Wszystkie modyfikacje w ustawie z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870 ze zm.; dalej: ustawa zasiłkowa) zawiera art. 4 projektu z 22.1.2021 r. ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (dalej: projekt). Obecnie jest na etapie opiniowania, więc zakres i kształt rozwiązań może wyglądać inaczej niż poniżej przedstawiony. Co zaproponował rząd?

Dług wstrzyma świadczenia

Nieterminowe regulowanie składek na ubezpieczenia społeczne może wpłynąć na zatrzymanie świadczenia rehabilitacyjnego oraz zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego (dalej: świadczenia). Jeśli zadłużenie przekroczy kwotę 6,60 zł w dniu powstania prawa do świadczenia, nie będzie ono przysługiwać do czasu spłaty całego długu. Co więcej, prawo do świadczenia przedawni się, jeśli zaległości nie zostaną uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia.

Takie zasady określa nowy art. 6a ustawy zasiłkowej (art. 4 pkt 1 projektu). Mają one obowiązywać wobec:

  • osób prowadzących pozarolniczą działalność oraz osób z nimi współpracującymi,
  • osób współpracujących z osobami fizycznymi, korzystającymi z tzw. ulgi na start w zakresie obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (por. art. 18 ust. 1 prawa przedsiębiorców),
  • duchownych będących płatnikami składek na własne ubezpieczenia.

ZUS wypłaci im świadczenia w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do tych świadczeń, nie później jednak niż w ciągu 60 dni od spłaty całości zadłużenia (dodany do art. 64 ust. 3 ustawy zasiłkowej na mocy art. 4 pkt 12 projektu).

Krótszy czas wypłaty

Obecnie zasiłek chorobowy przysługuje maksymalnie przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – przez 270 dni. Okresy te obowiązują również po ustaniu zatrudnienia. To się jednak zmieni po nowelizacji art. 8 ustawy zasiłkowej.

Według art. 8 ust. 2 ustawy zasiłkowej w brzmieniu nadanym art. 1 pkt 2 projektu, za okres niezdolności do pracy przypadający po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (np. stosunku pracy) zasiłek chorobowy ma się należeć nie dłużej niż przez 91 dni. Dotychczasowe okresy wypłaty zasiłku zostaną utrzymane w przypadkach, gdy niezdolność do pracy:

  • powstanie wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów (art. 11 ust. 2 pkt 2 ustawy zasiłkowej),
  • zostanie spowodowana gruźlicą,
  • wystąpi w trakcie ciąży.

Liczenie okresu zasiłkowego

Okres zasiłkowy to nie tylko suma wszystkich okresów nieprzerwanej niezdolności do pracy oraz niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 ustawy zasiłkowej (np. kwarantanny, izolacji czy izolacji w warunkach domowych z powodu choroby zakaźnej). Według art. 9 ust. 2 ustawy zasiłkowej w aktualnej wersji obejmuje on także okresy poprzedniej niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą chorobą, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni. Po nadaniu temu przepisowi nowej treści (art. 4 pkt 3 projektu) w okresie zasiłkowym mają być:

  • uwzględniane okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekraczała 60 dni – nie będzie kryterium tej samej choroby,
  • nieuwzględniane okresy niezdolności do pracy przypadające przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.

Zasiłek macierzyński po śmierci pracodawcy

Zasiłek macierzyński przysługuje w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ustało ono w okresie ciąży:

  • wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
  • z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.

Dzięki nowelizacji art. 30 ust. 1 pkt 1 i ust. 3 ustawy zasiłkowej (art. 4 pkt 8 projektu) pracownica uzyska również do niego do dnia porodu w razie śmierci pracodawcy, co spowoduje wygaśnięcie jej stosunku pracy.

Konieczne przeliczenie podstawy
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego trzeba będzie przeliczyć w przypadku osób ubezpieczonych nie będących pracownikami, jeśli między okresami pobierania zasiłków będą przerwy. Z grupy przepisów, które stosuje się do jej ustalania, ma być wyłączony art. 43 ustawy zasiłkowej pozwalający nie wykonywać tego działania (art. 48 ust. 2 i art. 52 ustawy zasiłkowej w brzmieniu nadanym art. 4 pkt 9-10 projektu).

Tryb dokonywania potrąceń

Pobrane nienależnie świadczenia mają być potrącane nie tylko w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, lecz również egzekucji sądowej (art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej w brzmieniu nadanym art. 4 pkt 14 projektu).

W myśl nowego art. 66a ustawy zasiłkowej (art. 4 pkt 15 projektu), potrącenia ze świadczeń będą prowadzone na zasadach przewidzianych w przepisach o emeryturach i rentach z FUS. Że świadczeń nie będzie można jednak potrącać należności z tytułu odpłatności za pobyt osób uprawnionych do świadczeń emerytalno‑rentowych w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych lub zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych.