZUS, kwiecień 2019, str. 124, pkt 362 – 363; www.zus.pl), w liczbie ubezpieczonych pracodawca ma uwzględnić:
- pracowników (bez względu na wymiar etatu i podstawę prawną stosunku pracy), w tym również uczniów,
- osoby wykonujące pracę nakładczą podlegające ubezpieczeniu chorobowemu,
- osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące,
- osoby prowadzące działalność pozarolniczą oraz osoby z nimi współpracujące.
Pomija natomiast osoby przebywające na urlopach wychowawczych i bezpłatnych, a także duchownych. Gdy ustalona w ten sposób liczba ubezpieczonych zmieni się po 30 listopada 2019 r., płatnik zasiłków w 2020 r. pozostanie ten sam.
Na dzień 30 listopada 2019 r. pracodawca zgłosił do ubezpieczenia chorobowego w sumie 21 osób: 15 pracowników, 3 osoby na umowach zlecenie i 3 na umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu. Od 1 stycznia 2020 r. będzie zatem płatnikiem zasiłków i świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego. Zachowa ten status w przyszłym roku również wtedy, gdy liczba dokonanych zgłoszeń do ubezpieczenia chorobowego spadnie poniżej 20. Jeśli natomiast nalicza i wypłaca zasiłki w 2019 r., lecz na dzień 30 listopada 2019 r. poziom zgłoszeń nie przekroczy 20, wówczas traci uprawnienia płatnika zasiłków od 1 stycznia 2020 r.
Jakie zasady obowiązują na przełomie roku
Z faktu, że pracodawca stanie się płatnikiem zasiłków od 1 stycznia 2020 r. nie musi wynikać od razu obowiązek ustalania i wypłaty świadczeń wobec wszystkich ubezpieczonych przez niego zgłoszonych. Może się bowiem zdarzyć, że zaistniałe przed 31 grudnia 2019 r. choroba, macierzyństwo czy wypadek niektórych z tych osób spowodują, że wypłatę zasiłków rozpocznie ZUS przed 1 stycznia 2020 r. W takim przypadku ZUS kontynuuje te wypłaty w 2020 r. (art. 61 ust. 4 ustawy zasiłkowej). Pracodawca przejmie je dopiero wtedy, gdy dojdzie do zmiany rodzaju pobieranego zasiłku (pkt 364 Komentarza ZUS).
Pracodawca nie jest płatnikiem zasiłków w 2019 r., ale stanie się nim od 1 stycznia 2020 r., ponieważ na 30 listopada 2019 r. liczba zgłoszonych przez niego osób do ubezpieczenia chorobowego wyniesie 22. Mimo to, wobec jednego z jego pracowników, zasiłek chorobowy będzie wypłacał po 1 stycznia 2020 r. ZUS, bo rozpoczął realizację tego zadania przed tą datą. Dopiero wypłatą świadczenia rehabilitacyjnego, jeśli pracownik uzyska do niego prawo, zajmie się pracodawca.
Zasada kontynuacji wypłaty zasiłków nie obowiązuje w razie utraty przez pracodawcę statusu płatnika zasiłków 1 stycznia 2020 r. W tej sytuacji ZUS staje się jedynym podmiotem zobowiązanym do naliczania i wypłaty zasiłków dla osób zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego przez tego pracodawcę. W tym wobec świadczeń, które przed 31 grudnia 2019 r. wypłacał pracodawca.